Als gewelddadig asielprotest en racisme het voetbalveld bereiken

,,AZC, weg ermee!” Terwijl Sem (8) gehuld in Ajax-shirt het hoofdveld oploopt, imiteert een teamgenootje wat er vorig week zaterdag op dezelfde plek door een supportersgroep werd gescandeerd.

De twee jongens spelen bij amateurclub Kozakken Boys in Werkendam, een overwegend protestants dorp net onder de rivieren in Noord-Brabant. Asielzoekers vangen ze er niet op, Oekraïense vluchtelingen wel. 

Naast het hoofdveld staan de ouders en oom van Sem. Ze hebben het thuis gehad over de uit de hand gelopen wedstrijd tegen Spakenburg. De spreekkoren, de scheldwoorden. „Het K-woord”, zegt zijn moeder, vinden ze verschrikkelijk. Haar vader, die hier altijd op de tribune zat, is aan kanker overleden.

Een veld verder staat Gijs van den Tol (51), die tot „ergens in zijn veertigste” voetbalde bij Kozakken Boys, een club die al bijna een eeuw bestaat. Van den Tol speelt ballenjongen bij de training die zijn zoon geeft aan pupillen.

Hij ergert zich aan de spreekkoren, vertelt Van den Tol terwijl hij een langsvliegende bal probeert aan te nemen. „Stel het is je collega of buurman, zou je het daar ook tegen roepen?”

De club heeft de ruim 1.000 leden (nog) niet bijeengeroepen om te praten over de gebeurtenissen van afgelopen zaterdag, waarmee Kozakken Boys bij hoge uitzondering het achtuurjournaal haalde. Sommigen zijn er niet eens van op de hoogte, blijkt deze donderdagavond.

Zoals Amir Al Abdullah (44) en Alisar Al Qarderi (38), wier elfjarige zoontje in Oranje-shirt meedoet aan de training. De vluchtelingen uit Syrië hebben niets meegekregen van afgelopen zaterdag en schrikken als ze horen wat er is geroepen. Ze zijn islamitisch. Vader Al Abdullah zat in een asielzoekerscentrum voordat hij een woning kreeg in Werkendam. Met zijn vrouw werkt hij in een cadeauwinkel in het dorp.

Ze zijn zeker niet de enigen met een migratieachtergrond bij Kozakken Boys. Zo helpt een andere Syriër mee met materialen klaarzetten op de club, vertelt sportparkbeheerder Chris Admiraal (67). Vanuit de maatschappelijke stichting van Kozakken Boys krijgen vluchtelingen lessen Nederlands op sportpark De Zwaaier en worden mensen in de bijstand in contact gebracht met potentiële werkgevers die de club sponsoren.

Admiraal, gehuld in een lange trainingsjas van Kozakken Boys, is een echte clubman. Toen hij 34 jaar geleden een spierziekte opliep, kon hij niet meer voetballen en werken. Sindsdien is hij elke dag als vrijwilliger op de club, vanaf zeven uur ’s ochtends. 

Wat hij dan zoal doet? Het kinderdagverblijf op het sportpark openen, een „bakkie” drinken, „slap ouwehoeren”, schoonmaken, de kleedkamers klaarmaken. De familie Admiraal ­ hij groeide op met zeven broers en één zus ­ is een begrip op de club.

„Het doet zeer”, zegt de clubman over de gebeurtenissen. „We zijn bang dat we gestraft worden, dat we punten in mindering krijgen.” Natuurlijk, de supporters die zich hebben misdragen, moeten volgens Admiraal en aanwezige ouders aangepakt worden. Maar de verwensingen werden ook uitgelokt, zeggen ze.

Racistische verwensingen

Slachtoffer van de scheldpartij was Ahmed El Azzouti (35), spits van bezoekende club Spakenburg. Tussen 2016 en 2019 maakte hij zijn goals nog voor Kozakken Boys. Vijf keer eerder kwam hij in een ander shirt terug op sportpark De Zwaaier. Zijn moeder komt nooit kijken bij uitwedstrijden, vertelt hij tegen NRC, behalve in Werkendam. Omdat ze het daar zo gezellig vindt, normaal gesproken.

Ahmed el Azzouti in het shirt van Kozakken Boys, waar hij enkele seizoenen speelde, in actie tegen Spakenburg.

