LIVE | Nederland wil handelsdeel Israël-verdrag opschorten vanwege Gaza

De Tweede Kamer onderbreekt het zomerreces voor een commissiedebat over de humanitaire situatie in Gaza. Een meerderheid steunde dinsdag een verzoek daartoe van SP-Kamerlid Sarah Dobbe, melden meerdere Kamerleden. VVD, CDA en ChristenUnie willen wel eerst meer informatie van de Europese Commissie en het kabinet. Het debat is waarschijnlijk volgende week.

Ook GroenLinks-PvdA, D66, PvdD, Forum voor Democratie en Volt stemden in met het debatverzoek. Vorige week werd een soortgelijk verzoek van Kati Piri (GroenLinks-PvdA) en Jan Paternotte (D66) weggestemd. Toen reageerden onder meer VVD en CDA niet. Net als vorige keer stemden PVV, NSC, BBB en SGP opnieuw tegen in een e-mailprocedure.

De situatie is nu anders, schreef Dobbe in haar verzoek. Caspar Veldkamp kwam maandagavond met een brief waarin hij onder meer schreef dat twee omstreden Israëlische ministers Nederland niet in mogen en dat de Israëlische ambassadeur is ontboden.

VVD en CDA willen weten wat de Europese Commissie gaat doen en vragen het kabinet om daarop te reageren voordat een debat plaatsvindt. Ook willen ze antwoord op schriftelijke vragen die eerder zijn gesteld. VVD-Kamerlid Eric van der Burg vroeg onder meer of het kabinet "indien nodig en wenselijk" voedseldroppings kan uitvoeren.

De verdachte, een Israëlische burger, zou volgens nieuwszender Al Jazeera door de politie zijn aangehouden en meegenomen voor verhoor. Volgens de krant Times of Israel is de man inmiddels weer vrijgelaten en heeft hij huisarrest gekregen.

Nederland gaat in Brussel pleiten voor het opschorten van het handelsdeel van het verdrag tussen Israël en de Europese Unie, vanwege de "vreselijke humanitaire" situatie in Gaza. Dat heeft demissionair buitenlandminister Caspar Veldkamp gezegd. Volgens de NSC-minister gaat het om "vele miljarden aan Israëlische export".

Veldkamp noemt het een "zeer significante stap", bovenop eerder aangekondigde maatregelen. Maandag stelde Veldkamp (NSC) al een inreisverbod in voor twee omstreden Israëlische ministers, om druk op de regering van premier Benjamin Netanyahu op te voeren om meer hulp toe te laten in Gaza. Verder heeft hij de Israëlische ambassadeur ontboden.

Nederland wil dat er een staakt-het-vuren komt tussen Israël en Hamas. Veldkamp: "Maar ook zonder een staakt-het-vuren heeft Israël de volle verantwoordelijkheid om het internationaal humanitair recht na te leven en alle humanitaire beperkingen aan de Gazastrook op te heffen."

In zijn brief van maandag beloofde Veldkamp al dat hij in Brussel zou pleiten voor opschorting van het handelsdeel van het verdrag tussen de EU en Israël, als het land de recent gemaakte afspraken over de humanitaire situatie in Gaza niet zou nakomen. "Wij hebben vandaag van de EU-instellingen te horen gekregen dat die afspraken nog steeds niet volledig worden nageleefd", aldus de minister. Het gevolg is dus dat Nederland voor de gedeeltelijke opschorting van het associatieverdrag gaat pleiten.

Op de suggestie dat Israël niet onder de indruk zou zijn van de acties van het Nederlandse kabinet, antwoordde Veldkamp: "Dat zie ik anders, want de Nederlandse ambassadeur in Israël is vandaag ontboden. En je ziet ook felle reacties van de twee ministers die wij nu sanctioneren."

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu zei dinsdag dat Israël zich blijft inzetten voor de vrijlating van gijzelaars die door Hamas in Gaza worden vastgehouden, ondanks de ‘weigering’ van Hamas.

