Ramp dreigt voor VVD, prominenten proberen kalmte uit te stralen: ’Partij kan tegen stootje’

De ophef rondom de ’Douwe Bob-rel’ is voor veel VVD’ers al een afgesloten hoofdstuk. Hoewel uit kiezers- en ledenonderzoeken blijkt dat deze kwestie zeer slecht afstraalt op het gezag van Dilan Yesilgöz, is bij de VVD klip-en-klaar dat de 48-jarige Amsterdammer de onbetwiste leider is. „Dilan is gewoon top!” zegt prominent en oud-bestuurder Ivo Opstelten stellig. „Mensen moeten gewoon net zoveel van haar gaan houden als ik dat doe.”

Ook andere coryfeeën strooien met lof. „Dilan heeft afgelopen weken haar rustige toon weer teruggepakt, de toon die ze ook aansloeg toen zij minister was. Natuurlijk kan ze door”, zegt oud-Kamervoorzitter Frans Weisglas, die zichzelf als ’linksige liberaal’ omschrijft.

Ondanks zijn kritiek op de eerdere samenwerking met de PVV, is hij duidelijk over Yesilgöz: „Zij heeft mijn volle steun.” Oud-minister Eric Wiebes heeft ’geen enkele twijfel’ over haar leiderschap. Ook op de rechterflank van de partij wordt niet aan haar stoelpoten gezaagd. Paul Slettenhaar, actief lid van de VVD-vleugel ’Klassiek liberaal’, steunt Yesilgöz volop. „Zij is een topper!”

Kroonprinsen rondom Yesilgöz

Toch rommelt het onder de oppervlakte. Het Douwe Bob-geklungel kwam Yesilgöz op openlijke kritiek van oud-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff te staan. „Doe dat niet”, bekritiseerde hij haar optreden, waarna ook in de fractie en door bewindslieden is erkend dat hier een fout is gemaakt.

In de peilingen duikelt de VVD naar 15 zetels. Dat de machtspartij van weleer zo laag scoort, baart VVD’ers zorgen. Om een rampscenario te voorkomen, lijkt de partij vooruit te schaken op strategische posities.

Bewindsmannen Eelco Heinen (Financiën), Ruben Brekelmans (Defensie) en de door ministeriemedewerkers als ’arrogant’ bestempelde Vincent Karremans (Economische Zaken) staan hoog op de kieslijst en flankeren als kroonprinsen van de partijleider. Mocht na een teleurstellend verkiezingsresultaat Yesilgöz toch het veld moeten ruimen, staan ervaren VVD’ers in elk geval in de startblokken.

CDA wordt als ’links’ neergezet

Met de teleurstellende peilingen in het achterhoofd proberen de liberalen inmiddels duidelijk de koers te verleggen. Zij kiezen ervoor om plots campagne te voeren tegen het CDA van de populaire Henri Bontenbal, die volgens de laatste peiling dik boven de VVD uitstijgt. Zo is het Karremans die Bontenbal als ’linksige CDA’er’ neerzet. Maar ook VVD-Kamerlid Van der Burg zit al in campagne-modus.

„Kijk maar naar hun plannen voor het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek”, zegt hij. „En die extra belasting voor defensie, die ze als vrijheidsbijdrage omschrijven... Dat is gewoon een belastingverhoging, verpakt als vrijwillige bijdrage. Maar als het kwaakt als een eend, loopt als een eend en eruit ziet als een eend...”

Schenen van populaire Bontenbal opgezocht

Een andere VVD-prominent wil anoniem ook de schenen opzoeken van het CDA en steekt zelfs in dat de electorale concurrent gaat ’imploderen’. „Henri (Bontenbal, red.) heeft nog helemaal geen vast team, geen vast kader. Hij levert geen stabiliteit.”

Rookgordijn rond uitsluiten partij Timmermans

Daarmee wordt getracht af te leiden van de interne sores. Toch hangt er nog een dik rookgordijn rondom vragen waar de VVD zélf kleur moet bekennen. Eén vraagstuk waar de kiezer mee bezig is, is of de VVD de deur naar PvdA/GL keihard moet dichtslaan, zoals bij de PVV is gedaan.

„Natuurlijk moet die deur op slot gedraaid worden”, zegt Paul Slettenhaar die met ’Klassiek liberaal’ op het congres met moties en amendementen de partijkoers meer naar rechts wil verleggen. „Dat moet landelijk gebeuren, want duidelijkheid is heel belangrijk voor de kiezer. Het land staat op een tweesprong. Naar de afgrond óf naar vooruitgang en herstel.”

Moet VVD in oppositie herbronnen?

Maar oud-bewindslieden lijken daar anders over te denken. „Het uitsluiten is niemand echt goed bevallen”, zegt oud-minister Eric Wiebes. „Tegelijkertijd: als ik de partijprogramma’s naast elkaar leg, dan zie ik wel héél veel verschillen”, herhaalt hij de mantra van Yesilgöz.

Ook oud-Kamervoorzitter Weisglas is niet te porren voor het uitsluiten van de club van Frans Timmermans, zegt hij. Of de VVD bij een teleurstellend resultaat niet gewoon moet ’herbronnen’, zoals het CDA afgelopen tijd in de oppositiebankjes heeft gedaan? „Het is geen ramp als dat gebeurt”, zegt Weisglas. „Maar dat moet uitdrukkelijk niet je inzet zijn.”

’Focus op eigen verhaal’

Ook oud-staatssecretaris Frans Weekers vindt het daar nog te vroeg voor. „We zitten nog bijna acht weken voor de verkiezingen. Er kan nog van alles gebeuren, weet ik uit mijn Haagse tijd”, zo verwijst hij naar peilingen waar de VVD ook laag stond toen Mark Rutte nog aan het roer stond.

De partij krabbelde toen ook weer op, al moet worden erkend dat bij de laatste verkiezingen de VVD ook onder PVV en GL/PvdA eindigde en dus niet langer de grootste partij van het land is. Weekers’ advies? „Het belangrijkste is: focus komende tijd op je éigen verhaal.”

’Partij kan tegen een stootje’

Het congres, waar de verwachting is dat het ’liberale familiegevoel’ wordt opgewerkt en gefocust zal gaan worden op succesjes die afgelopen periode zijn geboekt, wordt dan ook niet gevreesd.

„We hebben nog nooit zoveel VVD-ministers in één kabinet gehad”, grapt VVD’er Eric van der Burg nu zowel PVV als NSC uit het kabinet zijn gestapt en vervangen worden door VVD- en BBB-bewindspersonen. „Het laat zien dat wij een partij zijn die verantwoordelijkheid neemt en wel tegen een stootje kan.”