Bij de Chanoekaviering op de Zuidas kwam dit jaar iedereen. ‘Vorig jaar waren er 700, nu 1.200 aanmeldingen’

Iedereen had al een uitnodiging gekregen om ook dit jaar weer de Chanoekaviering bij te wonen, maandagavond op het Gershwinplein op de Zuidas in Amsterdam. De burgemeester, de staatssecretaris voor Integratie en nog wat hoogwaardigheidsbekleders waren gevraagd aanwezig te zijn wanneer op de tweede feestdag de tweede kaars zou worden aangestoken van de menora – de negenarmige kandelaar.

Een gebeurtenis een dag eerder aan de andere kant van de wereld maakte dat iedereen ook daadwerkelijk kwam, inclusief de ambassadeur van Australië, die op de valreep was uitgenodigd door de organisatoren van het lichtfeest; Maccabi Nederland, een joodse vereniging voor sport en welzijn en Chabad on Campus, volgens hun site de „leukste joodse community” voor studenten en young professionals uit binnen- en buitenland.

Op Bondi Beach beschoten zondagavond Naveed Akram (24) en zijn vader Sajid Akram (50) een groep Joodse families die op het bekendste strand van Sydney de eerste dag van Chanoeka vierden. Er vielen vijftien doden en 38 mensen liggen nog met verwondingen in het ziekenhuis. De Australische regering sprak maandag van een terreurdaad; de jongste verdachte zou banden hebben met de jihadistische terreurgroep Islamitische Staat.

Lees ook

Sydney ontwaakt na aanslag uit een nachtmerrie. ‘Dit verandert ons land op een fundamenteel niveau’

Concertgebouw

Een gebeurtenis een dag eerder, maar in dezelfde stad, zorgde ervoor dat nog meer mensen dan gebruikelijk zich genoodzaakt voelden aanwezig te zijn op het Gershwinplein. Zondag werd, traditiegetrouw, in het Concertgebouw een Chanoekaconcert gegeven. Ditmaal was de opvoering omstreden, omdat de Israëlische cantor Shai Abramson optrad, die als voorzanger ook verbonden is aan het Israëlische leger.

De directie van het Concertgebouw besloot in november zijn komst te verbieden, maar draaide dat besluit later terug, op voorwaarde dat het concert besloten zou zijn. Een grote politiemacht kon zondag niet voorkomen dat twee ingangen van het Concertgebouw werden geblokkeerd door enkele honderden pro-Palestina-demonstranten en een vergelijkbaar aantal pro-Israël.

Tegen half zes op maandagavond stroomt het Gershwinplein vol met volwassenen, jongeren en kleine kinderen die elkaar hartelijk begroeten. Bij elke uitgang rond het plein staan rijtjes politieauto’s en pal boven de menigte cirkelt een politiehelikopter. „Dit zijn de momenten om tegen elkaar aan te kruipen”, zegt Maccabi-voorzitter David Beesemer. „Vorig jaar waren er 700, nu 1.200 aanmeldingen.” Naast het tijdelijke podium staan kraampjes waar glühwein en koosjere chocomelk wordt geschonken en waar kaarsjes, kaarten en kookboeken te koop zijn. Uit de geluidsinstallatie klinkt harde elektronische muziek, kinderen zwaaien met lichtgevende blauwe staven.

Channan Herzberger, voorzitter van Centraal Joods Overleg, is gevraagd een rouwgebed (kadiesj) uit te spreken voor de vermoorde Australische joden. „Wat in Israël gebeurt heeft z’n weerslag op joden overal in de wereld. Wij, joden in Nederland, voelen ons nog veilig. Niet dat er niks gebeurt, maar we weten dat onze regering het niet accordeert.”

De overheden in Canada en Australië scharen zich minder pal achter hun joodse inwoners, vindt hij. „Zelfs na de moordpartij van zondag heeft de Australische premier de woorden joden of Chanoeka niet laten vallen.” Premier Anthony Albanese zei later op de dag wel dat antisemitisme ferm moest worden bestreden, maar pas nadat zijn regering was verweten onvoldoende op te treden tegen jodenhaat.

Lees ook

Dat de omstreden Israëlische cantor Shai Abramson tóch welkom was in het Concertgebouw, leidde tot grimmige verdeeldheid

Australische ambassadeur

De meest zichtbare beveiliging staat twee man sterk om Ulysse Ellian heen, Tweede Kamerlid voor de VVD. Hij vindt het belangrijk zijn steun te betuigen bij dit soort bijeenkomsten, zegt hij. „Ook gisteren bij het Concertgebouw.” Gidi Markuszower, voormalig Eerste- en Tweede Kamerlid voor de PVV praat even verderop met Greg French, de Australische ambassadeur.

De ambassadeur heeft het oranje keppeltje opgespeld dat de organisatie hem toestopte. In zijn handen verfrommelt hij het exemplaar dat hij zelf had meegebracht. „Hij is teruggefloten”, weet Markuszower na afloop te vertellen. Greg French zou een speech houden, maar op het laatste moment toch maar niet. De ambassadeur wil er zelf weinig over kwijt, maar ontkent niet dat zijn „prime minister” wil dat er met „één stem” wordt gesproken over de aanslag in Sydney, en dat is niet die van hem.

Het echtpaar Moné-Beesemer is er nu „natuurlijk” bij en was zondag ook in het Concertgebouw. „Verschrikkelijk”, zegt zij. Niet het concert, maar alles eromheen. „Het was buiten drukker dan binnen”, zegt hij. „Meer politie dan publiek.” Zij kan haar negentigjarige moeder niet meer uitleggen wat er allemaal voor ellendigs gebeurt, zegt ze.

‘Ahmed al Ahmed’

Chanoeka, zeggen mensen op het plein, is geen Israëlisch feest. Het is een religieus feest en zelfs dat maar half, want er staat niks over in de Tora. Het vindt z’n oorsprong in de tweede eeuw voor Christus, toen de Makkabeeën — joodse opstandelingen — hun tempel heroverden op de Syrische overheersers en daar met een piepklein scheutje olijfolie de menora ontstaken, die vervolgens acht dagen brandde.

Eén voor één komen de sprekers op het podium en de een na de ander sluit af met de wens chag sameach, Hebreeuws voor feestelijk feest. Staatssecretaris Jurgen Nobel (VVD) spreekt over „donkere wolken” die verdreven zullen worden door het licht. Rabbijn Yanki Jacobs van Chabad on Campus zegt één woord: „Wow”, en daarna een tijdje niks. En dan zegt hij: „Ahmed al Ahmed”. De naam van de man die in Sydney een van de twee schutters van achteren overmeesterde en zijn geweer afhandig maakte. Gejuich uit het publiek.

En dan mogen de lichten worden ontstoken door „vier joodse generaties”; Rob Voet, zijn schoonvader, zijn zoon en twee kleinkinderen. Burgemeester Femke Halsema mag met een manshoge fakkel de sjammasj aansteken, het hulpvuurtje waarmee de andere lichten in de torenhoge menora moeten worden aangestoken. Het duurt en duurt, maar er vat geen vlam. Gemompel in het publiek dat het wel weer een antisemitische kaars zal wezen. Er wordt een ladder gebracht, de rabbijn ondersteunt. Twee jongetjes klimmen erop om de burgemeester te helpen. Gelukt. Eindelijk is er licht en daarna latkes en soefganiot, aardappelpannenkoekjes en gevulde donut.