De emancipatie van de platte vrouw

12 uren geleden 1

Twee bollen op een plankje. Zo noemt Monique Verber (47) de borsten waarmee ze ruim tien jaar door het leven ging. Het waren nepborsten en zo voelden ze ook. ’s Avonds in bed moest ze haar handen erop leggen om ze te warmen, want siliconen onder je huid zijn koud. Ze had ze laten maken in cupmaat D, die ze had voor ze borstkanker kreeg en een dubbele amputatie moest ondergaan. Stevige borsten die niet te missen zijn.

Maar nu is alles weg. Alleen twee horizontale littekens herinneren aan de borstpartij die ze ooit had. „En ik wil er helemaal niets voor terug”, zegt ze resoluut.

Zo zei Verber, een lange vrouw met grote donkere ogen, het tegen haar arts een jaar geleden: dat ze voortaan plat door het leven wilde gaan. Maar hij – het was een man – kon zich dat niet voorstellen en hield haar voor dat ze zich dan minder vrouwelijk zou voelen. ‘Dat maak ik zelf wel uit’, dacht Verber, die de naam van de arts en het ziekenhuis liever voor zich houdt – ze wil niet de indruk wekken dat het haar om een ‘afrekening’ gaat.

„Misschien bedoelde hij het wel goed, maar ik voelde me niet gesteund. Uiteindelijk ben ik naar een ander ziekenhuis gegaan waar een vrouwelijke plastisch chirurg zat die me wél begreep.”

Monique Verber serveert in haar Nijmeegse woning koffie met taart van gisteren. Haar jongste zoon was jarig en er is nog wat over. Toen ze borstkanker kreeg, waren haar jongens drie en zeven. Destijds had ze maar één missie: niet doodgaan.

De kanker was aan het licht gekomen dankzij haar moeder. In 2013 kreeg die de diagnose eierstokkanker. Dat is een sluipmoordenaar, omdat vrouwen er pas iets van merken als de kanker al in een vergevorderd stadium is. Haar moeder kreeg een opgezwollen buik. „Toen ging er bij ons een belletje rinkelen.” Had haar oma ook geen kanker gehad in haar buik? Uit diens ziekenhuisdossier bleek ook dat eierstokkanker te zijn geweest. „Dat was alarmerend, omdat die ziekte zelden voorkomt.”

Na enige aarzeling liet de moeder van Verber zich testen. Daar kwam uit dat zij drager was van de BRCA2-genmutatie. Haar twee dochters – Monique en haar zus – bleken eveneens drager, wat betekent dat zij tussen de 60 en 80 procent kans hebben om borstkanker te krijgen en tussen de10 en 20 procent kans op eierstokkanker. „Ik kon meteen voor een check-up naar het ziekenhuis. Via een jaarlijkse controle zouden ze me daarna monitoren. Maar uit de eerste MRI-scan bleek dat ik al borstkanker hád, met uitzaaiingen in mijn oksel.”

Verboden in Europa

Een hectische tijd brak aan. De linkerborst, waar de tumor in zat, moest direct worden geamputeerd. Preventief liet Verber ook haar rechterborst, eierstokken en eileiders verwijderen. Al meteen stond ze voor de vraag wat ze met haar borstkas wilde. Een reconstructie was de norm, ofwel met implantaten ofwel met eigen weefsel (lipofilling), dat bijvoorbeeld uit de buik wordt gehaald. „Maar daarvoor had ik niet genoeg vet, dus bleven de siliconen over.”

Ze kan zich niet herinneren dat de optie ‘plat’ destijds is genoemd door de arts, maar helemaal betrouwbaar is die herinnering niet. Ze had kanker, er was zoveel aan de hand. Ze ging in elk geval mee in het voorstel om twee siliconenimplantaten te laten inbrengen.

Met die protheses pakte ze haar leven weer op. Ze was mantelzorger voor haar moeder die korte tijd later overleed, en werkte fulltime bij het Watermuseum in Arnhem. De kanker werd met succes behandeld en pas jaren later – inmiddels was ze gescheiden van de vader van haar kinderen – voelde ze de ruimte om eens na te denken over haar borsten.

Kraterlandschap

Ter voorbereiding had Verber onder meer contact gezocht met Ronduit Plat. Die stichting probeert via eigen sociale mediakanalen meer bekendheid te geven aan de optie ‘plat’. De 06-nummers van de bestuursleden staan online, zodat vrouwen hen makkelijk kunnen bellen. Oprichter is Corrie Kamminga. Zij kreeg zeven jaar geleden borstkanker en voelde weinig voor een borstreconstructie. „Ik wilde meer weten over ‘plat’ en hoe dat er dan uit zou zien, maar kon in Nederland nauwelijks iets vinden. Ik kwam terecht op Amerikaanse fora waar vrouwen hun ervaringen deelden.”

