Zwitserland exporteert veel meer naar de VS dan andersom. De hoge heffingen zijn een ‘catastrofe’, merkt Thermoplan

Buiten grazen kalmpjes koeien op een groene helling, binnen worden in een hypermoderne productiehal met glazen wand koffieautomaten in elkaar geschroefd. In het Zwitserse Weggis aan het Vierwoudstrekenmeer huist Thermoplan, een bedrijf met bijna 550 werknemers, dat sinds 26 jaar de leverancier is van alle koffiemachines van koffieketen Starbucks. In 2024 maakte het bedrijf 36.000 koffieautomaten. Daarvan werd een derde naar de VS geëxporteerd. Dit jaar is alles anders. Thermoplan-ceo Adrian Steiner:

Per 1 augustus voerde de Amerikaanse president Donald Trump een importheffing van 39 procent in op Zwitserse goederen. Voor Thermoplan is dat een „catastrofe”, zegt Steiner. „We are out of business.” De productie is naar beneden bijgesteld, vanaf november werkt driekwart van de medewerkers een dag minder. Voorlopig kan alleen een nieuwe, betere deal met de VS soelaas bieden. De onderhandelingen lopen verder; zo sprak de Zwitserse minister van Economie Guy Parmelin bij de IWF-top in Washington half oktober met de Amerikaanse minister van Financiën Scott Bessent. Maar of een nieuwe deal kan worden gesloten is onzeker.

Automatische koffiemachine

Oorspronkelijk maakte Thermoplan, dat in de jaren zeventig werd opgericht, een keukenmachine om slagroom mee te kloppen. Later kwam daar een apparaat bij om melk mee te schuimen. Steiner werkt sinds 1997 bij Thermoplan, destijds was hij de 23ste werknemer. „Toen ik begon was er net het idee om naast de slagroom en de melk een automatische koffiemachine te ontwikkelen. In 1997 stonden we met ons eerste ontwerp op een gastronomenbeurs in Zürich. Daar kwamen Paul, Peter en Larry langs, van een keten genaamd Starbucks. Daar hadden we nog nooit van gehoord, maar ze hadden toen al zo’n duizend filialen.”

Omdat de zaken wilde Starbucks van de klassieke Italiaanse La Marzocco-espressomachine overstappen naar een automatische machine, zodat het koffiezetten sneller zou gaan en klanten niet zo lang hoefden te wachten. Na een proefperiode in een filiaal in Vancouver en enige aanpassingen aan de machines („moest vijf keer zo groot zijn als wij gewend waren”) werd in 1999 het contract getekend. „Nu hebben we 68.000 machines staan in filialen over de hele wereld.”

. Die wonen volgens Steiner allemaal op maximaal een half uur rijden, „allemaal rond de [berg] Rigi”. De entree van het gloednieuwe Thermoplan-gebouw doet ook dienst als café. Medewerkers drinken er koffie aan lage tafeltjes, in een vitrine staat een keur aan taartjes. Verderop in de hal is een ingang naar de bedrijfsfitnessruimte.

Handelsoverschot

In Zwitserland sloeg het 39-procent-nieuws in als een bom. „De grootste Zwitserse nederlaag sinds Marignano”, kopte de Zwitserse tabloid Blick op 1 augustus. De Slag bij Marignano vond plaats in 1515 nabij Milaan, de Zwitsers trokken aan het kortste eind.

Steiner: „Wij Zwitsers voelden ons te comfortabel.” De Zwitsers zagen hoe het ene land na het andere, en ook de EU, een overeenkomst sloot met Trump. In Zwitserland werd gedacht dat een deal zoals die van het VK (dat heffingen van 10 procent opgelegd heeft gekregen) mogelijk zou zijn. Dachten de Zwitsers dat ze een bijzondere positie hadden? Steiner: „Maar natuurlijk, dat denken wij in Zwitserland altijd! Natuurlijk denken we dat we speciaal zijn.”

Zwitserland exporteert veel meer naar de VS dan andersom: vorig jaar bedroeg het handelsoverschot ruim 40 miljard euro. Meer dan de helft daarvan wordt geëxporteerd door de farmaceutische industrie. De regering-Trump verwijt de Zwitserse farmaceuten dat ze de Amerikaanse consument uitknijpen. De prijzen voor medicijnen zijn in de VS een stuk hoger dan in , omdat de medicijnprijzen in de VS niet gereguleerd zijn en worden bepaald door tussenpersonen. In de weken na het 39-procent-nieuws kondigde farmaceut Roche al aan 50 miljard dollar in de VS te investeren, Novartis zegde 23 miljard dollar toe. Toch zijn die toezeggingen nog niet genoeg gebleken voor een nieuwe deal.

