De Studentenchecklist: wat je moet regelen als eerstejaars

12 uren geleden 1

1Een dak boven je hoofd

Het eerste punt is misschien wel het moeilijkst: een woning. Een gemiddelde studentenkamer kost 683 euro, volgens de laatste cijfers van verhuurplatform Kamernet. In Amsterdam ligt het gemiddelde nog hoger: 979 euro. Daarnaast loopt de kamernood op, volgens dataonderzoek van NRC: in het tweede kwartaal van 2024 werden nog zo’n 45.000 woningen aangeboden, dit voorjaar waren dat er minder dan 26.000 – een afname van 40 procent.

Die cijfers stemmen niet hoopvol. De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) geeft tips: schrijf je in op betrouwbare verhuurplatforms, zoals op room.nl en Kamernet, of antikraakorganisaties zoals Ad Hoc. Ook is het een goed moment om je Facebookprofiel af te stoffen of er eentje aan te maken: in ‘Kamer Gezocht/Aangeboden’-groepen komen veel kamers langs.

Pas wel op voor scams: op sociale media kan iedereen zich voordoen als verhuurder. Als het te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat meestal ook, waarschuwt LSVb. Betaal geen borg voordat je de kamer hebt gezien en deel niet zomaar persoonlijke documenten, zoals een scan van je paspoort. LSVb heeft een overzicht samengesteld van betrouwbare (Facebook)groepen en platforms per studentenstad.

Wil je reageren op een huis? Wees niet te standaard in je berichtje, tipte Maja van Casteren (20), tweedejaars archeologie in Leiden, vorig jaar aan NRC. Vertel welke bands of festivals je leuk vindt, of welk recept je goed kan maken. Sommige huizen krijgen namelijk zeventig, tachtig mailtjes. „Je moet origineel zijn, maar het niet te gek maken.”

2Regel je zorgverzekering én toeslag

„Vaak vergeten studenten dat ze een zorgverzekering moeten afsluiten”, ziet Sam de Jong, bestuurslid bij het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO).

Tot je achttiende ben je meeverzekerd bij de zorgverzekering van je ouders, daarna ben je verplicht om een eigen verzekering te regelen. Doe dat binnen een maand na je verjaardag, anders riskeer je een boete. Zorgverzekeringen beginnen dit jaar vanaf 141,40 euro per maand met een eigen risico van 385 euro; met een hoger eigen risico wordt je maandelijkse premie lager. Ook goed om te weten: zodra je 18 bent, worden tandartskosten niet meer vergoed via de basisverzekering, en heb je daarvoor een aanvullende verzekering nodig.

Het goede nieuws is dat je ook aanspraak kan maken op zorgtoeslag. Hoeveel je krijgt is afhankelijk van je situatie, dit jaar kun je maximaal 131 euro ontvangen. Ook als je ouders je zorgpremie nog betalen, heb je recht op zorgtoeslag.

Als je uit huis gaat, regel dan meteen ook een huisarts, tandarts, en apotheek in je nieuwe stad. „Want als je dat pas bedenkt als je het echt nodig hebt, is het vaak al te laat”, zegt De Jong, die uit eigen ervaring weet dat het niet ideaal is om pas een huisarts te regelen als je daadwerkelijk ziek bent.

3Studieboeken: liever lenen dan kopen

Zodra je de literatuurlijst hebt, is het slim om zo snel mogelijk te checken waar de boeken beschikbaar zijn, tipt LSVb-voorzitter Maaike Krom. „Soms heeft de universiteitsbibliotheek maar 1 of 2 exemplaren, en dan grijp je er snel naast.”

Volgens Krom zijn studieverenigingen of Facebookgroepen van de studie ook goede opties. „Dat zijn typische plekken waar tweede-of derdejaars hun boeken verkopen.” Een stuk goedkoper dan een gloednieuw boek, en duurzamer.

Voordat je alle titels op de literatuurlijst aanschaft, is het goed om even te controleren hoeveel hoofdstukken je daadwerkelijk moet lezen, tipt Emma Mouthaan, oprichter van Skere Student, een blog met budgettips voor studenten. „Soms lees je maar één hoofdstuk of gaat het om aanbevolen in plaats van verplichte literatuur. Dan is het zonde als je het hele boek koopt.”

4…en haal je neus soms uit de boeken

Veel universiteiten en hogescholen bieden goedkope sportfaciliteiten aan voor studenten. Maar dit voorjaar dreigden die abonnementen wel drie keer zo duur te worden: het – inmiddels demissionaire – kabinet wilde dat universiteiten belastinggeld uitsluitend zouden besteden aan onderwijs, en niet om sporten voor studenten te subsidiëren. Na ophef beloofde de minister het in ieder geval komend jaar te gedogen.