Zoiets moeten we in Nederland ook hebben, dacht ze, en daarom begon ze in 2020 een besloten Facebookgroep voor lotgenoten. Met name aan foto’s van platte borstkassen was een gebrek, vertelt ze aan de telefoon. „Bij mij was de operatie heel goed gelukt. Mijn borstkas is heel mooi plat geworden. Maar dat geluk heeft niet iedereen. Sommige vrouwen moeten door het leven met een kraterlandschap.” Kamminga gunt alle vrouwen een mooi resultaat, en wil daar met haar stichting aan bijdragen.

Maar meer nog gunt ze elke vrouw het recht op een eigen keuze. Het gebeurt nog te vaak dat artsen aansturen op een reconstructie van de borsten en de optie ‘plat’ niet benoemen of niet zien zitten, zegt ze. „Ik hoor van veel vrouwen dat ze echt moeten strijden voor plat. Dat een arts bijvoorbeeld zegt: ‘Jij bent nog veel te jong om zonder borsten door het leven te gaan’. Maar als dat jouw keuze is, is dat natuurlijk hartstikke prima. Het is jóuw lichaam.”

Ik zie dat meer vrouwen zich op sociale media openlijk als plattie presenteren

Steeds meer vrouwen weten de stichting te vinden, aldus Kamminga. En steeds meer artsen wijzen hun patiënten op het bestaan van Ronduit Plat. De stichting organiseert lotgenotendagen en op de website staat een vragenlijst die vrouwen mee kunnen nemen naar de spreekkamer.

„Ik zie dat meer vrouwen zich op sociale media openlijk als plattie presenteren”, zegt medebestuurslid Barbara Veenstra-Labrie. Het woord plattie is geleend van het Engels, waar vrouwen met een platte borstkas ‘flatty’s’ heten. Zelf heeft Veenstra-Labrie al verschillende keren meegewerkt aan interviews (mét foto) over haar keuze om zonder borsten door het leven te gaan. Vorig jaar stond ze model in het tv-programma Het perfecte plaatje. „Half Nederland heeft me half bloot kunnen zien.” Die aandacht zoekt ze bewust op, omdat ze vijf jaar geleden, toen zij voor de keuze stond, moeilijk voorbeelden van een platte boezem kon vinden. Haar borsten moesten worden geamputeerd omdat ze een afwijking had in het . Tot twee keer toe had ze borstkanker gekregen. Siliconen wilde ze niet omdat ze een buikslaper is en niet op twee ‘ballonnen’ wilde liggen. Ze liet zich informeren over een borstreconstructie met weefsel uit haar billen of buik, maar toen ze hoorde dat daar minimaal drie operaties voor nodig waren, zag ze er vanaf. „Voor veel vrouwen geldt dat ze die polonaise aan hun lijf gewoon niet willen.”

Informatieve glossy

Volgens plastisch chirurg Marjoleine de Lange wordt de keuze die een vrouw maakt mede beïnvloed door hoeveel tijd ze krijgt om erover na te denken. De Lange opereert al 25 jaar mensen met borstkanker, waarvan de laatste acht jaar in het gespecialiseerde Alexander Monro Ziekenhuis. Meestal is het zo, zegt ze, dat een vrouw op een rijdende sneltrein springt zodra de diagnose borstkanker is gesteld. „Soms ligt ze een week later al op de operatietafel.” Er is dan weinig tijd voor reflectie over wat haar borsten eigenlijk voor haar betekenen, een vraag die zij altijd stelt.

Een op de zeven vrouwen krijgt borstkanker. Vrouwen die hun borst of borsten preventief laten verwijderen, dus zonder dat ze kanker hebben, hebben meer tijd om een afgewogen beslissing te nemen.

Dat er in Nederland de laatste jaren meer vrouwen kiezen voor plat, kan De Lange niet bevestigen. De cijfers zijn niet eenduidig, omdat vrouwen soms eerst hun borsten laten amputeren en pas later voor een reconstructie kiezen. „Het is mogelijk om de borsten eerst weg te halen maar de huid te laten zitten, zo kun je het keuzemoment uitstellen. Als de huid eenmaal is weggesneden, wordt het moeilijker om alsnog een nieuwe borst te maken.”