De Britse regering zet Israël onder druk met de mogelijke erkenning van de staat Palestina als de Israëlische regering de hulpverlening aan de Palestijnen in de Gazastrook niet verbetert. Ondertussen is de eerste Britse hulp vanuit de lucht op het afgegrendelde gebied gedropt.

Groot-Brittannië zal in september Palestina erkennen, tenzij de Israëlische regering wezenlijke maatregelen neemt om een einde te maken aan de "verschrikkelijke situatie" in Gaza, aldus de Britse premier Keir Starmer. Hij had een speciale vergadering met zijn kabinet, dat hij van de zomervakantie had teruggeroepen.

Londen eist ook een staakt-het-vuren en wil verder dat Israël duidelijk maakt dat er geen annexatie van de Westelijke Jordaanoever zal plaatsvinden. Ook moet het land zich vastleggen op een langdurig vredesproces dat leidt tot een tweestatenoplossing.

Londen benadrukt dat de eisen aan de Palestijnse beweging Hamas blijven bestaan. Zij moeten alle gijzelaars vrijlaten, een staakt-het-vuren ondertekenen, accepteren dat zij geen rol zullen spelen in de regering van Gaza, en zij zullen moeten ontwapenen.

De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Gideon Saar heeft in een gesprek met de Nederlandse ambassadeur gezegd het te betreuren dat Nederland ervoor kiest om een "langdurige vriendschap met Israël in te ruilen voor openlijke vijandschap". Israël had de ambassadeur ontboden nadat Nederland had aangekondigd inreisverboden te willen opleggen aan twee ministers.

In een verklaring schrijft Saar dat hij ambassadeur Marriët Schuurman heeft verteld dat Nederland een Israëlische tegenreactie kan verwachten.

Verder zei Saar dat de Nederlandse regering met de maatregel tegen Israël "het antisemitisme in Nederland voedt", en verwees daarbij naar de rellen in Amsterdam in november vorig jaar na de voetbalwedstrijd van Ajax tegen de Israëlische club Maccabi Tel Aviv. Ook zei hij Nederland "succes" te wensen in de toekomstige confrontaties met radicale islamitische elementen die zich hebben geworteld in het land.

Het kantoor van premier Benjamin Netanyahu liet maandagavond weten dat, hoewel de "situatie in Gaza moeilijk is", Israël zich inspant om grote hoeveelheden humanitaire hulp de Gazastrook binnen te laten. Dat meldt The Times of Israël.

De verklaring van Netanyahu, afgelegd in het Engels, kwam op een moment van beleidsverschuiving rond de hulpverlening aan Gaza. De internationale verontwaardiging over de verslechterende humanitaire situatie in de Palestijnse enclave neemt toe, met dagelijkse meldingen van sterfgevallen door honger en ondervoeding.

Maandagavond hield Netanyahu een speciale kabinetsvergadering over Gaza, waarin het leger een nieuw plan presenteerde voor een mogelijke "belegering" van de Gazastrook. Volgens de Israëlische publieke omroep Kan zou die belegering neerkomen op het volledig afsluiten van humanitaire hulp.

Alle mogelijke opties blijven open om maatregelen te nemen als Israël geen concrete stappen onderneemt om de situatie in de Gazastrook te verbeteren. Dat meldden Europese bronnen dinsdag, nadat de Europese Commissie maandag had voorgesteld om de Israëlische deelname aan het onderzoeksprogramma Horizon Europe deels op te schorten.

De opschorting is een reactie op de herziening van artikel 2 van het associatieakkoord tussen Israël en de Europese Unie. Die herziening werd uitgevoerd door de hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid, Kaja Kallas, op verzoek van een groep lidstaten. In haar rapport verwees ze onder andere naar het hoge aantal burgerdoden en de belemmering van humanitaire hulp – praktijken die in strijd zijn met dat artikel. Vorige maand legde Kallas een tiental voorstellen voor aan de EU-ministers van Buitenlandse Zaken, maar toen werd er nog geen besluit genomen.

Tijdens een vergadering vorige week riepen verschillende EU-ambassadeurs de Commissie op om snel met een voorstel te komen om de druk op Israël op te voeren. Wachten tot de volgende ministerraad Buitenlandse Zaken, eind januari, werd niet wenselijk geacht.

