België in rep en roer over dronedreiging, omwonenden nuchter: ‘Poetin zal hier niet zomaar voor de deur staan’

9 uren geleden 4

Het is een zonnige herfstdag, de temperatuur mild. Een perfecte dag om de ramen te lappen, vond de 67-jarige Hilde Gielen uit het Belgisch-Limburgse Kleine-Brogel. Al is ze wel wat afgeleid. „Ik kijk de hele tijd naar boven om te zien of er drones zijn. Maar ik heb vanmiddag nog niks gezien.”

Als gepensioneerd politieambtenaar woont Gielen naast de militaire vliegbasis Kleine-Brogel, haar tuin en schutting liggen op een halve meter van „de eerste linie met scheermesjes”. Op zo’n twee meter daarachter staat nog een groot hek met prikkeldraad. „Vroeger was dat nog open bos, en klauterden mijn kinderen hoog in de bomen”, wijst ze naar het aangrenzende veld dat bekend staat als de ‘10de Tactische Wing’ – ook wel ‘KB’ genoemd door militairen. Met een oppervlakte van 450 hectare is de basis de grootste van de Belgische defensie.

Vliegbasis KB kwam deze week plots vol in de aandacht, door de vele waarnemingen van drones. Dinsdag kwamen er zes burgermeldingen binnen, naast twee politiewaarnemingen. De eerste signalering in Kleine-Brogel werd al op 31 oktober gedaan, en het bleef er de navolgende week raak. Op de Belgische luchtmachtbasis Florennes, legerbasis Marche-en-Famenne en de militaire domeinen van Heverlee, Elsenborn en Schaffen kwamen ook dronemeldingen binnen. De drones lieten zich alleen in het donker zien.

„Ik kijk de hele tijd naar boven om te zien of er drones zijn.”

Ook de luchthavens van Deurne (Antwerpen), Oostende en Brussels Airport werden gestoord door de aanwezigheid van drones. Dinsdagavond werd het vliegverkeer in Brussel twee keer onderbroken. DHL ondervond pakketjeshinder: van de 47 geplande vluchten werden er die nacht 19 geannuleerd of omgeleid. Tweeduizend medische pakketten – met stents, medicijnen en radioactieve isotopen – bleven aan de grond. Ook passagiers werden getroffen. Woensdag werden er als gevolg van de dronewaarnemingen veertig vluchten geannuleerd op Brussels Airport.

Volgens defensieminister Theo Francken (N-VA) gaat het om een „gestructureerde operatie gecoördineerd in tijd en ruimte”. Niet om amateurdrones of hobbypiloten. „Er is geen gebruik gemaakt van klassieke radiofrequenties, maar van 4G- en 5G-netwerken. Bovendien vlogen de drones in formatie, iets wat niet iedereen zomaar kan”, zei hij woensdag tijdens de Kamercommissie Landsverdediging.

Een kleine kapel staat te midden van het streng bewaakte militaire domein van Kleine-Brogel.

„Dit zijn geen toestellen die op de vrije markt te koop zijn”, beaamt Elwin van Herck, drone-expert en ceo van opleidingscentrum Noordzee Drones. „Het zijn onbemande mini-vliegtuigen. Met een vleugelspanning van 3 tot 4 meter, die zo’n 20 uur in de lucht kunnen verblijven en tot wel 150 kilometer kunnen overbruggen. Daardoor kunnen ze uit buurlanden of vanaf zee opstijgen.” Het prijskaartje van zo’n drone loopt volgens hem al snel op tot een „half miljoen euro”.

Gielen kijkt naar haar glaswerk in Kleine-Brogel, waarin de heldere lucht wordt gereflecteerd. „Ik dacht aanvankelijk: ‘dit is vast het werk van flauwe passanten’. De Russen zullen toch niet vier keer op dezelfde plek terugkomen?”, vraagt ze zich peinzend af, een raamwisser in de hand. Enkele kilometers verderop, in het centrum van de hoofdgemeente Peer, stapt Miet Boonen „enigszins verontrust” richting de apotheek. „Niet weten waar de dreiging vandaan komt, maakt me bang.”

Boudewijn Poelmans in zijn achtertuin in het Belgische Peer.

De drones zijn de „talk of town”, mensen hebben „schrik”, zegt Boudewijn Poelmans (73), gepensioneerd architect. Maar verontrust is hij niet. „Ik zie Poetin hier niet zomaar voor de deur staan of de Russen België platbombarderen”, glimlacht hij bij een cappuccino en sigaret in de zon. Het indringende geluid van de opstijgende F16-straaljagers hoort hij niet meer. „Dat is dagelijkse kost, maar als je het niet gewend bent, denk je ‘het is hier oorlog’.”