Ze heeft het gevoel dat het aantal ‘platties’ niet toeneemt, maar dat er wel meer aandacht voor is. Vrouwen met een platte borstkas zijn volgens De Lange anno 2025 zelfbewuster, geëmancipeerder en opener. „Vroeger durfden mensen vaak niet eens te zeggen dat ze kanker hadden, ze noemden het eufemistisch ‘k’ of zo. Laat staan dat ze er voor uit kwamen dat ze geen borsten meer hadden.” Dit jaar verscheen een magazine genaamd Alle mooie borsten waarin 65 mensen worden getoond die borstkanker hebben gehad of preventief een operatie hebben ondergaan. Van de geportretteerden is bijna de helft plat. Het initiatief voor de informatieve glossy kwam van patiënten zelf en het blad ligt in De Lange’s spreekkamer.

De Lange vindt het „superknap” dat er vrouwen zijn die trots met hun superstrakke torso door het leven gaan en zelfs geen uitwendige protheses dragen. Daar moet je stevig voor in je schoenen staan, zegt ze. „Je moet jezelf helemaal geaccepteerd hebben in het veranderde lijf dat je nu hebt, met flinke littekens die je eraan herinneren dat je ooit ziek was. Iets anders is of de maatschappij dat ook kan accepteren.”

Er zijn allerlei onderzoeken die uitwijzen dat een reconstructie bijdraagt aan het welbevinden, zowel lichamelijk als psychisch

Daarop heb je als vrouw weinig invloed. De menselijke hersenen zijn evolutionair zo geprogrammeerd dat ze een vrouwenlichaam zonder borsten direct als ‘anders’ classificeren, zegt De Lange, zoals ook kortsluiting ontstaat bij het zien van een gezicht zonder wenkbrauwen. Niet elke (ex-)borstkankerpatiënt is in staat zich te weren tegen de steelse blikken op straat of in het zwembad.

„Er zijn allerlei onderzoeken die uitwijzen dat een reconstructie bijdraagt aan het welbevinden, zowel lichamelijk als psychisch. En we weten ook dat vrouwen die met het begin van een nieuwe borst of een complete nieuwe borst uit de operatie komen, minder getraumatiseerd zijn dan vrouwen die plat wakker worden. Daarom bieden we het wel altijd aan. Maar het moet natuurlijk geen dwingende norm zijn.”

Gebreide nepborsten

Het verlies van borsten als deel van je lichaam is een rouwproces, weet de chirurg. Vrouwen die langer de tijd krijgen om afscheid te nemen van hun borsten, kunnen er uiteindelijk vaak beter mee omgaan. „Daarbij hebben ze op latere leeftijd meer levenservaring. Ze hebben al gezien dat de halve bevolking iets ingewikkelds voor de kiezen krijgt en dat het leven zich niet laat dicteren. Een vrouw van 25 die borstkanker krijgt, staat er heel anders in.”

Het negatieve imago van siliconenimplantaten, mede door de massaclaim van Bureau Clara Wichmann, zorgt ook voor kritische gesprekken in de spreekkamer, maar leidt niet direct tot een afname van het aantal reconstructies met siliconen, zegt De Lange. „Er zijn zelfs vrouwen die zeggen: ‘Ik ga liever dood dan dat ik zonder borsten verder moet’.”

Monique Verber, die tegenwoordig ritueelbegeleider oftewel spreker op uitvaarten is, heeft zich nog geen seconde minder vrouwelijk gevoeld sinds haar implantaten zijn verwijderd. Van schaamte heeft ze al helemaal geen last. Integendeel. Een buurvrouw breide twee nepborsten voor haar omdat ze na de operatie tijdelijk tegendruk moest geven ter voorkoming van zwelling. Het lijken twee bolletjes sokken, in vrolijke regenboogkleuren. „Kijk”, zegt ze terwijl ze er een in elke hand houdt. „Ik dacht toen dat ik ze af en toe nog eens in mijn bh kon stoppen als ik een jurk aan wilde met een mooi décolleté. Maar ik heb ze dit jaar nog niet één keer gedragen en ga dat ook helemaal niet doen.”

In plaats daarvan heeft ze bovenstukjes besteld voor vrouwen zonder cup. En ook als ze naar het strand gaat, zal ze geen opvulling in haar bikinitopje stoppen. „Meteen na de operatie voelde het vanzelfsprekend: dit is hoe mijn lijf eruitziet. Dit is wie ik ben.”

Ze legt een hand op haar borst en zegt hoe bijzonder het is dat ze . Als bonus kreeg ze ook meer gevoel in de huid op haar borstkas. Ze heeft zich door de Nijmeegse fotograaf Hans Wijnhoven met een beschilderd bovenlijf laten fotograferen en haar foto’s worden opgenomen in een expositie over mensen die een transformatie hebben ondergaan. „Want zo voelt het voor mij.” Zodra de littekens voldoende geheeld zijn, gaat ze op zoek naar een tatoeëerder die een mooi kunstwerk kan maken op de plek waar eens twee borsten zaten.