Een koffiemachine van Thermoplan die ook melk schuimt, tegenwoordig de standaard op kantoor.

Een medewerker zet een koffiemachine in elkaar van Thermoplan.

De ceo van horlogemaker Breitling, Georges Kern, stelde dat Zwitersland „gegijzeld is door de farmaceutische industrie”. Volgens de branchevereniging voor machinebouw, elektro- en metaalindustrie Swissmem zijn tienduizenden banen in het midden- en kleinbedrijf in gevaar.

Bij Thermoplan zijn die gevolgen van Trumps handelspolitiek voelbaar. Tot nu toe delen Thermoplan en Starbucks de kosten van de importheffingen. Steiner: „Alles wat ik naar de VS stuur, kost geld. [108.000 tot 216.000 euro]. Dat is geld dat je uit het raam gooit, Inmiddels , omdat de klant geen heffingen meer wil betalen, en wij dat dus ook niet hoeven doen.”

Hoop op een deal

Aanvankelijk was het plan van Steiner om een productieketen in Duitsland op te zetten om zo onder de 15 procent-heffingen van de EU te vallen, maar dat plan lijkt steeds minder haalbaar. Nu wordt 82 procent van de onderdelen van een Thermoplan-machine in Zwitserland gemaakt. „Het blijkt waanzinnig moeilijk”, zegt Steiner. „Zelfs als 50 procent van het product uit Duitsland komt is het niet genoeg. Ons plan is door de Amerikaanse douane afgewezen. Ze willen weten waar de know-how vandaan komt. Ik heb het gevoel dat het nooit genoeg zal zijn. Want ze willen eigenlijk dat het bedrijf naar de VS komt.” Wekelijks, zegt Steiner, krijgt hij aanbiedingen uit verschillende Amerikaanse staten om zich er te vestigen. „South-Carolina heeft tot nu toe het aantrekkelijkste aanbod.”

Wil Thermoplan in Weggis blijven, dan moet er een nieuwe deal komen. Daarvoor zullen alle bedrijfstakken – niet alleen de farmaceutische industrie – toezeggingen moeten doen aan de VS, vindt Steiner. Maar het wordt moeilijk om de handen op elkaar te krijgen: „Met onze democratie – die heel, heel veel voordelen heeft – is het extreem moeilijk om te onderhandelen met een dealmaker. In onze democratie moet een overeenkomst voor een meerderheid acceptabel zijn. Ik kom uit de industrie, ik behoor tot de mensen die zeggen: we hebben nú een deal nodig. Maar anderen zeggen: we laten ons toch niet afpersen?”

Steiner: „Ik heb veel bewondering voor Ursula von der Leyen. Ze heeft voor helderheid gezorgd, in een tijd waarin het bijna onmogelijk lijkt om in de EU consensus te vinden. En die toezegging van 750 miljard euro [die de EU beloofde uit te geven aan Amerikaanse energie] – dat vind ik een moedige zet. Von der Leyen heeft dat gedaan.”

Minister Parmelin stelde begin oktober in het vooruitzicht dat er nog deze maand een nieuwe deal kan komen. Als het de Zwitserse regering niet lukt, zouden de Zwitsers altijd nog Trumps beste Zwitserse vriend, FIFA-baas Gianni Infantino, naar voren kunnen schuiven, zo wordt half gegrapt, half gespeculeerd in Zwitserse media.

Als er een nieuwe deal komt kan Thermoplan tenminste vooruitplannen. Voor Starbucks is de misère dan nog niet voorbij. Starbucks zit in Seattle, en dat is een Democratisch bastion. Voor de regering-Trump is dat kennelijk reden genoeg om de koffieketen niet tegemoet te komen. Steiner: „Starbucks koopt 60 procent van zijn koffie in Brazilië. Op Braziliaanse producten ligt een importheffing van 50 procent. Maar er zijn meer dan 700 Braziliaanse producten waarop een uitzondering geldt. Ik denk dan: waarom kan er niet ook een uitzondering worden gemaakt voor de koffiebonen voor Starbucks?