Stemmen wat je ouders stemmen: ‘Waarom zou ik? Ik kan alles opzoeken’

11 uren geleden 1

viel op zijn vijftiende „in een enorm gat op YouTube”. Met zijn ouders keek hij wel naar het nieuws op tv, maar de helft van de tijd begreep hij niet waaróm dingen zo waren. „Die nieuwsberichten gingen vaak over wat er nu aan de hand is, ik miste context.”

Op YouTube zocht hij iets over het klimaat. Via die eerste zoekopdracht belandde hij bij politieke analyses en historische uiteenzettingen. „Eindelijk iemand anders dan m’n vader die kon uitleggen wat de problemen van onze tijd zijn en hoe mensen die proberen op te lossen”, zegt Dowdall. Het videoplatform werd zijn belangrijkste bron van informatie.

NRC sprak met over hoe politiek ervaren nu Nederland zich opmaakt voor de Tweede Kamerverkiezingen en zijzelf (veelal voor het eerst) mogen stemmen. Waar halen ze hun informatie vandaan en hoe weten ze of die klopt?

Politieke interesse

Stemmen, dat moet gewoon, vinden deze jonge kiezers. Deze generatie brengt een groot deel van de dag online door en wat zich daar afspeelt vormt hen en hun beleving van de politiek.

„Ik vond bijna heel mijn leven politiek het irritantste ding ooit”, zegt de Dordrechtse Kamran Zinaly Some Del (19), die media en cultuur studeert aan de Universiteit van Amsterdam. „Schei uit”, dacht hij zodra mensen over politiek begonnen te praten. Daar denkt hij nu anders over, vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen. Het is de eerste keer dat hij gaat stemmen, en dat voelt raar: „Ik ben negentien, maar ik voel me nog vijftien. Maar omdat het zo’n rare tijd is, denk ik: juist nu moet ik stemmen.”

Op YouTube en Instagram volgde Zinaly Some Del voorheen vooral accounts die hem informatie boden over de situatie in het Midden-Oosten. Zonder het „actief op te zoeken” kreeg hij toen steeds meer politieke content voorgeschoteld. Zo, in combinatie met zijn studie en gesprekken met zijn ouders, groeide zijn interesse in politiek.

Nu volgt Zinaly Some Del vooral het NOS-account en dat van het Amerikaanse YouTube-kanaal waar hij . „Die accounts laten echt zien wat er gebeurt, dat vind ik belangrijk.”

Ik vind het geweldig dat ik nu eindelijk mag stemmen, maar wel voor vier jaar graag

De Amsterdamse Dowdall (18) zit in zes vwo en hoopt vooral dat hij over twee jaar niet wéér hoeft te stemmen. „Ik ben al langer politiek betrokken en ik vind het geweldig dat ik nu eindelijk mag, maar wel voor vier jaar graag.”

„Ik hou van Rob Jetten, ik zie mezelf in hem. Ik loop ook graag hard”, zegt Dowdall. Toch gaat zijn stem dit keer waarschijnlijk naar GroenLinks-PvdA, mede door de plannen voor de zorg van D66. „Hoe ze de defensieuitgaven willen opvangen door te korten op de zorg, daar sta ik niet achter.” Met zes vrienden sloot hij een pact om op een vrouw te stemmen. Hoewel Esmah Lahlah (nummer twee) zijn favoriet is, besloten de vrienden dat een stem op nummer 24, Fatihya Abdi, voor meer vrouwen in de Kamer kan zorgen. „En die nummer 24 komt ook nog eens uit Amsterdam.”

Op zijn dertiende liep Dowdall zijn eerste klimaatmars, daar ontstond zijn politieke interesse. Online begon hij met de explainers van NOS op 3, nu volgt hij, naast het YouTube-kanaal van Nieuwsuur, accounts van over de hele wereld. Van de Turks-Amerikaanse, links georiënteerde YouTuber HasanAbi tot de rechtse podcastmaker Darryl Cooper. „Ik vind online heel veel verdieping die ik in vaak mis”, zegt Dowdall.

