Alarmstof die vrijkomt bij intensief sporten duidt niet op ongezonde kransslagaders

Het is een mysterieuze paradox waar wetenschappers nog steeds het antwoord niet op hebben gevonden: sporten is gezond en verkleint de kans op hartaandoeningen, maar langdurig en intensief sporten is óók een zware belasting voor de hartspier.

Al langer is bekend dat bij het sporten het eiwit troponine vrijkomt in het bloed. Dat is dezelfde stof die artsen op de spoedeisende hulp meten bij patiënten die een hartinfarct hebben gehad. Bij zo’n infarct sterft een deel van de hartspier af door onvoldoende bloedtoevoer, waarna de troponinespiegel in het bloed stijgt. Hoe meer troponine, hoe groter de schade aan het hart.

Het eiwit wordt dus gezien als een alarmstof die de gezondheid van het hart voorspelt, maar waarom is de aanwezigheid dan juist na het sporten zo verhoogd, en wat is er dan met het hart van deze sporters aan de hand?

Onderzoekers van het Radboudumc vonden een geruststellend antwoord op die vraag en publiceerden daar maandag over in het Journal of the American College of Cardiology. Verhoogd troponine na het sporten is geen aanwijzing voor verstopte kransslagaders – de bloedvaten die het hart van bloed voorzien. „Goed nieuws voor de sporters”, zegt hoofdonderzoeker en bewegingwetenschapper Thijs Eijsvogels. „Maar deze uitkomst roept voor de wetenschap weer een hoop nieuwe vragen op.”

Verkalkte kransslagaders

Eijsvogels en zijn collega’s knoopten reeds bestaande inzichten over troponine aan elkaar voor een nieuwe onderzoeksvraag. „In een studie die we een paar jaar geleden zelf deden bij deelnemers van de Nijmeegse 4Daagse zagen we al dat het troponinegehalte van de deelnemers een voorspeller was voor hartproblemen en vroegtijdige sterfte”, zegt Eijsvogels. „Maar we wisten niet waarom dat zo was, welke rol troponine daarin speelde.”

Een vermoeden voor dat oorzakelijke verband leken de onderzoekers te hebben gevonden in een studie die liet zien dat sporters vaker dan niet-sporters last hebben van verkalking van de kransslagaders. „Logisch gezien vermoedden we dus dat sporters met een hoog troponinegehalte na het sporten een verhoogde mate van kransslagaderverkalking hebben, wat weer een hoger risico geeft op hartproblemen.”

Om die hypothese te kunnen testen, pakten de onderzoekers het groots aan. Ze volgden meer dan duizend deelnemers aan onder meer de Nijmeegse 4Daagse, de Zevenheuvelenloop en de Ronde van Nijmegen. Wandelaars, hardlopers en wielrenners dus, allemaal tussen de veertig en zeventig jaar oud. Voor en na het sporten werd hun troponinegehalte gemeten via bloedafname. Binnen drie maanden ging tien procent van de deelnemers door de CT-scan, om de gezondheid van hun kransslagaders te meten.

„We wilden echt naar de extremen van het spectrum kijken”, zegt Eijsvogels. „Daarom scanden we de 6,6 procent van de deelnemers met het hoogste troponinegehalte, soms wel tien keer hoger dan de gezonde grens, en de 3,3 procent met het laagste gehalte, gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht en het type inspanning”. Wat bleek? In tegenstelling tot wat de onderzoekers dachten, hadden sporters met een zeer hoog troponinegehalte helemaal geen ongezondere kransslagaders dan mensen met lage troponinewaardes.

Lekkende hartcellen

Jarenlang werd volgens Eijsvogels aangenomen dat het vrijkomen van troponine een normale respons van je lichaam is op sporten. Dat veranderde toen verschillende onderzoeken deden vermoedden dat troponine in je bloed misschien niet zo goedaardig is als gedacht. Omdat troponine hartspecifiek is – het komt alleen maar voor in de cellen van hartspieren – was toen juist de consensus dat verhoogd troponine altijd foute boel is: het kan alleen vrijkomen als er schade is aan de hartspier.

Maar het kan ook nog iets anders zijn, zegt Eijsvogels nu hij zijn eigen resultaten nog eens bekijkt. „We onderzochten eerder ook 11 deelnemers aan de marathon van Amsterdam door hen door de MRI-scan te halen. Daar zagen we dat hun hartspiercellen na inspanning leken te lekken. Hoe hoger hun troponinegehalte, hoe sterker de lekkage van de hartspiercel. Maar dan blijft wel de vraag: wat zegt de mate van lekkage over de gezondheid van je hart? Het kan dus ook zo zijn dat de hartspiercellen een beetje troponine gaan lekken na inspanning, zonder dat dit schadelijk is. Vlak na de inspanning zagen we geen afwijkingen, maar misschien is het wel en voorspeller voor ziekte over vijf of tien jaar.”

Om die reden blijven de onderzoekers hun meer dan duizend patiënten de komende twintig jaar volgen. Ze krijgen jaarlijks een vragenlijst toegestuurd, en de onderzoekers houden het sterfteregister bij. De studie van Eijsvogels heeft weliswaar zijn eigen hypothese ontkracht, het is wel goed nieuws voor sporters. „Ook met een verhoogd troponine is er niet ineens van alles mis met je hart.”