In Thailand kan de militaire elite het conflict met Cambodja gebruiken om de macht naar zich toe te trekken

4 uren geleden 1

Volgens de Amerikaanse president Donald Trump is vrede tussen Cambodja en Thailand binnen handbereik. Sinds donderdag bestrijden de Aziatische buurlanden elkaar militair in een steeds groter gebied langs de grens met steeds zwaardere wapens. Op zijn platform Truth Social verklaarde Trump zaterdag dat hij de leiders van beide landen heeft gesproken. Cambodja en Thailand hebben bevestigd dat ze openstaan voor gesprekken over een staakt-het-vuren. Ondanks de diplomatieke inspanningen begon zondag als vierde achtereenvolgende dag met artilleriebeschietingen en raketaanvallen. Er zijn inmiddels meer dan dertig doden en tweehonderdduizend mensen moesten vluchten naar tijdelijke onderkomens in sporthallen, scholen en tenten.

1 Waar draait dit conflict om?

Donderdag vlamde tussen Thailand en Cambodja een grensconflict op dat meer dan een eeuw oud is. De huidige grens van 817 kilometer lang werd in 1907 vastgesteld, toen Frankrijk kolonisator was van Cambodja. Thailand vocht deze grens, waarlangs belangrijke tempels staan, enkele keren aan. In 1962 haalde Thailand bij het Internationaal Gerechtshof bakzeil en werd de elfde-eeuwse Preah Vihear-tempel toegewezen aan Cambodja. In 2013 werd deze beslissing bevestigd door een gerechtelijke VN-commissie, maar die liet in het midden aan wie het omliggende gebied toebehoort.

Eerder dit jaar laaiden spanningen op. In mei schoot een Thaise militair tijdens een vuurgevecht in het betwiste gebied een Cambodjaanse soldaat dood. Daarna raakten vijf Thaise militairen zwaar gewond door een landmijn. Volgens Thailand handelt Cambodja al weken agressief, het in het grensgebied troepen te stationeren , loopgraven aan te leggen en landmijnen te plaatsen. Cambodja ontkent dit en zegt dat de landmijnen uit oude oorlogen zijn.

2 Wie begon de huidige vijandigheden tussen Thailand en Cambodja?

Beide landen beschuldigen elkaar van het lossen van het eerste schot. Volgens Cambodja openden Thaise militairen bij de Ta Moan Thom-tempel, geclaimd door beide landen, het vuur op Cambodjaanse militairen. Thailand zegt dat Cambodja de aanval begon. Beide landen zeggen uit zelfverdediging te handelen. In Cambodja, dat 38 jaar met harde hand werd geleid door huidig senaatsvoorzitter Hun Sen, is geen vrije pers. Verificatie is daardoor lastig. In Thailand is het leger zeer invloedrijk. Omdat een conservatieve militaire elite het democratische proces en de vrije pers onder druk zet, heeft waarheidsvinding eveneens beperkingen. Thailand is militair superieur aan Cambodja. Cambodja vuurt vooral artillerieraketten af en raakt daarbij burgerdoelen in Thailand. Thailand zet F-16’s in en bombardeert, naar eigen zeggen, Cambodjaanse militaire doelen. Cambodja beschuldigt Thailand van het gebruik van controversiële clusterbommen.

3 Wie trekken er aan de touwtjes in de buurlanden?

Sleutelpersonen achter het conflict zijn de patriarchen van twee machtige families, autocraat Hun Sen en de Thaise zakentycoon Thaksin Shinawatra. De mannen zouden elkaar in de jaren negentig, toen Thaksin de Thaise politiek betrad, hebben leren kennen via de Thaise politicus Chavalit Yongchaiyudh, die beide mannen politieke steun bood. Hun Sen werd in 2023 opgevolgd door zijn zoon Hun Manet, maar zijn greep op het land is nog altijd onbetwist. Ondanks dat de politieke carrière van Thaksin Shinawatra minder succesvol was, leek de relatie tussen beide mannen onbreekbaar. Ook toen in 2006 premier Thaksin door het Thaise leger werd afgezet en hij naar het buitenland vluchtte, bleef Hun Sen hem trouw. Hij maakte een onverwachte draai toen hij in mei een telefoongesprek met de dochter van Thaksin, de Thaise premier Paetongtarn Shinawatra, lekte om haar in een slecht daglicht te stellen. In het telefoongesprek beledigde Paetongtarn een Thaise legercommandant. Na het schandaal is ze op non-actief gezet en is de coalitie van de Shinawatra’s Pheu Thai-partij verzwakt.

4 Welke belangen spelen op de achtergrond?

In het Japanse nieuwsmedium Nikkei Asia oppert politicoloog Hiroshi Yamada dat Hun Sen de politieke chaos in Thailand aanwendt om het grensconflict in Cambodja’s voordeel te beslechten. Ook heeft hij baat bij het uiteenvallen van de Pheu Thai-partij, omdat deze partij legalisatie van casino’s nastreeft en illegale praktijken aan de grens wilde aanpakken. Hun Sen en zijn getrouwen verdienen een vermogen aan Cambodjaanse casino’s, veelal gerund door Chinese bendes, die er ook mensen dwingen om anderen online op te lichten. Het is denkbaar dat Hun Sen contacten heeft met invloedrijke Thaise militairen, die de macht van de Shinawatra-clan willen breken en het geen probleem vinden om illegale casinoactiviteiten in Cambodja te gedogen. Het conflict speelt ook het Thaise leger in de kaart. In de grensregio is de staat van beleg uitgeroepen en dat betekent meer macht voor het leger. De populariteit van Paetongtarn is op een dieptepunt beland. Als ze wordt veroordeeld in de rechtszaak die boven haar hoofd hangt, zullen pro-junta partijen daarvan profiteren.

5 Niemand heeft belang bij een langgerekt militair conflict. Waarom doorvechten?

Volgens analisten toont Thailand haar militaire overwicht om Cambodja tot terugtrekking te dwingen. „Maar als Thaise machthebbers het doel hebben om grondgebied te winnen, is dit een riskante strategie”, waarschuwt een diplomaat bij Nikkei Asia. „Als Cambodja opnieuw naar de VN gaat, loopt Thailand het risico om het betwiste grensgebied voorgoed te moeten afstaan aan Cambodja.”

6 Is er zicht op een diplomatieke oplossing?

Volgens de Maleisische premier Anwar Ibrahim, voorzitter van het regionale samenwerkingsverbond ASEAN, zijn beide partijen bereid maandag om de tafel te gaan. Een VN-overleg bleef vrijdag zonder resultaat. De Thaise en Cambodjaanse reacties op de verklaring van president Trump zijn enigszins hoopgevend. Thailand, dat geen inmenging van een derde partij wil, verklaarde zaterdag dat het wil praten „mits Cambodja laat zien dat oprechte intenties heeft”.

Lees het hele artikel