Een groot deel van de ruim vijftig F-16-gevechtsvliegtuigen die België rijk is, is gestationeerd op vliegbasis Kleine-Brogel. Wie langs de omheinde basis rijdt, ziet voorbij de vele beveiligingscamera’s, een grote hijskraan en bouwwerkzaamheden die verband houden met een nieuwe infrastructuur voor de bestelde F-35’s die de F-16’s vanaf 2027 moeten vervangen. De basis is daarmee een strategisch doelwit voor een ‘statelijke actor’.

België neemt de droneprovocaties „au sérieux”, beklemtoont minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (Mouvement Réformateur). Hij riep op tot een bijeenkomst van de Nationale Veiligheidsraad, waar premier Bart De Wever, de vicepremiers, en de ministers van Justitie, Defensie, Binnen- en Buitenlandse zaken donderdag de veiligheidsdreiging bespraken. Daar werd besloten dat uiterlijk 1 januari 2026 het National Air Security Center (NASC) in het Waals-Brabantse Bevekom „volledig operationeel” moet zijn, zodat veiligheidsdiensten „geïntegreerd kunnen samenwerken”. „Om België voor te bereiden op toekomstige uitdagingen in luchtveiligheid”, aldus defensieminister Francken.

In het Vlaamse Peer vlogen meerdere drones boven en rond de militaire basis Kleine-Brogel.

Vrijdag volgt een ministerraad waarin een drone-afweerplan van 50 miljoen euro wordt besproken, waarbij de aankoop moet gebeuren via de NAVO. Op de agenda van de ministerraad staat onder meer de uitbreiding van ‘counterdronecapaciteit’, ‘nood aan moderne detectiesystemen’, strengere registratieplichten en een ‘protocol om drones te kunnen neutraliseren’.

Woensdag werd bekend dat secretaris-generaal Mark Rutte van de NAVO met defensieminister Francken over de drone-invasie sprak en bereid is „steun” te bieden. Eerder die dag zaaide Francken verwarring door te stellen dat „de komende dagen bestudeerd wordt artikel 4 van het NAVO-handvest te activeren”. Artikel 4 verplicht de NAVO-landen tot spoedoverleg zodra een lidstaat vindt dat zijn veiligheid of grondgebied wordt bedreigd. Polen riep het artikel in september in, nadat Russische drones in het Poolse luchtruim waren gedetecteerd. Defensieminister Francken stelde later „het niet zo bedoeld te hebben”.

Concreet bewijs is er nog niet – de federale onderzoeken lopen nog – maar toch is het inmiddels algemeen bekend dat de Belgische veiligheidsdiensten vermoeden dat Rusland achter de provocaties zit. „Zeer aannemelijk”, stelt ook Joris Van Bladel, als Rusland-expert verbonden aan het Egmont Instituut voor Internationale Betrekkingen in Brussel. De Russische ambassade in Brussel ontkent spionage of inmenging met klem. „Ook dat past in het Russische patroon van hybride oorlogsvoering”, zegt Van Bladel.

Critici en voormalig defensiepersoneel spreken over de ‘jarenlange onderinvesteringen’ in de Belgische defensie en ‘in de wind geslagen waarschuwingen’ omtrent drones. Daarin is België geen uitzondering, vindt Van Bladel. „Dat we niet onmiddellijk een passend antwoord hebben op die dronewedloop is een hele normale zaak. Zelfs Rusland en Oekraïne hebben moeite hun luchtruim te beveiligen.” Dat België onder druk wordt gezet, biedt volgens experts ook de kans om een voortrekkersrol op zich te nemen.

De Belgische drone-incidenten staan niet op zichzelf. Ook in het Duitse Hannover lag woensdagavond het vliegverkeer stil door een gesignaleerde drone in de buurt van het vliegveld. In de dagen daarvoor was het raak in Bremen en Berlijn. Duitsland wijst ook naar Rusland; het Kremlin ontkent.

Een fietser rijdt langs de militaire basis Kleine-Brogel.

Dat België zich – als ‘hart van de EU en de NAVO’ – momenteel „in het oog van de storm” bevindt, mag weinig verbazen, meent Van Bladel. Hij wijst daarnaast op Euroclear, de financiële dienstverlener in Brussel waar veel van het Russische geld, dat sinds de invasie van Oekraïne is bevroren, is ondergebracht. Tijdens een EU-top in oktober blokkeerde premier De Wever voorlopig het Europese plan om die tegoeden in te zetten voor Oekraïne. Volgens het Kremlin zou zo’n actie een ‘oorlogsdaad’ zijn.