Alternatieven voor de oudejaarsconference: wat valt er te lachen om 2025?

15 uren geleden 1

„Om samen het kleinkunstjaar uit te leiden, luisteren we vanavond naar Wim Kan die het uur zal vullen met eigen liedjes en conferences.” Aldus de aankondiging van de eerste oudejaarsconference in 1954, toen nog op de radio en opgenomen in het Concertgebouw. De oudejaarsconference, later uiteraard ook op tv, zou een instituut worden. Wim Kan, Seth Gaaikema, Youp van ’t Hek, Freek de Jonge en Lebbis & Jansen maakten er velen.

Instituten hebben de neiging reacties uit te lokken. Dus naast de bekende tv-conference op Oudejaarsavond (dit jaar verzorgd door Peter Pannekoek), zijn er in de laatste weken van het jaar diverse alternatieven in de theaters. Het valt op dat deze alternatieven steeds vaker de vorm van een soort ‘tegenconference’ aannemen. Zo zijn er diverse regionale conferences, zoals de Twentse (die overigens pas vanaf 27 december speelt en dus niet kon worden opgenomen in dit overzicht).

Ook is er sinds drie jaar de Vrouwejaars, om het vrouwelijke perspectief een podium te geven, dat tot nu toe op Oudejaarsavond op de publieke omroep nauwelijks hoorbaar is. Daarnaast laten voorstellingen met deels of geheel ongeregisseerde chaos en jeugdige bravoure (Klaar met het jaar en Oudejaars-extravaganza) zich zien als beweging tegen het wat brave en conservatieve karakter van de oudejaarsconference van de publieke omroep. Het zal geen toeval zijn dat deze alternatieven de stoffige term ‘conference’ in hun voorstellingstitel mijden.

Vrouwejaars 2025

Motto: „De blik op het jaar door de ogen van vrouwen!”

Onderwerpen: Borstkanker, femicide, verkiezingen, seksisme, Andrew Tate, omvolking, Dolle Mina’s, klimaatverandering, Henri Bontenbal, de Nedersakselijn, kabinet-Schoof, de motie-Piri.

Uitwerking: De Vrouwejaars put uit een groep vrouwelijke performers, onder wie Kim Schuddeboom, Kiki Schippers, Vera van Zelm, Wina Ricardo, Katinka Polderman en Lotte Velvet, van wie er roulerend vier per avond optreden. In de Utrechtse Schouwburg begin december was er een sterke line-up met Wina Ricardo, Kim Schuddeboom, Lotte Velvet en Kiki Schippers. Vaste presenator is Yora Rienstra.

Wina Ricardo, dit jaar winnaar van het Amsterdams Kleinkunst Festival, palmde de schouwburg in met haar originele, bijtende grappen en een sprankelende performance over de Hollandse tokkie-kant van haar familie en de postercampagne van de overheid tegen femicide („De stad hangt vol posters met teksten als: ‘Wat vind jij/ wanneer is het leuk voor allebei?’. Waarom moet dat rijmen? Je zegt toch ook niet: ‘Is ze klein en lijkt ze acht/ dan wordt ze liever niet verkracht’?”).

Lotte Velvet zingt mooi en ironisch over klimaatverandering („Er ligt een beetje sneeuw, niet genoeg voor sleeën, niet genoeg voor ballen”), de opmars van Henri Bontenbal („Zijn fractie was kleiner dan een gereformeerd gezin”), en de te bouwen Nedersakselijn („Ook al mag je hier niet zijn, je kan vanaf Ter Apel met de Nedersakselijn”).

Kim Schuddeboom („Ik ben geen conferencier”) doet een stukje uit haar nieuwe show, en die is ijzersterk en erg grappig, maar binnen dit concept niet erg op zijn plaats. Kiki Schippers („Ik ben niet links, maar gewoon normaal”) imiteert politici en zingt spottend over „eindelijk vrouwen” in de politiek en het kabinet („Het is emancipatie als er ook totaal ongeschikte vrouwen aan de top staan”).

Beste grap: Wina Ricardo: „Is dat zo Delano? Komen buitenlanders hier alles van je afpakken? En welke bootvluchteling heeft dan je voortanden? En waarom?”

