Op Curaçao zijn Venezuela en Trumps gedreig heel dichtbij: ‘Nu moeten we ineens nadenken of vliegen hier wel veilig is’

De Amerikaanse oorlogsschepen heeft hij nog niet zien langsvaren en écht zorgen maken doet hij zich niet. Toch houdt Curaçaoënaar Ryan Martines (43) het nieuws over de spanningen tussen de Verenigde Staten en Venezuela scherp in de gaten. „Zeker na die bijna-botsingen van vliegtuigen in het luchtruim”, zegt hij. Hij wijst voorbij de met kerstlichtjes versierde pontonbrug die twee delen van Willemstad met elkaar verbindt, richting Venezuela. „Dat is hier maar zeventig kilometer vandaan.”

Afgelopen vrijdag ontsnapten een Amerikaans passagiersvliegtuig en een Amerikaans militair toestel aan een botsing in het luchtruim van Curaçao. Het militair toestel had de transponder uitgeschakeld, dat is apparatuur waarmee een vliegtuig zich bekendmaakt aan andere toestellen en luchtverkeersleiding. Op zaterdag volgde een tweede incident, waarbij een Amerikaans zakenvliegtuig moest uitwijken voor een vermoedelijk Amerikaans militair tanktoestel. Militaire vliegtuigen die geheime missies uitvoeren vliegen vaker zonder actieve transponder, zeggen deskundigen, ze moeten dat dan wel melden aan de luchtverkeersleiding. Dat is nu niet gebeurd. De Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers stelt dat het luchtruim van Curaçao gesloten moet worden als Amerikaanse vliegtuigen hun transponder niet aanzetten.

De incidenten voeden de sluimerende onrust op het eiland. De VS zijn al maanden bezig met een zichtbare troepenopbouw in het Caribisch gebied, zowel op zee als in de lucht. Daarbij werden vermeende drugsboten onderschept en aangevallen. President Trump zei meermaals militaire actie tegen het Venezuela van president Nicolás Maduro niet uit te sluiten.

Officieel stelt Trump dat de inzet gericht is op de bestrijding van drugssmokkel, maar analisten vermoeden dat hij uit is op olie – Venezuela heeft de grootste bewezen voorraden ter wereld. En op regime-change, om die toegang mogelijk te maken en zich te ontdoen van een ideologische tegenstander op het continent.

Lees ook

Boven zee bij Curaçao botsten een militair en een civiel vliegtuig bijna. Hoe vaak komt zoiets voor?

Ondanks die zichtbare militaire aanwezigheid is de geopolitieke situatie voor veel inwoners geen groot onderwerp. „Nóg niet”, denkt Sandra Hidalgo (27), die opgroeide op het eiland. „Ik vind het wel griezelig allemaal, maar we horen er maar weinig over. .

Dennis ten Holt (72), een Curaçaoënaar die in de overdekte markt Plasa Bieu op een bord eten wacht, begrijpt . „Er is veel ervaring met mogelijke noodsituaties op het eiland, in het orkaanseizoen. Dan denken de meeste mensen ook: het waait wel over.”

Toch zit juist het gebrek aan informatie veel inwoners dwars. Begin deze maand wees het Antilliaans Dagblad er in een hoofdredactioneel commentaar op dat het opvallend stil blijft vanuit het kabinet-Pisas. De grote vraag is, schreef de krant, wat deze situatie betekent voor Curaçao en zijn inwoners. „Zijn ‘we’ voorbereid?”, en waarop dan precies? „Ook op een eventueel ‘worst case scenario’?”

Zelfcensuur

„De lokale regering communiceert niet of nauwelijks over wat er gaande is”, zegt Renske Pin, gedragswetenschapper en getogen op het eiland. „Het is december, de belangrijkste maand voor het toerisme. Iedereen is bezig met kerst, overal zijn leuke lichtjes, gezellige feestjes. Er bestaat een risico dat slecht nieuws toeristen afschrikt. Dat kan het eiland zich economisch moeilijk veroorloven.”

Volgens Pin, die onder meer onderzoek doet naar het functioneren van de pers op Curaçao, is het voor journalisten bovendien lastig om goed verslag te doen. Dat heeft volgens haar te maken met de druk waaronder de onafhankelijke journalistiek op het eiland staat. „Er is weinig geld, slechte toegang tot informatie en door de kleinschaligheid van het eiland ontstaat snel zelfcensuur.” Het baart Pin zorgen. „Hoe komt de burger aan betrouwbare informatie als de overheid stil blijft en de journalistiek nauwelijks kan doorvragen?”

In het historische centrum van Willemstad, waar grote kerstbomen zijn versierd met kleurige strikken en lichtjes, zitten de terrassen ondertussen vol. Internationale spanningen vormen hier vooral achtergrondruis. „Gisteren zagen we dat Nederlandse bevoorradingsschip, de Zr. Ms. Karel Doorman, langsvaren”, zegt de Nederlandse Dani Jager (28), die twee weken op vakantie is, monter. „En in het weekend staan veel mariniers van Defensie in de kroeg.” Die aanwezigheid stelt hem gerust. „Ze zullen de boel wel goed in de gaten houden”.

Voor toeristen die net uit een vliegtuig zijn gestapt of er binnenkort weer in moeten, ligt dat anders. „We waren juist niet naar New York gegaan, omdat we niet naar Trumps Amerika wilden”, zeggen twee vijftigers uit Enschede, die geen zin hebben om ergens herkend te worden en daarom niet met hun naam in NRC willen. „Nu moeten we ineens nadenken of vliegen hier wel veilig is.”

Gevluchte Venezolanen

„Wil je een kokosnoot? Een mango? Bananen?”, roept José Gregorio (60) tegen iedereen die het wil horen. Al twintig jaar verkoopt de Venezolaan fruit bij de zogeheten ‘barkjes’, een traditioneel door Venezolanen gerunde markt met groente, fruit en vis. „Laat die Amerikanen alsjeblieft Venezuela binnenvallen”, zegt hij desgevraagd. „Maduro is een ramp voor ons allemaal.”

Dat sentiment leeft breed binnen de Venezolaanse gemeenschap, die met naar schatting zestienduizend mensen een van de grootste minderheden op Curaçao vormt. De meesten ontvluchtten Venezuela vanwege onder Maduro of diens voorganger.

„Er heerst veel nervositeit en spanning”, zeggen Jennifer Sifontes en Ana Madero, oprichters van Venex, een organisatie die zich inspant voor de veelal ongedocumenteerde Venezolanen op het eiland. „Iedereen vraagt zich af: wanneer gaat het gebeuren? Wanneer is Maduro eindelijk weg? Niet eerder voelde die mogelijkheid zo dichtbij.”

Hoe zij aankijken tegen het scenario dat er opnieuw duizenden Venezolanen in bootjes de gevaarlijke oversteek naar Curaçao maken – een scenario waarmee ook de Nederlandse regering rekening houdt? „Dat gebeurt niet”, zegt Sifontes resoluut, aan tafel in een woonkamer vol kerstversiering. „Wij denken dat Maduro voor het eind van het jaar weg is. Dan komen de Venezolanen niet hierheen, maar kan iedereen van hier eindelijk terug naar huis.”

Lees ook

Op welke scenario’s moeten ABC-eilanden zich voorbereiden? ‘Het voelt weer als de Koude Oorlog’