Algerije stelt Franse kolonisatie strafbaar en gaat er alles aan doen om excuses te krijgen

Erkenning van de misdaden die Frankrijk tijdens het 130-jarige koloniale bewind en de bloedige onafhankelijkheidsoorlog in Algerije beging, is een lang gekoesterde wens in het Noord-Afrikaanse land. Frankrijk koloniseerde Algerije van 1830 tot 1962 en vocht er tussen 1954 en 1962 een onafhankelijkheidsoorlog uit, waarbij naar schatting tussen de 300.000 en 1,5 miljoen Algerijnse burgers omkwamen.

Maar meer dan vaststellen dat er sprake was geweest van marteling, zoals de Franse president Emmanuel Macron in 2018 deed, wil Frankrijk niet. Van excuses aanbieden is wat Macron betreft geen sprake. „Het ergste zou zijn om te besluiten: ‘We bieden onze excuses aan en gaan elk onze eigen weg’”, zei Macron in 2023. „Werken aan herinneringen en geschiedenis is niet hetzelfde als alle rekeningen vereffenen.”

Daarom gooit Algerije het nu over een andere boeg. In maart werd een parlementaire commissie opgericht om het Franse koloniale bewind bij wet strafbaar te stellen. Woensdagmiddag stemde 407 leden van de Nationale Volksvergadering unaniem voor de wet die de commissie ontwierp.

In vijf hoofdstukken met in totaal 27 artikelen benoemt de wet de door Frankrijk gepleegde misdrijven – zoals massamoorden, verdwijningen, de plundering van grondstoffen – en classificeert die als een onverjaarbaar „staatsmisdrijf” tegen de menselijkheid. Het doel van de wet is om erkenning en excuses te krijgen voor de misdaden die door het koloniale bewind zijn gepleegd, maar ook het beschermen van de geschiedenis tegen desinformatie. 

De wet is een politieke boodschap, waarmee Algerije zijn toewijding aan zijn onvervreemdbare rechten en zijn loyaliteit aan de offers van zijn volk tot uitdrukking brengt

Parlementsvoorzitter Ibrahim Boughali noemde de tekst een „mijlpaal in de geschiedenis van het moderne Algerije” en „een ultieme daad van soevereiniteit”. Volgens Boughali is de wet „een politieke boodschap waarmee Algerije zijn toewijding aan zijn onvervreemdbare rechten en zijn loyaliteit aan de offers van zijn volk tot uitdrukking brengt”. 

Om dat te waarborgen, omvat de wet gevangenisstraffen voor het verheerlijken van de Franse bezetting. Ook eist Algerije herstelbetalingen van Frankrijk, net als de teruggave van nationale archieven en informatie over de kernproeven die Frankrijk tussen 1960 en 1966 uitvoerde, en waar Algerijnen nog steeds gezondheidsgevolgen van ondervinden. Algiers wil de precieze locaties van de kernproeven weten en eist dat Frankrijk de restanten opruimt en de slachtoffers compenseert. 

Een van de wetsartikelen schrijft voor dat Algerije alles moet doen om excuses van Frankrijk te krijgen, en stelt dat als voorwaarde voor het aanhalen van de banden met Parijs. Het is zeer de vraag of Frankrijk daarop in zal gaan. De Franse regering heeft zich niet uitgelaten over de voorbereidingen van de wet door de parlementaire commissie, en reageerde woensdag ook nog niet op de nieuwe wet.

Lees ook

Meer herdenkingen, maar nog altijd geen échte erkenning van de moordpartij op Algerijnse betogers in Parijs

Diplomatieke relaties 

Twee eerdere pogingen om een vergelijkbare wet aan te nemen, strandden in 2001 en 2006 omdat de toenmalige president Abdelaziz Bouteflika de diplomatieke relaties tussen Parijs en Algiers niet wilde verstoren. Maar nu die relaties toch al op een dieptepunt zijn beland, stond niets de wet meer in de weg. 

In Parijs werd eerder deze maand gedemonstreerd voor de vrijlating van de Franse journalist Christophe Gleizes, die in Algerije in de gevangenis zit vanwege vermeend terrorisme.

Foto Charlotte Siemon/AFP

De band tussen Algiers en Parijs liep een grote deuk op toen Frankrijk in juli vorig jaar de Marokkaanse soevereiniteit over de Westelijke Sahara erkende. Dat was een klap voor Algerije, dat zich al sinds het begin van de Marokkaanse bezetting van het gebied in 1975 tegen de heerschappij van zijn buurland verzet. Algerije steunt de vrijheidsbeweging Polisario, die opkomt voor de oorspronkelijke Sahrawi-bevolking in de voormalige Spaanse kolonie, en zag de Franse erkenning als verraad. Algiers trok daarop zijn ambassadeur terug uit Frankrijk. 

Die escalatie werd gevolgd door meerdere conflicten, onder meer over de in Algiers van de Frans-Algerijnse schrijver Boualem Sansal, de celstraf voor de Franse journalist Christophe Gleizes in Algerije wegens vermeend terrorisme en de mislukte uitzetting van een Algerijnse influencer uit Frankrijk begin dit jaar.

In april bereikten de relaties een nieuw dieptepunt. Nadat Frankrijk drie Algerijnen arresteerde op verdenking van betrokkenheid bij terrorisme, kondigde Algerije aan twaalf Franse diplomaten uit te wijzen. Daarop besloot Macron ook twaalf Algerijnse diplomaten uit te zetten en de Franse ambassadeur uit Algiers terug te roepen. Met de woensdag aangenomen wet en de daarin opgenomen voorwaarde van formele excuses van Frankrijk, lijkt verzoening tussen Parijs en Algiers steeds verder weg.