Maandag volgde daarop een voorstel van de Commissie aan de lidstaten om de Israëlische deelname aan Horizon Europe gedeeltelijk op te schorten. "Vanwege de schending van Israëls verplichtingen onder het associatieakkoord en de ernstige humanitaire situatie, is er dringend behoefte aan passende en proportionele maatregelen", aldus een EU-bron dinsdag. Volgens diezelfde bron is het de eerste keer dat de EU een samenwerking binnen Horizon Europe opschort.

Concreet zal de Commissie via de zogeheten 'EIC Accelerator' geen start-ups en mkb-bedrijven meer financieren die in Israël gevestigd zijn en die disruptieve technologieën willen ontwikkelen. Sinds 2021 ontvingen Israëlische bedrijven en instellingen al ongeveer 900 miljoen euro via Horizon Europe, waarvan 200 miljoen via het EIC-programma naar 46 bedrijven ging. De opschorting geldt alleen voor toekomstige aanvragen; projecten die al financiering hebben ontvangen, behouden deze. De bron wijst er ook op dat disruptieve technologie vaak geschikt is voor zogenoemd ‘dual use’, dus zowel militair als civiel gebruik.

De lidstaten moeten nog instemmen met het voorstel. Daarvoor is een gekwalificeerde meerderheid nodig: 55 procent van de lidstaten die samen 65 procent van de EU-bevolking vertegenwoordigen. Dinsdagmiddag presenteerde de Commissie haar voorstel aan de ambassadeurs.

Vertegenwoordigers van Hamas die in het Qatarese Doha zijn voor onderhandelingen met Israël vertrekken naar Turkije. Zij zullen in Istanbul Turkse functionarissen spreken over de laatste stand van zaken, aldus een Hamas-functionaris tegen persbureau AFP. Een hoge functionaris van de Palestijnse groepering gaat ook mee.

De bron zei dat de indirecte gesprekken met Israël vorige week zijn "vastgelopen". Israël trok zijn vertegenwoordigers bijna een week geleden terug voor overleg, ongeveer tweeënhalve week na het begin van de onderhandelingsronde. Dat gebeurde kort nadat Hamas had gereageerd op het jongste voorstel over een bestand in de Gazastrook.

De drie landen zullen "waarschijnlijk" hun ministers vragen naar Israël te reizen om "het standpunt van de drie regeringen" te presenteren, zei Merz tijdens een persconferentie naast de Jordaanse koning Abdullah.

Eerder deze week kondigde Duitsland aan hulp te leveren aan Gaza via een luchtbrug. De vliegtuigen zijn inmiddels onderweg naar Jordanië, mogelijk kunnen de toestellen woensdag hulpgoederen droppen boven Gaza.

Volgens CIDI dragen de maatregelen "niet bij aan vrede of stabiliteit in de regio, maar schaden juist de bilaterale relaties tussen Nederland en Israël". De lobbygroep geeft aan de zorgen over de omstandigheden voor Gazanen te delen, maar meldt tegelijkertijd dat Hamas hulp aan burgers in Gaza blokkeert. 

CIDI zegt dat er "overtuigend bewijs" is dat de terreurgroep voedselkonvooien kaapt. Vorige week meldde persbureau Reuters dat een interne analyse van de Amerikaanse overheid geen bewijs heeft gevonden voor systematische diefstal van door de VS gefinancierde hulpgoederen door Hamas.

Israël heeft de Nederlandse ambassadeur ontboden nadat Nederland had aangekondigd dat het inreisverboden wil opleggen aan twee extremistische Israëlische ministers. Nederland had ook al de Israëlische ambassadeur ontboden om hem te vertellen dat Israël meer humanitaire hulp moet toelaten in de Gazastrook.

De gezant zegt hoop te houden dat de Palestijnen in Gaza in de toekomst vrij in een eigen onbezet land kunnen leven. "We putten kracht en hoop uit de miljoenen mensen die wereldwijd, ook hier in Nederland, de straat op zijn gegaan om een einde aan de genocide en vrijheid voor Palestina te eisen."