Conclusie: De Vrouwejaars is een vrolijke, bonte avond, waar de vrouwelijke blik de selectie van onderwerpen kleurt. Met een geslaagde sollicitatie van Wina Ricardo naar een geheel eigen oudejaars, want wow, wat een supertalent. (RR)

In het theater t/m 31 december.

Klaar met het jaar

Motto: „Als dit een eindejaarsvoorstelling is, draait Wim Kan zich om in zijn graf!”

Onderwerpen: Reclame op sociale media, kop in het zand stekende influencers, carnaval.

Uitwerking: Een avond met Pieter Verelst, Sid van Oerle, collectief Un, Dos, Stress (Marco Lopes, Thijs van de Meeberg en Remy Evers), De Gestampte Meisjes, Emily Salvia & breakdancecollectief 155. Dragqueen Emiliy Salvia is host. Of, zoals de organisatie het noemt: „Dat vinkje bij diversiteit zodat we extra subsidie kunnen aanvragen.”

Met dit soort speldenprikkerig sarcasme praat Salvia Klaar met het jaar, een eigen productie van het Bredase Chassé Theater, aan elkaar. De voorstelling presenteert zich als alternatief voor een klassieke oudejaarsconference. Nieuws uit 2025 wordt niet doorgenomen en alle politici kunnen zonder vrees naar deze voorstelling: ze blijven allemaal ongenoemd.

We krijgen een snelle opeenvolging van sketches, scènes, dans en muziek. De huidige tijd wordt daarin overigens (soms) wel degelijk tegen het licht gehouden. Door een spreadsheet verwerkende, in de IT werkzame garnaal en zijn boekhouder (eveneens garnaal) bijvoorbeeld, een absurdistische act van Vlamingen Verelst en Van Oerle. En cabaretduo De Gestampte Meisjes speelt leuke sketches en liedjes over gekte op sociale media.

Tussen de verschillende acts door voert Salvia gesprekjes met publiek, aan de hand van (optioneel) mee te nemen voorwerpen, ter illustratie waarvan men afscheid wil nemen in 2026.

Beste grap: „Fysiek cabaret… Wat is er mis met een scherpe conference?!” (Thijs van de Meeberg die als woedende kerstman een dans van 155 verstoort en zogenaamd furieus is over het uitblijven van een ‘klassieke’ conference.)

Conclusie: Zeer geslaagde en komische jaarafsluiting. Ook een erg leuke kennismaking met verschillende vormen van comedy. Alle deelnemende acts smaken naar meer: van de leuke slapstick van cabarettrio Un, Dos, Stresss tot dansgroep 155, die laat zien dat dans ook ongelooflijk grappig kan zijn. Minder leuk zijn de interacties met publiek: dat levert vooral saaie gesprekken op. (JB)

In het Chassé Theater t/m 30 december. Gezien: 19 december, Chassé Theater, Breda.

Beperkt Houdbaar: ‘Oudejaars-extravaganza 2025’

Motto: „We hebben nog geen flauw idee wat we vanavond voor jullie gaan spelen.”

Onderwerpen: Wim Hof, Femke Halsema, het debat over een erotisch centrum in Amsterdam, een cursus ‘hippe trouwambtenaar’.

Uitwerking: Naast hun solocarrières treden cabaretiers Andries Tunru en Stefan Hendrikx gezamenlijk op als improvisatieduo Beperkt Houdbaar. Een improvisatievoorstelling vereist publieksparticipatie, maar de avond begint met een geruststelling: „Wees niet bang; niemand hoeft het podium op!”

Oudejaars-improvisatie-extravaganza 2025.

Het publiek bepaalt hoofdrolspelers en locaties: welke twee mensen die prominent in het nieuws zijn geweest moeten bijvoorbeeld samen een duet zingen? En over welk bekend lokaal nieuws van dit jaar moet worden gerapt? Dat wordt ‘crack–alley’ in het Oosterpark, een bekend gebruikersgebied (dat weinig Amsterdammers overigens zal bezighouden). Deze suggestie van een wat chique dame doet haar ook in de rap belanden: „Ik ben een hele normale doorsnee vrouw/ nu aan de kant want ik moet naar het Concertgebouw!”

Verder is er een mystery guest, onbekend voor zowel artiesten als publiek, aangekondigd als lokale bekendheid en geregeld door een redactrice van radioprogramma Spijkers met Koppen. Wanneer in Amsterdam de guest verschijnt, hebben Tunru en Hendrikx niet direct een aha–erlebnis. Het blijkt Pim van Burk, raamexploitant en lokaal politicus in spé. Zijn deelname resulteert in een interviewtje en een paar improvisatiescènes.

