Scheiden van PMD uitgelopen tot bittere recycle-flop: ’Afval schoonmaken gaat mij net even iets te ver’

Amsterdam - PMD (plastic-, metaal- en drinkpakken) scheiden is in Nederland een goedbedoelde poging om afval te verminderen en grondstoffen te hergebruiken. Toch strandt dit systeem vaak, mede door gebrek aan kennis bij consumenten en praktische obstakels.  

Af en toe weten ze het even niet meer: moet dit nu in de ene of andere bak? En moet het schoon worden gespoeld, in elkaar worden geplet of niet? „Ik heb hier een pak yoghurt, maar moet dat nu helemaal schoon de afvalbak in of mag er een restje in blijven zitten? En dit blik soep, moet ik dat nu helemaal in elkaar duwen of mag het zo worden weggegooid?’”

Afval schoonmaken

De Zandvoortse Michelle staat regelmatig in de keuken en moet goed nadenken waar ze het afval in weggooit. „Maar ik gok het af en toe maar een beetje. Maar ik hou van netheid, dus maak alles wel schoon voordat ik het weggooi, ook om stank tegen te gaan.” Voor vriend Jasper hoeft dat niet. „Afval schoonmaken gaat mij net even iets te ver. Ik werp het gewoon in de bak. Ja, ook als er nog een beetje melk of vla in het pak zit.”

Worsteling rond regels PMD

Het stel in is geen uitzondering. Veel Nederlanders worstelen met de afvalregels rond plastic-, metaal- en drinkpakken (PMD). Wat mag wel en wat niet? Plastic verpakkingen, ja, maar alleen als ze schoon zijn. Aluminiumfolie? Soms wel, soms niet, afhankelijk van de gemeente. En dat pak vla? Dat is een drankkarton, maar als het niet schoon is, vervuilt het de PMD-stroom. De regels verschillen per gemeente, wat verwarring zaait.

Een recente studie van Verpact, de organisatie die verantwoordelijk is voor afvalinzameling en -verwerking, toont aan dat zo’n 50 procent van de Nederlanders niet precies weet wat bij PMD hoort. Dan is er het praktische probleem. PMD moet schoon zijn, maar wie gaat een yoghurtbakje uitlikken of een margarinekuipje afwassen? Het kost tijd, water en moeite – middelen die in een druk huishouden schaars zijn. Onderzoek van Milieu Centraal wijst uit dat 30% van de PMD-inzameling vervuild is met etensresten, wat de recyclebaarheid vermindert. Vuil PMD belandt vaak alsnog in de verbrandingsoven.

Daar komt bij dat de industrie het niet makkelijker maakt. Verpakkingen zijn vaak complex: een plastic laagje hier, een kartonnen basis daar, een folietje ertussen. Zelfs als Michelle en Jasper het pak yoghurt perfect schoonmaken, is het nog maar de vraag of het gerecycled kan worden. Niet alle plastics zijn namelijk geschikt voor hergebruik. Volgens het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken is slechts 27% van het ingezamelde plastic in Nederland hoogwaardig recyclebaar. De rest wordt vaak verbrand of gedowncycled tot lage-kwaliteit producten.

Bij sommige gemeenten wordt afscheid genomen van de ’heilige graal’ dat voor iedere soort afval een aparte bak nodig is. „Een goede zaak en wat ons betreft de echte oplossing”, zegt Jelmar Helmhout van verwerkingsbedrijf Omrin in het noorden van het land. „De praktijk wijst namelijk uit dat mensen wel wíllen scheiden bij de bron, maar dat niet altijd goed doen. Er blijft altijd wel iets achter in een blik of pak en dan bestaat de kans dat de hele bak wordt afgekeurd voor recycling.”

„Je kunt afval dan ook veel beter achteraf scheiden. Daar zijn we inmiddels wel achter gekomen. Er is veel geprobeerd met aparte containers en weet ik niet wat, maar de mens blijft de zwakste schakel. Onze machines zijn zo optimaal ingesteld dat alles wordt gescheiden. Zit er nog yoghurt in een bak, dan gaat dat naar organisch en het pak naar karton. Dus van ons moet het juist bij voorkeur niet schoon worden ingeleverd, want machines zijn gewoon slimmer dan mensen”, zegt Helmhout lachend.

„Vandaar dat veel gemeenten hun afvalbeleid weer aanpassen en PMD en restafval weer in één bak verzamelen. In Groningen, Friesland en een deel van Gelderland gebeurt dat al standaard. Maar nu zie je dat ook in bijvoorbeeld Hilversum, Laren, Gooise Meren en Almere gebeuren. Daar laten ze het scheiden aan de bron ook los”, aldus Helmhout.

De Vereniging Afvalbedrijven zegt dat het recyclen van afval een wettelijke verplichting is, waaraan gemeenten zich moeten houden. „PMD-afval kan goed worden nagescheiden. Maar dat geldt lang niet voor alle afvalstromen. Deze raken in het restafval te nat of vervuild en kunnen niet meer worden gerecycled – denk aan papier of karton”, aldus een zegsman. „Gemeenten hanteren geen uniform beleid. Kan ook niet, want bij hoogbouw en portiekwoningen heeft niet iedere bewoner bijvoorbeeld ruimte voor vier containers voor de deur. Dus het blijft altijd maatwerk.”

Waar plastic, metaal en drinkpakken wel apart wordt verzameld start Verpact een campagne, waarin gebruikers worden aangespoord vooral geen restjes in de verpakkingen achter te laten. ,,Want het is zonde als hele afvalstromen daardoor ongeschikt worden voor recycling, wat een enorme verspilling is in een tijd waarin grondstoffen steeds schaarser worden”, stelt CEO Hester Klein Lankhorst.