De geurige littekens van agarhout als metafoor voor koloniale wonden

Een gewonde agarhoutboom wordt onder begeleiding van een radioloog een CT-scanner ingeschoven. De steriele, witte ziekenhuisruimte waarin de scan plaatsvindt, vormt een scherp contrast met de organische aanwezigheid van de boomstam. Het beeld, in de film Scent from Heaven, toont de ontmoeting tussen natuur en medische technologie.

Multimediakunstenaar Hiên Hoàng (34) toont als onderdeel van haar overzichtstentoonstelling Garden of Entanglement in fotografiemuseum FOAM in Amsterdam een serie over de agarhoutboom, een zeldzame boomsoort uit Zuidoost-Azië die een geurige hars aanmaakt als de boom gewond of geïnfecteerd raakt. De geur wordt naar het Westen geëxporteerd in luxeproducten zoals parfums. In de littekens van het hout leest Hoàng de sporen van menselijk ingrijpen, ze zijn voor haar een metafoor voor de koloniale wonden die de natuur en cultuur in Zuidoost-Azië tekenen. Via fotografie, beeldhouwkunst, performance, video en technologie onderzoekt ze hoe migratie, cultuurverspreiding en de relatie tussen mens en natuur in elkaar grijpen.

Still uit de film ‘Scent from Heaven’ (2023) van Hiên Hoàng.

De Vietnamese Hoàng brengt in de overzichtstentoonstelling drie afzonderlijke projecten samen. Ze won in 2024 de prestigieuze Paul Huf Award, een internationale fotografieprijs van FOAM die jaarlijks wordt toegekend aan veelbelovend fotografietalent. De prijs bestaat uit een solo-tentoonstelling en een geldbedrag van 20.000 euro.

Interdisciplinaire kunst

In ‘Garden of Entanglement’ (2024), het project waarnaar de tentoonstelling is vernoemd, onderzoekt de kunstenaar de verwevenheid tussen het leven van planten en menselijke aanwezigheid. De tentoonstellingsruimte is gevuld met uiteenlopende kunstvormen: er staat een sculptuur in de vorm van een rots, met kleurige abstracte schilderingen. Aan het plafond hangen lakens met getallen en aan de wand hangen foto’s en illustraties van bomen. In een volgende zaal wordt de bezoeker uitgenodigd plaats te nemen op grote zitzakken, met op het plafond een video waarin moderne dans en beelden van bomen in elkaar overvloeien. Toch blijft de samenhang tussen de werken in het eerste project vaag en vereist de variatie aan werken creatieve verbeelding van de toeschouwer.

Hiên Hoàng, ‘Lidar-Mesh from the experiment’, 2024.

In de installaties van ‘Scent from Heaven’ (2023) wordt zichtbaar dat Hoàng nauw samenwerkt met wetenschappers om haar thematiek te verdiepen. Centraal staat de omgang met het geurige agarhout. Hoàng werkt met CT-scans en EEG-technologie om de fysieke sporen in het hout en haar eigen zintuiglijke reactie op de geur in beeld te brengen. Op een van de foto’s draagt ze sensoren op haar hoofd terwijl ze de rook van brandend agarhout inademt: een directe koppeling tussen lichaam, technologie en emoties. Het project bevat ook foto’s van werkplaatsen in Vietnam waar het hout wordt bewerkt en toont de spirituele betekenis die de bomen hebben voor lokale gemeenschappen.

Overleden tante

Van de bomen gaat de tentoonstelling over naar het levensverhaal van Hoàngs overleden tante, als onderdeel van de serie ‘Across the Ocean’ (2021). Hoàng reflecteert op het moeizame integratieproces van haar tante als Vietnamese contractarbeider in de voormalige DDR. Hierin verbindt ze deze ervaring aan bredere vragen over migratie, identiteit en stereotypering. Oude familiebeelden wisselen zich af met zelfgemaakte foto’s van ‘kenmerkende’ Aziatische producten, zoals rijstvellen en een keramieken vaas.

Hiên Hoàng, ‘A new best Life’ (2021).

Door voedsel als terugkerend symbool te gebruiken, legt Hoàng bloot hoe westerse culturen Aziatische identiteiten vaak reduceren tot exotische clichés. Dat doet ze bijvoorbeeld ook met 3D-sculpturen van gebogen, vierkante plexiglas platen met daarop een tong die wordt vastgehouden door eetstokjes, een rauwe zalmfilet waarin twee menselijke ogen zijn verwerkt en een video waarin rijstvellen op een lichaam worden geplakt. Het zijn speelse, absurdistische beelden die laten zien hoe alledaagse producten zoals eten drager worden van culturele beeldvorming en misvorming. Hoàng stelt hiermee niet alleen de blik van de ander ter discussie – maar ook de dunne grens tussen culturele uitwisseling, en culturele stereotypering en reducering.