Premier Schoof kan met ruim mandaat van Tweede Kamer naar komende NAVO-top

De lange schaduw van een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten hing dinsdag over het Kamerdebat dat over de komende NAVO-top in Den Haag ging. Tijdens een interruptie refereerde buitenlandwoordvoerder Jan Paternotte (D66) er al aan: terwijl de Tweede Kamer debatteerde, waren Amerikaanse militaire vliegtuigen al onderweg naar de Golfregio en wachtte de wereld op de aankondiging van president Trump over deelname aan Israëls bombardementen op Iran.

Een betere illustratie van de geopolitieke turbulentie van dit tijdsgewricht was er niet. En op een paar uitzonderingen na (SP, Denk, Forum voor Democratie) waren alle partijen het eens: in een steeds onveiliger wereld moet Nederland zijn defensieuitgaven sterk verhogen. Een zeer grote meerderheid schaarde zich daarom achter het besluit van het demissionaire kabinet om akkoord te gaan met secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte om de uitgaven voor de krijgsmacht op te schroeven tot 3,5 procent van het bbp, met daar bovenop nog eens 1,5 procent voor vitale infrastructuur.

Daarmee was premier Schoof voorzien van een ruim mandaat voor de NAVO-top in Den Haag volgende week – iets wat van het grootste belang was, vond fractievoorzitter Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA). Het was Timmermans die afgelopen maandag in NRC bekend maakte dat zijn fractie, na eerst de nodige voorbehouden te hebben gemaakt, alsnog kon instemmen met de nieuwe NAVO-norm.

Maar tijdens zijn bijdrage – die werd onderbroken door tal van interrupties – wilde de leider van GroenLinks-PvdA zich verder nergens op vastleggen , behalve dat zijn partij níet zou instemmen met bezuinigingen op de verzorgingsstaat. Ondanks verwoede pogingen van Henri Bontenbal (CDA) en Dilan Yesilgöz (VVD) wenste Timmermans zich evenmin vast te leggen op het tijdpad dat de NAVO voor zich ziet, waarin de 3,5 procent wordt bereikt in 2032.

Klassiek links-rechtsdebat

Volgens Timmermans zou hierover „in de aanloop van de verkiezingen op 29 november” nog grondig over moeten worden gediscussieerd. De fractieleider zei zich erg op deze debatten te „verheugen”, en dat viel ook goed te begrijpen: door de vele interrupties van andere partijen kreeg Timmermans tijdens de eerste termijn van de Kamer veruit de meeste air time.

Frans Timmermans (GroenLinks/PvdA) en Dilan Yesilgöz (VVD) tijdens het debat over de NAVO Top. Foto Bart Maat

De leider van GroenLinks-PvdA pareerde handig de kritiek (van de SGP tot D66) dat zijn partij zich niet wil committeren aan het wettelijk vastleggen van de defensienorm. Eerder op de dag had de Eerste Kamer ingestemd met een initiatiefwet van Chris Stoffer (SGP) en anderen die defensie-uitgaven van 2 procent van het bbp verplicht stelt. De fractie van GroenLinks-PvdA in de Eerste Kamer had tegen gestemd. Volgens Timmermans draaide het allemaal om „politiek commitment” en was een defensiewet niet nodig.

VVD-leider Dilan Yesilgöz probeerde hier meteen van te profiteren door voor te stellen om dan ook maar gelijk 3,5 procent wettelijk vast te leggen. Toen de discussie zich verlegde naar de enorme bedragen die gemoeid zijn met het optrekken van de defensie-uitgaven (tot 19 miljard per jaar extra), tekenden zich de eerste contouren af van een klassiek links-rechtsdebat. Daarin liet Yesilgöz duidelijk merken dat de VVD vooral wil korten op de uitkeringen en kreeg Timmermans uitgebreid de kans om keer op keer te herhalen dat zijn partij níet akkoord zou gaan met het bezuinigen op „sociale zekerheid, onderwijs en zorg”.

Toen Yesilgöz met enig dédain suggereerde dat Timmermans zijn „draai” dan maar „helemaal rond” moest maken om écht door te pakken voor defensie, werd het debat even fel. „Nu wordt-ie toch echt fraai”, zei Timmermans terwijl hij naar de lege stoelen van de PVV-fractie wees. „Het was mevrouw Yesilgöz die de deur heeft open gezet naar de Poetin-vrienden in dat vak.”

Begrotingstekort

De politieke kemphanen leken beiden ingenomen te zijn met deze eerste schermutselingen, die zowel de VVD als GroenLinks-PvdA in de spotlight zet. Intussen werd ook duidelijk dat de meest concrete oplossing voor het financieringsprobleem op korte termijn kan worden gevonden in het laten oplopen van het overheidstekort – Nederland bevindt zich nog ruim onder de EU-norm dat het begrotingstekort niet meer dan 3 procent van het bbp mag bedragen.

NSC-woordvoerder Olger van Dijk stelde dat zijn partij daarmee kan instemmen: „We gaan Nederland niet kapot bezuinigen.” Mirjam Bikker (ChristenUnie) en Bontenbal (CDA) markeerden nadrukkelijk hun middenpositie, waarbij (in de woorden van Bontenbal) „iedereen iets moet inleveren voor onze vrijheid” en dat er dus een combinatie van bezuinigingen en lastenverzwaringen zal moeten worden gevonden. Er moeten héle grote politieke vragen worden beantwoord, constateerde Timmermans.

Intussen deed coalitiebreker PVV niet mee in de discussie. Fractieleider Geert Wilders had het debat overgelaten aan buitenlandwoordvoerder Raymond de Roon. Tijdens zijn inbreng werd hij geen enkele keer geïnterrumpeerd.