„Maak er dus volop gebruik van dit jaar”, adviseert De Jong van ISO. „Al hoop ik wel dat het ook na dit jaar niet wordt doorgevoerd.”

5Studiefinanciering

Studiefinanciering (‘stufi’) is een parapluterm voor een vijftal potjes:

Basisbeurs. De hoogte van de basisbeurs hangt af van het type onderwijs – mbo of hbo/wo – en of je thuis woont of op kamers. Thuiswonende mbo-studenten krijgen 103,78 euro per maand, thuiswonende hbo-en wo-studenten krijgen 125,99 euro. Uitwonende studenten krijgen meer, respectievelijk 338,68 euro bij een mbo-studie en 314 euro bij hbo en wo.

Aanvullende beurs. Als de draagkracht van je ouders lager ligt, kom je in aanmerking voor een aanvullende beurs van maximaal 475,17 euro. Het bedrag hangt af van hun inkomen, hun eventuele studieschuld en het aantal studerende broers of zussen. DUO neemt voor komend studiejaar de inkomensgegevens van de Belastingdienst uit 2023. Is het inkomen flink gedaald sindsdien (meer dan 15 procent)? Geef dan een ander peiljaar op. „Met een zo realistisch mogelijke schatting”, waarschuwt Warner Bargboer, adviseur bij DUO. „Anders riskeer je dat je het later weer moet terugbetalen.”

Studentenreisproduct. Met je studenten-OV mag je niet alleen gratis reizen met de trein, maar ook met de tram of bus, ook als je nog geen 18 bent. Je kiest tussen een week- of weekendabonnement; wisselen mag twee keer per jaar. Doe je hbo of universiteit? Dan gaat het studenten-ov vanaf 1 september in. Voor mbo-studenten is het geldig vanaf 1 augustus, maar reis je tot en met 15 augustus met korting in plaats van geheel gratis.

De basisbeurs, aanvullende beurs en het studentenreisproduct zijn alle drie een prestatiebeurs: als je binnen tien jaar je diploma haalt, wordt het bedrag, inclusief de opgebouwde rente, kwijtgescholden.

Rentedragende lening. Mbo-studenten kunnen maximaal 226,08 euro per maand lenen, hbo en wo-studenten 304,95 euro. Over deze schuld betaal je rente. Terwijl je studeert, geldt ieder jaar een ander rentepercentage, dat elk jaar in oktober wordt vastgesteld. Nadat je je studiefinanciering hebt stopgezet of er geen recht meer op hebt, wordt het percentage voor 5 jaar vastgezet. Bij de invoering van het leenstelsel in 2018 was het rentepercentage nog 0 procent, inmiddels is dat gestegen naar 2,57 procent.

Collegegeldkrediet. Daarnaast kunnen hbo- of wo-studenten ook aanspraak maken op het collegegeldkrediet, wederom een lening waarover je rente betaalt. Als je het wettelijke collegegeld betaalt van 2.601 euro, komt dat neer op 210,83 euro per maand. Vraagt jouw opleiding meer collegegeld? Dan kan je collegegeldkrediet oplopen tot maximaal 1.054 euro per maand. Je hoeft niet te verantwoorden dat je het bedrag uitsluitend voor collegegeld gebruikt.

Pas op: ook als je aanspraak maakt op maar één aspect van de studiefinanciering, gaat de teller voor álle potjes lopen. „Voor de meeste studies heb je bijvoorbeeld 48 maanden recht op studiefinanciering,” zegt Bargboer. „Stel, je vraagt alleen het studentenreisproduct aan, dan loopt de teller ook voor de basisbeurs en de aanvullende beurs.”

Als je nog niet zeker weet of je bent toegelaten tot je opleiding, adviseert DUO toch om alvast de studiefinanciering aan te vragen. Dan weet je zeker dat het op tijd klaarstaat. Ga je toch niet studeren, zet het stop voor 1 september. Zo bouw je geen schuld op.

Alles ingevuld maar twijfel je of het allemaal klopt? Bargboer: „Je kan DUO altijd bellen om het even na te lopen.”

6Budgetplanning

Maximaal lenen is aantrekkelijk, zegt Mouthaan van de blog Skere Student, maar, zo weet ze uit eigen ervaring, een torenhoge schuld is makkelijk gemaakt. „Studenten zien een studieschuld als een probleem voor de verre toekomst, dat is natuurlijk niet zo, maar het is voor jongeren moeilijk om de consequenties goed in te schatten.”