Foto ANP / Gerrit van Keulen

El Azzouti maakte vlak voor het einde van de wedstrijd zijn tweede goal, de winnende (1-2). Hij balde zijn vuist naar de Q-side, zoals de harde kern van Kozakken Boys tegenover de hoofdtribune zich noemt. Daar werden vervolgens de racistische verwensingen en AZC-leus geroepen.

Het zal wel, dacht El Azzouti eerst. In de kleedkamer na afloop was hij blij met de winst, vertelt hij aan de telefoon. Eenmaal omgekleed werd een ploeggenoot buiten belaagd, volgens El Azzouti. Hij besloot de catacomben via de andere kant te verlaten. Buiten kreeg hij een rookboom langs zijn hoofd gegooid. 

Daarna ontstond een vechtpartij op de parkeerplaats met een groep van zo’n dertig supporters van Kozakken Boys, schat El Azzouti. Volgens hem kregen zijn broers daarbij klappen en werd een vriend van hen op zijn hoofd geschopt terwijl hij op de grond lag.

Zijn moeder was nog in de kantine en werd door spelers van Kozakken Boys veilig naar de spelersbus gebracht. De hele familie ging mee in de bus. Teammanagers reden de auto’s van zijn broers naar een tankstation in Nieuwegein, zodat ze daar konden overstappen. El Azzouti overweegt aangifte te doen.

Spakenburg-voorzitter Marc Schoonebeek bevestigt de lezing van El Azzouti. Hij zag hetzelfde gebeuren op de parkeerplaats, vertelt hij aan de telefoon. „Toen moest ik maken dat ik daar weg kwam en trok ik mij terug richting een rustige plek.” 

Schoonebeek had de wedstrijd tegen Kozakken Boys „gebaseerd op het verleden” en in samenspraak met onder meer de politie en burgemeester aan het begin van het seizoen al als hoogrisicowedstrijd aangemerkt. De club had daarom geen uitpubliek meegenomen. 

Dick Hoogendoorn, voorzitter van Kozakken Boys, zei zondagochtend tegen Omroep Brabantdat hij „van racistische taal” niks had meegekregen. „Voor zover wij weten is dat niet gebeurd.” Een dag later stuurde de club een persbericht uit waarin stond dat Hoogendoorn reageerde „op basis van de informatie die op dat moment beschikbaar was en van zijn eigen waarnemingen van de situatie”. Zondagavond belde Hoogendoorn met El Azzouti, die schande spreekt van zijn reactie.

Het bestuur van Kozakken Boys wil op geen enkele vraag van NRC ingaan, vertelt Hoogendoorn aan de telefoon. Na zijn eerste reactie schreef de club in een verklaring de „racistische spreekkoren” en iedere vorm van geweld af te keuren. Volgens Kozakken Boys is nog onduidelijk wat er na de wedstrijd is gebeurd. Het bestuur was in gesprek met „oproerkraaiers” toen NRC de club bezocht, zei sportparkbeheerder Admiraal. Zowel Kozakken Boys als de KNVB doet onderzoek naar de gebeurtenissen. 

Commissie Mijnals

Humberto Tan van de Commissie Mijnals, die vijf jaar geleden vanuit de KNVB werd opgericht om racisme in het voetbal tegen te gaan, is kritisch op de eerste reactie van het bestuur van Kozakken Boys. „Je kunt nooit helemaal voorkomen dat dit soort dingen gebeuren, maar het gaat erom hoe je reageert. En dan heb ik het niet over de spelers, want die hebben El Azzouti geholpen. Zij namen hun verantwoordelijkheid. Maar dat mag je ook van het bestuur verwachten.”

Het door de KNVB ingestelde vooronderzoek duurt ten minste twee weken, zegt een woordvoerder. Dat onderzoek wordt gedaan op basis van videobeelden en daarnaast wordt met getuigen gesproken. Amateurclubs zijn verplicht de orde te bewaken en op te treden tegen racisme. Als de vereniging iets te verwijten valt, kan een geldboete volgen. Stadionverboden zijn in het amateurvoetbal minder gebruikelijk dan bij de profclubs, maar ze komen wel voor. 

De commissie Mijnals onderzoekt of verenigingen gedwongen kunnen worden meer te doen tegen racisme, mogelijk door een ‘inspanningsverplichting’ op te nemen in licentie-eisen. Die verplichting zou meerdere eisen bevatten, zegt commissielid Tan.  „Hoe ben je bezig met je supporters? Steun je spelers die slachtoffer zijn geworden? Spreek je spelers aan op racistische uitingen?”

