Kunsthal dompelt bezoekers onder in roze wereld van ’cute’: ’Hang naar schattigheid is meer dan vlucht uit realiteit’

Terwijl conservator Charlotte Martens de laatste hand legt aan de inrichting van de grote expositie, legt ze uit waar deze trend is begonnen. „Het is komen overwaaien uit Japan. Kawaii is het Japanse woord voor schattig, lieflijk en aanbiddelijk. Het begrip is een belangrijk fenomeen in de jeugdcultuur van het land. Denk aan de meisjes in Lolita-jurkjes, de tekenfilmfiguren met de grote ogen, de leuke ’diertjes’ waar je voor kunt zorgen, zoals de Tamagotchi die we allemaal nog wel uit onze jeugd kennen.”

Internet heeft ’cute’ een enorme boost gegeven

Vanuit Azië is deze speelse stroming overgewaaid naar het westen, waar het is opgepikt door tal van artiesten, muzikanten, modeontwerpers en kunstenaars. „Het internet heeft ’cute’ de afgelopen jaren een enorme boost gegeven.”

Toch is het fenomeen al ouder dan je wellicht denkt. Lang werd deze trend echter afgedaan als ’kinderachtig’. Maar door de coronapandemie en de lockdowns is cute omarmd door een breder publiek. Iedereen had in die onzekere tijd behoefte aan liefde en een knuffel om met de dagelijkse zorgen en stress om te gaan”, stelt de Britse historica Claire Catterall, die het concept van de tentoonstelling, die eerder in Londen was te zien, bedacht.  

Volgens Martens en Catterall laat de hang naar de onschuldige kindertijd zich eenvoudig verklaren. „Door teruglopende geboortecijfers zijn we als volwassenen de kindertijd steeds meer gaan zien als een ervaring om te koesteren en vast te houden, dan als iets dat je moet ontgroeien. De basis van de cute-stroming is dan ook nostalgie. We grijpen terug op dingen uit onze kindertijd die ons een veilig gevoel geven. Cute is emotie, maar het is ook complex. Want het is echt meer dan alleen een vlucht uit de werkelijkheid en een safe space. Al die leuke, lieve spulletjes en design geven ons ook kracht. Ze laden ons op om de harde realiteit weer aan te kunnen.”

Op de expositie kan het publiek die positieve schattigheid op allerlei manieren ervaren. Je kan je onderdompelen in de Hello Kitty Infinity Room, dansen in de disco die naar het adorabele witte poesje genoemd is of zelfs cute-games spelen. „Dit zijn niet-competitieve computerspellen waarin het absoluut niet gaat om schieten en winnen. Het is juist bedoeld om gewoon gezellig en ontspannen te spelen”, wijst Martens.

Natuurlijk zit er aan die overdosis schattigheid ook een duister randje. Cute heeft soms ook iets ongemakkelijks, iets dat kan omslaan in iets grimmigs. Denk aan schattige diertjes die ineens in monsters veranderen, zoals de gremlins uit de gelijknamige populaire film.

Sfeer van acceptatie en vriendelijkheid

Tevens wordt het ingezet om mensen te manipuleren, zoals een dictator als Hitler die zich laat fotograferen als echte dierenvriend met een hertje à la Bambi. „Ook dat aspect van deze trend komt aan bod”, zeggen Martens en Catterall. „Maar het belangrijkste is toch dat cute een sfeer schept van acceptatie en vriendelijkheid, waarin iedereen kan zijn wie hij of zij is, ook als je buiten de norm valt.” 

Cute is te zien t/m 23 november in de Kunsthal Rotterdam.