Volgens Mouthaan heb je twee opties: vooraf bedenken hoe hoog jij wil dat je schuld is als je afstudeert, en vanuit daar terugrekenen óf een inschatting maken van je inkomsten en uitgaven en het bedrag dat je tekortkomt, lenen. Je kunt hiervoor bijvoorbeeld de maandbegroting van Nibud gebruiken.

7Een fiets die tegen een stootje kan

Voor je studententijd wil je een fiets die een beetje hufterproof is en tegen een stootje kan in de overvolle fietsenrekken bij de universiteit.

Swapfietsen, met hun herkenbare blauwe voorbanden, zijn niet weg te denken uit het straatbeeld. Maar zijn ze voordelig? Je bent – met studentenkorting – 17,90 euro per maand kwijt, wat neerkomt op 214,80 euro per jaar. Reparaties en onderhoud zijn gratis. Maar, zonder extra verzekering van Swapfiets, kunnen de kosten toch oplopen: een gestolen Swapfiets kost je 40 euro, mits hij op slot stond, 250 euro als je geen sleutel meer kunt inleveren. Ook betaal je 25 euro voor een nieuwe sleutel en 40 euro voor ‘schade die verder gaat dan normaal gebruik’.

Je betaalt dus voor het gemak. Maar je bent waarschijnlijk voordeliger uit met een tweedehands exemplaar van de fietsenmaker of Marktplaats. Beknibbel niet op een extra kettingslot, en een bel is in de Randstad ook geen overbodige luxe, om toeristen aan de kant te jagen als je je college moet halen.

8Een bijbaan

Maar liefst 88 procent van de hbo- en wo-studenten heeft een bijbaan en/of een betaalde stage, bleek vorig jaar uit het Het Studentenonderzoek van het Nibud. Gemiddeld werken ze dertien uur per week en verdienden ze 560 euro per maand.

Zo hoef je als student minder te lenen, maar het is belangrijk om een goede balans te bewaken tussen werken en studeren, aldus Mouthaan. „Het moet niet zo zijn dat je niet meer aan studeren toekomt.”

Op haar blog tipt ze goed betaalde bijbaantjes: zoals bijles geven, werken als (privé)chauffeur of transporteur of voor jezelf werken en klussen binnenhalen via freelancerbureaus, horecapools of promotiebureaus.

9Van INKOM tot Eureka: introductieweken zijn een aanrader

De Eureka in Rotterdam, de HOPweek in Den Haag, de KEI-week in Groningen, of de INKOM in Maastricht: eind augustus organiseren studentensteden introductieweken om de eerstejaars welkom te heten. Elke stad heeft zijn eigen titel en programma. Tweede-of derdejaarsstudenten zijn mentorouders en nemen je mee op sleeptouw naar barbecues in het park, activiteitenmarkten en feesten. Via-via lukt het vaak om een logeerplekje te regelen in een studentenhuis. Emma Mouthaan: „Je leert op een laagdrempelige manier de stad kennen: iedereen gebruikt op dat moment nog Google Maps om van a naar b te komen.”

„Het is de perfecte mogelijkheid om te verkennen of je je op je gemak voelt bij een studie-, studenten- of sportvereniging”, zegt ISO-bestuurslid De Jong. „Het is de tijd waarin ik de meeste van mijn vrienden heb ontmoet.”

Studenten.com heeft een overzicht van alle introductieweken en inschrijfdeadlines.

De introductieweken zijn goed om „in het studentengevoel te komen”, zegt LSVb-voorzitter Maaike Krom, maar skip ook de introductie van je studie niet. Die vindt vaak later plaats, in de eerste week van je studie. „Het is slim om bij alle eerste informatiemomenten te zijn zodat je weet bij wie je in de klas of werkgroep komt, hoe het rooster werkt en je kunt dan ook vragen stellen tweede- of derdejaars.”

10Wees een beetje lief voor jezelf

De overgang van middelbare school naar studie is een „hele veranderlijke tijd”, zegt Sam de Jong van ISO. „Je stapt in een volledig nieuwe wereld. In de eerste weken komt er een waslijst van dingen op je af.”

Dat kan zijn tol eisen op je mentale gezondheid: als je je eenzaam voelt of veel last hebt van prestatiedruk, kun je binnen je opleiding terecht bij een studieadviseur of studentenpsycholoog; via de huisarts kan je een verwijzing krijgen voor de praktijkondersteuner of psycholoog. Ook zijn er bij meerdere onderwijsinstellingen student support groups om met medestudenten te praten.

Wees lief voor jezelf en probeer tussen de colleges en hospiteeravonden door ook wat rust te pakken. Nog één essentiële tip van De Jong: „Bij de supermarkt zijn eens in de zoveel weken de instantnoedels één plus één gratis. Dat is een ideale snack als je ’s ochtends bent vergeten dat je ontbijt op is.”