Tan ziet vooruitgang in de strijd tegen racisme in het voetbal sinds het veelbesproken moment van zes jaar geleden, toen Excelsior-speler Ahmad Mendes Moreira in tranen het veld van FC Den Bosch verliet na racistische spreekkoren. In reactie daarop lanceerde de KNVB in 2020 een pakket maatregelen om racisme te bestrijden. Ook de commissie Mijnals werd toen opgericht.

Clubs reageren nu adequater op racisme, ziet Tan, die ook andere verbeteringen noemt. Er doen 800 clubs mee aan de Discriminatie = Kansloos-campagne van de KNVB, die dit jaar werd gelanceerd en die onder meer aanspoort tot het melden van racistische gebeurtenissen. „En er wordt zwaar gestraft na racistische incidenten.” Zo zwaar dat de rechter de duur van stadionverboden terugschroefde.

De harde kern van Kozakken Boys, van waaruit zaterdag anti-asielspreekkoren klonken, staat bekend als de Q-Side.

Foto ANP / REX by Shutterstock

Ondanks die inspanningen is discriminatie verre van verdwenen uit het voetbal, ook op amateurniveau. Jeugdspelers worden wekelijks racistisch uitgescholden, bleek uit gesprekken die NOS met 36 van hen voerde. In totaal vertelden zij over ruim 140 incidenten. 

Die incidenten bereikten de KNVB niet: geen van de jongeren die de NOS sprak maakte een melding bij de voetbalbond. De KNVB ziet dat racisme ondergerapporteerd wordt. Afgelopen seizoen werden 230 discriminatiemeldingen gemaakt, op ruim 800.000 gespeelde wedstrijden. 

El Azzouti is het gewend uitgescholden te worden, zegt hij. „Dat is altijd zo geweest.” Het dieptepunt van afgelopen zaterdag voor de spits was dat een steward volgens hem zei: ‘Ik help geen Marokkanen.’ „Dat is het allerergste dat ik heb meegemaakt in de voetballerij.”

Verharding in de samenleving

Naast het trainingsveld in Werkendam zegt Van den Tol, werkzaam bij een scheepsmakelaar in het dorp, dat hij verharding in de hele maatschappij ziet. Op de werkvloer, op school, op het veld. Ouders geven het slechte voorbeeld, vindt hij. Volgens Van den Tol dulden ze geen autoriteit van een docent of scheidsrechter. Wanneer hij als grensrechter staat te vlaggen en een man staat te schelden, vraagt hij aan hun vrouwen: ‘jullie horen het toch ook’?

In Werkendam zijn Nederlanders met een migratieachtergrond, die vooral in het havengebied werken, onderdeel van de gemeenschap, zegt Van den Tol. „Ze werken hard, dat zien we hier graag. Ze doen mee. En hun kinderen zitten hier op voetbal.”

Dat er „AZC, weg ermee” werd geroepen na zijn goal, vond El Azzouti „heel gek”. „Dat ze dat niet willen, moeten ze zelf weten. Maar ze bedoelen ook: jij hebt een migratieachtergrond.” Volgens El Azzouti wordt bij alle problemen in Nederland naar migratie gewezen. ,,Huurprijzen omhoog? Migratie. Benzine te duur? Migratie. De cola te duur? Migratie.” 

Anti-immigratiesentimenten zijn de laatste tijd vaker te horen of zien bij voetbalwedstrijden. In stadions van profclubs doken niet alleen Nederlandse vlaggen maar ook de Prinsenvlag op, de vlag die de NSB gebruikte. Ook bij Feyenoord, TOP Oss en NEC klonk ,,AZC, weg ermee”. Tan van de Commissie Mijnals noemt dat „heel zorgelijk”. Hij ziet het als „cultureel nationalisme met racistische gevolgen”.

De KNVB ziet deze deze supportersuitingen liever niet. „Het stadion vinden wij niet de plek hiervoor. Wat ons betreft is dat niet wenselijk”, zegt een woordvoerder. Maar juridisch gezien kan de bond er niet tegen optreden, het is niet strafbaar.

Volgens de hoofdrolspeler, El Azzouti, ligt er niet alleen een verantwoordelijkheid bij clubs en supporters maar ook bij volksvertegenwoordigers. ,,Politici zouden problemen moeten oplossen in plaats van mensen tegen elkaar ophitsen. Zodat we in goede harmonie met elkaar kunnen leven.”