Hij kijkt voornamelijk lange video’s op YouTube, vaak tijdens het maken van zijn wiskundehuiswerk. Ook op Instagram krijgt Dowdall veel politieke informatie voorgeschoteld, maar dat ziet hij niet als legitieme bron: „Negentig procent van de tijd zie ik daar korte ongenuanceerde dingen die ik weer kan gaan uitzoeken en factchecken op YouTube.”

Het stond op Insta

Ook de achttienjarige Juliette Jeansch uit Amsterdam vindt sociale media niet betrouwbaar: „‘Het stond op Insta’, dat vind ik geen reden om iets aan te nemen, je ziet daar altijd wat je al vond dus in die zin leer je niks nieuws.”

Juliette, die in het laatste jaar van het vwo zit, mag ook voor het eerst stemmen. Het geeft haar het gevoel dat ze eindelijk wat te zeggen heeft. Dat komt wel met een verantwoordelijkheid: „Dat ik de juiste keuze maak en me genoeg verdiep in de kandidaten en wat ze te bieden hebben.”

Net als Dowdall gaat ook Jaensch op een vrouw stemmen. Naast openbaar vervoer en de woningmarkt, is veiligheid voor vrouwen voor haar een belangrijk thema. Het stoort haar dat het thema de laatste tijd, sinds de moord op Lisa, verknoopt is geraakt met migratie: „Alsof alle migranten een meisje zouden vermoorden, zo simpel en oppervlakkig is het niet.”

Jaensch gebruikt de Stemwijzer, Google en ChatGPT om berichten die ze online tegenkomt verder te onderzoeken. „Chat is vooral handig als ik gericht een vraag heb over bijvoorbeeld het woonbeleid van een partij. Maar alles wat ik uit ChatGPT haal check ik ook weer via Google, er komt zo vaak nepnieuws in voor.”

Politiek en sociale media zijn gewoon een vleeskeuring, het is belangrijk dat je een leuke uitstraling hebt

Ze volgt sinds een paar jaar accounts van politieke partijen en politici. Instagram en TikTok staan bij haar vol politici die hun standpunten uitdragen, meelopen in een demonstratie of vrijwilligerswerk doen. „Dat beste beentje voor in een TikTok-video, daar prik ik doorheen”, zegt Jaensch.

Zinaly Some Del volgt geen accounts van politieke partijen en krijgt ook niet vaak hun content te zien. Hij kijkt graag naar Arjen Lubach op YouTube: „Ik vind het bij Lubach altijd grappig hoe hij zo goed kan laten zien wanneer politici maar wat aan het lullen zijn.” Laatst ging het er bijvoorbeeld over dat Mona Keijzer vond dat mensen minder makkelijk bezwaar zouden moeten kunnen maken tegen nieuwbouwprojecten. „Maar zelf maakte ze bezwaar tegen de bouw van een woonzorgcomplex tegenover haar huis met een beroep op de stikstofregels, wat best ironisch is.”

Volgens Jaensch speelt voor jongeren de beeldvorming van politici online een steeds grotere rol. „Politiek en sociale media zijn eigenlijk gewoon een vleeskeuring, het is bij beide belangrijk dat je een leuke uitstraling hebt.” Ook het uiterlijk speelt voor haar mee: „Het is net als met vrienden maken, ik vind het belangrijk dat mensen verzorgd en sympathiek zijn.”

Algoritme

stemde in 2023 voor het eerst, het werd Partij voor de Dieren. De verkiezingsuitslag van toen spookt nog steeds door zijn hoofd: „Ik had er jaren op gewacht, maar die uitslag heeft me diep geraakt.” De ruk naar rechts en het „gebrek aan inhoud” in de politiek maakten hem moedeloos. In februari besloot hij zich aan te sluiten bij D66..

