In ‘Circle Mirror Transformation’ wordt het alledaagse op komische wijze bijzonder gemaakt

De oefening is dat je maar één woord mag gebruiken, maar dat je door de toon en je houding toch zinnen maakt die duidelijk maken wat je bedoelt. De man, defensief, traag: „Akma… Akma….” De vrouw, droevig, verwijtend: „Goulash… Goulash-goulash.” Minutenlang houden ze het vol. Waar ging dat gesprek over vraagt de cursusleidster daarna aan twee andere, toekijkende cursisten. Boosheid, zegt de een, verliefdheid, meent de ander.

Het is een geestig voorbeeld van de malle spellen en oefeningen die vier cursisten doen tijdens een dramacursus van zes weken. In de voorstelling Circle Mirror Transformation draait het om de onderlinge dynamiek en groeiende intimiteit tussen de vier: de onzekere tiener (Sayo Cadmus), de energieke dertiger (Jip Smit), de gesloten veertiger (Michiel Nooter) en de schuchtere vijftiger (Gustav Borreman), tevens de man van cursusleidster Marti (Marisa van Eyle), die lesgeeft zittend op een grote bal.

Marti wil haar cursisten leren zich bewust te zijn van elkaar en van zichzelf. Gaan ze ook nog acteren, vraagt de tiener zich na een paar weken dan ook af, want daar kwam ze eigenlijk voor. Maar Marti zweert bij speels lesmateriaal, zonder toneeltekst. In de kale lesruimte – gordijnen voor spiegels, een paar bankjes – komen dankzij die oefeningen knelpunten en strubbelingen spelenderwijs boven.

Scène uit de voorstelling ‘Circle Mirror Transformation’.

Foto Sanne Peper

Onvermogen

Zo laat ze de vier elkaar naspelen en moeten ze cruciale scènes uit hun leven door de anderen laten nadoen. Dat legt geen grote conflicten bloot: een relatiebreuk, ruziënde ouders. Even weinig uitgesproken zijn de verhoudingen in de groep: verliefdheden vlammen kort op en er is onuitgesproken boosheid en irritatie. Toch is er bij enkelen na zes weken iets verschoven, bijna achteloos, want zo gaan die dingen, maar wel fundamenteel.

Die aandacht voor het alledaagse maakt deze tekst van de Amerikaanse toneelschrijver Annie Baker speciaal. Met milde blik beziet Baker het onvermogen van mensen om hun verlangen vorm te geven. Dat resulteert in een bij momenten grappige vertoning, die niet onplezierig voortkabbelt, maar met twee uur ook aan de lange kant is.

In zijn regie, waarmee hij zijn ontwikkelingstraject bij Toneelschuur Producties afsluit, durft Loek de Bakker de verstilling op te zoeken, maar maakt hij ook te weinig werk van de schrijnende onderstroom in deze zoektocht naar liefde en geborgenheid. Met iets meer detail en finesse waren deze niet bijzondere mensen net wat bijzonderder geworden.