Wouter de Winther: voor Wilders maakt oppositie of coalitie niets uit

Al ruim twintig jaar leeft de PVV-volksvertegenwoordiger, op wie bij de afgelopen verkiezingen het meest gestemd werd, in noodgedwongen afzondering omdat zijn leven ernstig gevaar loopt. Tot en met het toilet verkeren beveiligers in zijn kielzog, spontane uitjes op straat, in de kroeg of waar dan ook zijn taboe.

Wat doet dat met een mens? Veel goeds kan het niet zijn. De overheid houdt hem veilig, maar de persoonlijke prijs is qua duur en ernst in Nederland ongeëvenaard. Voor zijn politieke kompas leunt hij op zijn mailbox, het gejuich op Twitter en opiniepeilingen.

Wouter de Winther: Geert Wilders denkt dat inspraak van partijgenoten alleen maar lastig is

In combinatie met zijn naar eigen zeggen toch al niet al te sociale karakter, leidt het ook tot een bijzondere vormgeving van zijn partij de PVV.

Publieke verantwoording over zijn koers legt hij uitsluitend af op momenten dat het hem uitkomt en het liefst als niemand wat terug kan zeggen. Hij denkt dat inspraak van partijgenoten, laat staan leden, alleen maar lastig is. Collega’s worden niet op capabiliteit maar op volgzaamheid geselecteerd, waarvan de bewindspersonenploeg van de PVV een ontluisterend voorbeeld was.

Wilders hecht ook niet veel waarde aan de mening van anderen. Het leidt er toe dat hij eigenhandig het kabinet-Schoof kon beëindigen, terwijl veel van zijn ministers en staatssecretarissen via de tv mochten vernemen dat hun baan erop zat.

’Marjolein Faber zou stevigste asielbeleid ooit gaan voeren’

De solistische vormgeving van ’s lands grootste partij werkt ook de andere kant op. Wilders is met zijn coalitie klem komen te zitten in zijn eigen aan de kiezer voorgespiegelde verwachtingspatroon. Al in december meenden ze bij de PVV dat het geduld van achterban begon op te raken.

In de fractie merkten ze dat Wilders hier nerveus van werd. ‘Zoals zo vaak’ zou ’Geert in het zwaard van zijn eigen nederlagen-strategie’ zijn gevallen, meent een PVV-topper. „Marjolein (Faber, red.) werd op het schild gehesen. Zij zou de populairste PVV-minister worden en het stevigste asielbeleid ooit gaan voeren. Als de verwachtingen zo hoog zijn, is de teleurstelling ook gelijk groter. Ook voor Geert zelf.”

En dan slaat de paniek toe; het automatisme van een applaudisserende achterban werkt verslavend. Wilders ging vanaf dat moment op zoek naar manieren om het tij te keren.

’De les is dat volgende PVV-verkiezingsbeloftes met een kilo zout mogen worden genomen’

Ineens is het continue gedreig naar coalitie en kabinet, de ophef over het niet toekennen van lintjes aan COA-medewerkers en het schrappen van Efteling-uitjes een stuk beter te verklaren. De uitgang werd door Wilders al maanden gezocht; zijn angst was dat de VVD het op een voor haar geschikt moment doen. Dan stond hij met lege handen.

De les is dat volgende PVV-verkiezingsbeloftes met een kilo zout mogen worden genomen; de wil om ze echt in te lossen verliest het van de nervositeit om tegenvallende peilingen en boosmails aan de partijleider.

Als een kind zo blij twitterde Wilders de voorbije dagen dan ook weer zijn geliefde polls waaruit zou moeten blijken dat hij het juiste heeft gedaan. De vraag daarbij is wel of de kiezer van hem verwacht dat hij ook weer gaat regeren. Ook de voorbije week klonk het vertrouwde ’dat het goed is dat het PVV-geluid te horen blijft’ weer in de diverse straatinterviews na de kabinetsval. Dat kan ook prima in de oppositie.

Stem tegen mogelijke premier Frans Timmermans

Het PVV-electoraat van 37 zetels laat zich ook niet over een kam scheren. Circa zeven zetels zijn al een tijdje geleden vertrokken. Van de rest zal een deel hem eeuwig trouw blijven, of Wilders nou levert of niet. Er waren kiezers die eerder waren thuisgebleven en nu wel van zich lieten horen, wat de machtsbalans in de Kamer ook beïnvloedde. En de voorbije verkiezingen gold een stem op de PVV ook nogal eens als een stem tegen een mogelijke premier Timmermans. De vraag is of die stem bij Wilders blijft, nu de VVD de deur voor de PVV heeft dichtgesmeten.

De liberale partijtop wikte en woog de voorbije week over hoe Wilders weer uit te sluiten. Men achtte het te kort dag dat gelijk te doen toen het kabinet viel. Te lang wachten kon partijleider Dilan Yesilgöz wel eens als een twijfelaar doen ogen, wat de kiezer gezien het NSC-drama duidelijk geen goede eigenschap vindt. Daar kwam bij dat het VVD-congres van aanstaande zaterdag op een Poolse landdag dreigde uit te draaien als de leider geen richting zou geven.

Wel werd naar een geschikte aanleiding gezocht. Een rabiate Wilders zou het makkelijker maken, maar in het debat na de kabinetsval was het standje misthoorn weer even in de ijskast gezet, zeker tegen de VVD. Hierdoor vervloog het momentum, klonk in de fractie.

Zelfbenoemde Nederlandse grenswachten

Maar Wilders bleef Wilders. „Slappeling!” beet hij de VVD-minister van Justitie en Migratie dit weekend toe, die de eigenrichting van zelfbenoemde Nederlandse grenswachten afkeurde, vijf dagen nadat Wilders de macht om er met zijn mensen zelf wat aan te doen had opgegeven. Het wees de VVD-top weer even op hun voorland, als ze zich opnieuw aan de PVV committeren. Dat gebeurt dus niet.

Wilders zal zeggen het schandalig te vinden, hoewel de politicus in hem het al lang heeft zien aankomen. En triest maar waar: voor zijn persoonlijke leven zal oppositie of coalitie voor hem niets veranderen.