Zijn komende stem noemt hij een afweging „tussen ideologie en uitwerking”. Het wordt waarschijnlijk niet opnieuw de Partij voor de Dieren. „Ik vind Esther Ouwehand parlementair heel sterk, maar de rest van de partij een rommeltje.” Hij vindt datwaar hij op zou willen stemmen, deze campagne plots naar rechts opschuiven.

„Nuance is niet iets waar je mee scoort op de socials”, zegt Khalil. Volgens hem ligt het in de natuur van rechts om harder te zijn en meer te choqueren, en dat is precies waar de algoritmes van TikTok en Instagram op aanslaan. Dat het algoritme snel ‘rechtsaf’ slaat, onderschrijven alle jongeren die NRC sprak.

Expliciete extreemrechtse content ziet Khalil vooral op X. Na één klik op een extreemrechtse gebruiker kwam hij in een algoritme terecht waar de racistische, antisemitische en gewelddadige berichten en beelden hem om de oren vlogen. „Dat constant bevestigd krijgen van een al bestaand wereldbeeld is beide kanten op gevaarlijk, maar aan de rechterkant is de inhoud veel extremer.”

Yusuf Serkan Kunduz (20) uit Rotterdam-IJsselmonde merkt iets vergelijkbaars op, al krijgt hij op zijn Instagram-tijdlijn ook andere geluiden te zien. Hij is al sinds zijn vroege tienerjaren met politiek bezig, vertelt hij. „Ik was vrij jong politiek bewust. Ik keek naar documentaires en het Achtuurjournaal.”

Hij is lid van de VVD, maar bij de komende verkiezingen stemt hij op een andere partij. Hij vindt dat de VVD niet kritisch genoeg is over Israël. „Nederland moet niet aan de leiband van Israël lopen, en het is voor mij een harde eis dat de partij waarop ik stem dat ook vindt.” Hij ziet zichzelf als „een klassiek liberaal” die aan de rechterflank van het politieke spectrum staat. „Niet centrumrechts, maar echt rechts.” De partijen die voor hem nog overblijven zijn Forum voor Democratie en de Libertaire Partij.

Kunduz heeft veel linkse vrienden, en ziet ook hun berichten. Toch is zijn tijdlijn rechts georiënteerd. „Ik zie ook heel veel extreemrechtse memes. En ik moet zeggen, soms like ik ze ook. Ik vind dat er grove grappen mogen worden gemaakt over allerlei bevolkingsgroepen.” Humor moet je niet te veel door een morele bril bekijken, vindt hij. „Dat hoort meer bij de politiek.”

Democratisch

Dowdall ziet de brede online toegang tot politieke informatie als „iets ultiem democratisch”. Het biedt hem de kans om meningen en waarheden van over de hele wereld op te zoeken en zelf te beoordelen: „Als je alleen NPO kijkt, krijg je de hele tijd hetzelfde perspectief, daar kan ik via internet zelf uitbreken.”

Jongeren kunnen hun eigen mening al vroeg vormen door de online mogelijkheden, denkt Dowdall. Stemmen jongeren dan niet gewoon wat hun ouders stemmen? „Waarom zou ik? Ik kan alles zelf opzoeken.”

Zinaly Some Del ziet positieve en negatieve kanten van die brede toegang tot informatie: „Het is goed dat je als kiezer alles kan opzoeken, maar je kan niet alles checken. Vergeleken met vroeger is de drempel om informatie te verspreiden en dat die ook echt gezien of gelezen wordt, nu veel lager.” Hij ziet een gevaar in het verspreiden van desinformatie en online beïnvloeding: „Iemand zou een TikTok kunnen maken en iemand anders denkt: ja, misschien wel.”

Ook Khalil ziet dat zijn leeftijdsgenoten hun wereld vormgeven met wat ze op internet zien. „Jongeren zijn doorgaans extremer en ideologischer dan volwassenen en Dat kan soms het debat verstoren.

Lees het hele artikel