Na de pauze is er een half uur durende musical, waarvan opnieuw het publiek de uitgangspunten bepaalt.

Beste grap: Na de mededeling over de gast, die dan nog moet verschijnen: „Ik zie gelijk een paar mensen kijken: o god, ik zal toch niet de mystery guest zijn…”

Conclusie: Improvisatietheater leidt bijna onvermijdelijk tot een boel onderbroekenlol. Zo ook bij deze Oudejaars-extravaganza 2025. Gezellig is het wel, en onmiskenbaar het improvisatietalent van Tunru en Hendrikx. Het idee om een plaatselijk afgestemde jaarafsluiting bij elkaar te improviseren werkt goed. (JB)

In het theater t/m 30 december. Gezien: 16 december, De Kleine Komedie, Amsterdam.

Joep van Deudekom & Rob Urgert: ‘De Grote Oudejaars Kwis 2025’

Motto: „2025 was volgens mij niet het leukste jaar uit de geschiedenis. Zie vanavond ook als een stukje verwerking.”

Onderwerpen: Een greep: De ‘labubu’-hype, een ophef veroorzakend spotje van SIRE, Tour de France Femmes, Bolle Jos, bezorgde burgers.

Uitwerking: In de vorm van een quiz nemen Rob Urgert en Joep van Deudekom (onder andere bekend van tv-programma De Kwis) het nieuwsjaar luchtig en droogkomisch door. Publiek beantwoordt in teamverband vragen op een telefoon. Ook is er een prijs en een dj. Urgert: „Het standaardbeeld van dj’s is dat van doorgesnoven coke-machines die de hele nacht doorstoempen en dan met iedereen naar bed gaan die nog over is als het weer licht wordt. Wij hadden geen enkele reden om daarvan af te wijken dus daarom is hier…”

Het duo heeft duidelijk plezier gehad in het bedenken van creatieve antwoordmogelijkheden, al dan niet in puzzelvorm. Een vraag over de bijnaam van de dit jaar overleden Hans Wiegel, voormalig Commissaris in Friesland, levert een hele rits allitererende antwoordopties op: „De Jokkebrok uit Joure, de Paffer van Pekela…”.

De korte interactiemomenten – uiteraard in quizvorm – met publiek zijn leuk. Wie is hier vanavond met zijn grote liefde? ‘Ja’, of ‘Nee, ik ben hier gewoon met mijn partner’? En als de quizmasters willen weten over in 2025 gepleegde strafbare feiten is een van de opties: ‘Ik heb dit jaar voor de rechter gestaan en vind het altijd leuk om daarover te vertellen’.

Beste grap: „Dit is Robert F. Kennedy jr.: een veroordeelde heroïne verslaafde, overtuigd antivaxer, tegenstander van draadloze netwerken want die zouden kanker veroorzaken, en in de wereld van Trump de aangewezen man om minister van Volksgezondheid te worden.”

Conclusie: De leuk geformuleerde vragen en inventieve of komische antwoordopties zijn vaak grappig. Als je van een quiz in het theater meer verwacht dan een vermakelijke quiz: dat is het niet. Als quizliefhebber heb je gegarandeerd een fijne avond. (JB)

In het theater t/m 30 december. Gezien: 17 december, Leidse Schouwburg, Leiden.

Dolf Jansen: ‘Oudejaars 2025: ONGEKEND’

Motto: „Fatsoen betekent dat je normaal met elkaar omgaat. Fatsoen betekent dat je het gesprek aangaat. Fatsoen betekent dat je mensen gelijkwaardig behandelt. Is Nederland een fatsoenlijk land? Ik denk nog niet.”

Onderwerpen: Mona Keijzer, Dilan Yesilgöz, Dick Schoof, Femke Wiersma, Jumbo-baas Frits van Eerd, oorlogsdreiging, noodpakket, Mark Rutte, Donald Trump, Marjolein Faber, NSC, CDA, Zwarte Cross, migratie en asiel, stikstofnormen.

