Advocaten vinden dat rechters hun taak verzaken bij strafzaken met bewijs uit cryptotelefoons

Een groep van bijna honderd advocaten vindt dat rechtbanken en gerechtshoven hun taak niet naar behoren uitvoeren in strafzaken die draaien om bewijs uit cryptotelefoons van EncroChat en Sky. Daarover hebben ze zich beklaagd in een brief aan de Raad voor de Rechtspraak, een orgaan dat de belangen van rechtbanken en gerechtshoven behartigt.

Volgens de ondertekenaars worden juridische argumenten rond de rechtmatigheid van bewijsmateriaal uit deze cryptotelefoons „systematisch” afgewezen en is er sprake van „ontoelaatbare oordeelsvorming”. Volgens de advocaten is dat in strijd met het beginsel dat iedere verdachte recht heeft op een eerlijk proces.

Kern van het juridisch debat is het vertrouwensbeginsel dat draait om de omgang met bewijsmateriaal dat in andere landen is verkregen. Omdat de onderzoeken naar Encrochat en Sky formeel in Frankrijk hebben gelopen, moeten vraagstukken over rechtmatigheid en betrouwbaarheid van bewijs volgens het Openbaar Ministerie worden getoetst in Frankrijk.

Frans of Nederlands onderzoek?

Nederlandse rechters moeten erop vertrouwen dat Franse rechters dat naar eer en geweten doen. Hoewel Nederlandse opsporingsautoriteiten hebben samengewerkt met de Franse in deze onderzoeken betekent dat in de praktijk dat bewijsmateriaal uit Encrochat en Sky wordt geaccepteerd zonder dat in Nederland nog wordt getoetst op rechtmatigheid en betrouwbaarheid. Dat is immers in Frankrijk gedaan.

In een arrest over deze kwestie oordeelde de Hoge Raad in 2023 dat het vertrouwensbeginsel terzijde kan worden geschoven als blijkt dat de samenwerking tussen Frankrijk en Nederland heel intensief is geweest of als Nederland het initiatief heeft genomen tot de samenwerking.

Over dit laatste is nu discussie naar aanleiding van een Frans proces-verbaal uit het oorspronkelijke onderzoek naar Sky, dat recent is ingebracht in een aantal Nederlandse strafzaken. Daarin staat dat de Nederlandse autoriteiten hebben verzocht „de servers van Sky te gaan tappen”. Volgens de ondertekenaars van de brief kan uit dat stuk worden afgeleid dat Nederland daadwerkelijk het initiatief heeft genomen tot het onderzoek naar Sky.

Maar een verzoek tot het horen van de Franse rechercheur die dit stuk heeft opgesteld, is door het hof in Amsterdam afgewezen. Volgens het hof blijkt uit dit verzoek van Nederland om de servers van Sky te tappen niet dat Nederland, kort gezegd, het initiatief heeft genomen voor het onderzoek naar Sky. En kennelijk vindt het hof ook niet dat deze tekst suggereert dat er sprake is van „intensieve samenwerking”.

Richtingaanwijzer naar de Amsterdamse rechtbank aan de Zuidas. Foto Kim van Dam ANP / HH

Dit oordeel van het hof over de feiten is in een aantal andere strafzaken door rechters vrijwel letterlijk overgenomen. Dat betekent volgens de ondertekenaars van de brief dat rechtbanken en gerechtshoven hun taak verzaken om „volledig, onafhankelijk en grondig onderzoek te doen naar en te oordelen over” de feiten in strafzaken.

En dat vinden zij onterecht, concluderen ze in de brief: „Elke onschuldig vermoede verdachte heeft het recht op een eerlijk proces, ook als dat ongemakkelijk voelt. Juist daarin onderscheidt en bewijst zich de rechtsstaat.”