De ‘gewone Nederlanders’ in het SBS-debat leverden geen gamechanger op

Het woord van de dag was ‘gamechanger’. Het vorige verkiezingsdebat op SBS6, in 2023, was volgens de talkshows een ‘gamechanger’ geweest. De PVV van Geert Wilders stond toen zeventien zetels in de peilingen en hij wist er 37 van te maken. Voor het eerst werd de PVV de grootste partij. Donderdag was er wederom een verkiezingsdebat op de zender, Het Debat van Nederland, het eerste waar Wilders deze campagne aan meedeed. Dus vooraf waren de verwachtingen hooggespannen. Wordt dit weer een ‘gamechanger’?

Het antwoord was al snel: nee. Het debat, dat om veiligheidsredenen eerder was opgenomen, was weliswaar „minder chaotisch” maar ook „minder baanbrekend” dan vorige keer, zo oordeelde Pauw & De Wit (NPO1). Niemand blonk uit, niemand maakte grote fouten.  Het was, volgens Johan Derksen in Vandaag Inside (SBS6)  „een herhaling van zetten.”

Dat het geen ‘gamechanger’ werd, heeft vooral te maken met de veranderde positie van Wilders. Toen was hij de uitdager, nu is hij de grootste en heeft hij een eigen kabinet gehad, dat hij zelf ontijdig liet vallen. De andere drie gebruikten het debat vooral om op hem in te hakken. Wilders was volgens hen een wegloper, zijn ministers waren onbekwaam, ze hadden niets voor elkaar gekregen. Geen van drieën wilde nog met hem regeren. Frans Timmermans noemde hem de „megafoon voor onvrede” en „de grootste gratis-bierbrouwer ter wereld”. VVD-leider Dilan Yesilgöz zei: „De PVV is één man met een twitteraccount – meer niet”.

Lees ook

In het SBS-debat is het deze keer Geert Wilders die het moeilijk heeft

Klinkt goed, lijkt dodelijk. Maar is dat ook zo? Uit eerdere marktonderzoek bleek al dat de PVV-kiezers Wilders  de chaos in het kabinet niet aanrekenen. Hun leider was tegengewerkt. En nu was het weer drie tegen een. Tekeergaan tegen Wilders voedt zijn underdogpositie, vond Derksen: „Die aanvallen op Wilders zijn de reden om solidair met hem te zijn”. Zelf zei de PVV-leider na afloop: „Hoe vaker zij roepen: ‘weglopen’ en ‘niet met hem’, hoe groter wij worden.”

Gewone mensen

Een opmerkelijk element van het SBS-debat zijn de vragen van „gewone mensen” uit de zaal. Lubach (RTL4) liet woensdag zien dat die niet altijd zijn wie ze lijken. Beroemd is Cindy, de PVV-stemmer met een Wajong-uitkering die in het debat van 2023 klaagde over de eigen bijdrage van de zorgverzekering. Dat was toen een ideale voorzet voor Wilders om Timmermans knock-out te slaan. Het fragment werd donderdag tot uit den treure herhaald.

Dezelfde Cindy dook onlangs op in het programma Rutger en de uitkeringstrekkers (NPO3, 16 september). Ze bleek negen peperdure Maine Coon reuzenkatten te hebben, ze woonde in een koophuis en leefde van het salaris van haar man. Haar uitkering bleek een extraatje wat ze strikt genomen niet nodig had.

Hoe ging het deze keer? Slechts één van de vijf „gewone mensen” was links. De andere vier waren tamelijk rechts – dat bleek althans uit hun vraagstelling. Een projectontwikkelaar vond dat de PvdA in het woondebat zijn beroepsgroep demoniseerde. De andere drie klaagden allemaal over asielzoekers en andere migranten. In hun ogen maken die de buurt onveilig en pikken ze de woningen in. Koren op de molen van de PVV. Columnist Sander Schimmelpenninck zei in RTL Tonight (RTL4): „In het SBS-debat wordt gesuggereerd dat het hele land bestaat uit mensen die tegen asielzoekers zijn. Die worden gepresenteerd als het volk.”

Het debat leek inderdaad een thuiswedstrijd voor Wilders. Niet alleen waren de „gewone mensen” op zijn hand, hij  kreeg ook een centrale plaats aan tafel en oogstte het meeste applaus. Presentator Wilfred Genee – die er zelf steeds doorheen zat te kletsen – is bekend van Vandaag Inside (SBS6) , een talkshow vol Wildersfans. Meteen na afloop van het debat verscheen hij in de talkshow om zijn eigen debat te duiden. Wilders had het goed gedaan, vond hij.

Niet alleen in dit debat, maar ook in de talkshows Vandaag Inside en Nieuws van de Dag legt SBS6 de rode loper uit voor Wilders – een politicus die onlangs in dat eerste programma weer zijn autoritaire ambities kenbaar maakte. Waarom helpt zenderbaas John de Mol hem in het zadel? Voor de kijkcijfers, ongetwijfeld. Maar verder? Dat is voor mij de grote vraag van deze verkiezingen.