Uitwerking: Oudejaars-veteraan Dolf Jansen geeft een breed overzicht van het nieuws van het afgelopen jaar, met de nadruk op politieke verwikkelingen en de bokkesprongen van het kabinet-Schoof. Daarbij schuwt hij het seksisme niet: minister Mona Keijzer is een snol en minister Marjolein Faber ziet eruit als een gehaktstaaf.

Jansen is een onderhoudend verteller, al is het met veel omhaal van woorden en geregeld wat borstklopperij, zoals een verhaal over hoe hij níét op Zwarte Cross optrad. Zijn linkse signatuur is onmiskenbaar, met veel grappen over VVD-leider Dilan Yesilgöz in het bijzonder. Ook leuk: de „politieke Tourette” van Pieter Omtzigt („dan zeg je tegen je politieke tegenstanders eerlijk wat je van ze vindt”), het portret van FIFA-baas Gianni Infantino („Er zijn maffiaclans die zeggen: die nemen we niet aan, dat gaat te ver”), „de bruine tong met een oranje aureooltje” van Mark Rutte (Rutte bij Trump). En de suggestie dat het kabinet-Schoof er toch maar mooi in is geslaagd „om 28 mensen met overduidelijke afstand tot de arbeidsmarkt werk te bezorgen”.

Beste grap: „Als je minister bent, dan word je, ook al kan je niks, daarna toch altijd burgemeester. Waar zullen we Marjolein Faber burgemeester maken? Ik dacht Ter Apel. En dan geven we Mona Keijzer Moerdijk.”

Conclusie: Een traditionele, activistische oudejaars die politici flink belachelijk maakt. Wie op zoek is naar de warmte van een linkse kerk vindt een geruststellend, stichtend woord bij predikant Jansen. (RR)

In het theater t/m 31 december.

Sjaak Bral: ‘Vaarwel 2025’

Motto: „Ons leven is momenteel een oppervlakkige aaneenschakeling van observaties.”

Onderwerpen: Drones, ‘probleemwolf’ Bram, vuurwerk, mantelzorg.

Uitwerking: In het openingslied zingt Sjaak Bral (62) vanuit het perspectief van een drone. Er blijken ook Haagse varianten te bestaan: „Ik ben de stille jâgèèèèè…” Bral wil maar zeggen: we zijn in een ongezellige tijd beland. Er zijn nu ook al drones gesignaleerd in Terneuzen, bij Eindhoven, bij Volkel!

In hoog tempo vliegt Bral door het jaar en rijgt alles op zijn route aan elkaar. Logische overgangen zijn daarbij geen voorwaarde. Een typische Bral-sequentie: de nieuwe paus is een Amerikaan (paus Leo). Een eerbetoon aan de overleden Leo Beenhakker? Rinus had ook gekund, naar de eveneens overleden verdediger Rinus Israël. Israël verdedigt vaker spijkerhard (het land). Ook mogen we Israël dankbaar zijn dat we volgend jaar niet naar het songfestival gaan.

Sjaak Bral met zijn oudejaarsconference
van 2024.

Verder vindt Bral de VVD „een soort reserve PVV geworden” en allemaal leuk en aardig dat Marco Borsato is vrijgesproken, maar: „Het is nog steeds niet normaal om als man van vijftig een minderjarig meisje te appen met de tekst ‘Wat heb je mooie billen’”.

Na de pauze (een zeldzaamheid in cabaretland) speelt Bral een scène als oer-Haagse vuurwerkhandelaar, die niet uitkijkt naar het aanstaande verbod: „Vuurwerk is emotie met een lont!” Ook horen we waarom Bral op persoonlijk vlak een „waardeloos jaar” heeft gehad.

Bral eindigt met een oproep tot onthaasting en ontprikkeling. We moeten weer op zoek naar de lege ruimte. „En daarmee bedoel ik niet: elke avond kijken naar Vandaag Inside.”

Beste grap: „De koffieprijzen blijven maar stijgen: wakker worden is onbetaalbaar geworden!”

Conclusie: In de 30ste (?) editie van zijn jaarlijkse oudejaarsvoorstelling biedt Bral geen opvallende inzichten. De Haagse beroemdheid is als de kastelein die het jaar (en de onderbuik) best charmant, maar ook een tikje onbehouwen samenvat. (JB)

In het theater t/m 31 december. Op tv: TV West. Gezien: 15 december, Theater de Veste, Delft.

De journalistieke principes van NRC

Lees het hele artikel