De tombe van Amenhotep III open? Niet zomaar voor iedereen

1 dag geleden 2

Stapvoets beweegt Mohammed Ahmed zijn auto over een onverharde kronkelweg door het westelijke gedeelte van de Vallei der Koningen, dicht bij de oude koningsstad Thebe (nu Luxor). Naast Mohammed zit een Russische toerist die hem met behulp van Google Maps de weg wijst. Mohammed spreekt geen Russisch. Zijn passagier geen Engels of Arabisch. Dat er slecht bereik in het rotsachtige gebied is, bevordert de navigatie niet. Op de achterbank zit de echtgenote van de toerist, die haar man driftig opdraagt meer foto’s te maken.

De twee toeristen zijn onderweg naar de graftombe van farao Eje (graf WV23). Daar ontmoeten zij twee Bulgaren die wachten tot hun gids de sleutel van die tombe komt brengen. Op het viertal, Mohammed en de verslaggever na is het verlaten in de westelijke flank van het koningsdal.

Dat is opvallend. Het is hoogseizoen in Egypte en recent meldden veel nieuwskanalen, waaronder NOS en de Volkskrant, dat de graftombe van farao Amenhotep III na twintig jaar restaureren toegankelijk is voor publiek. En die tombe (WV22) ligt vlak bij de tombe van Eje. Je zou dus verwachten dat het er storm loopt.

Maar de tombe is niet open voor iedereen. Werelderfgoedorganisatie Unesco, die samen met Japanse en Egyptische onderzoekers de restauratie leidde, schreef op 4 oktober dat de tombe die dag officieel werd opengesteld voor publiek. Maar wat zij en veel journalisten daar niet bij vertelden, was dat de grafkamer slechts toegankelijk is met toestemming van het Egyptische ministerie van Toerisme en Oudheden. En dat dat behoorlijk in de papieren kan lopen.

Extra kosten

Het is niet uniek dat er extra kosten verbonden zijn aan het bezoeken van een tombe. Een toerist betaalt omgerekend 12 euro voor de grafkamer van Toetanchamon, bovenop het toegangskaartje voor de vallei (13,50 euro). Voor de tombe van Seti I is dat 36 euro.

Maar anders dan bij bovengenoemde, kunnen bezoekers niet ter plekke een kaartje kopen voor de tombe van Amenhotep III. Pas diep in de vallei staat er op een informatiebord dat die tombe gesloten is.

Openbare officiële kanalen met meer informatie zijn er niet. Unesco wijst naar de overheid, maar die reageerde niet op vragen van NRC.

Na een rondvraag bij verschillende gidsen en het staatsperskantoor blijkt dat toestemming zo’n twee weken van tevoren aangevraagd moet worden. En omgerekend ruim 700 euro kost. Voor dat bedrag mag een groep van maximaal 25 mensen per bezoek naar binnen, vertelt een gids. Weet je dit niet en kom je alleen? Dan betaal je de volle mep.

Teleurstelling

In Facebook-groepen voor egyptologie-liefhebbers heerst teleurstelling. „Wat jammer, ik had er zo naar uitgekeken”, „de aankondiging bleek dus een frauduleuze actie om interesse te wekken” en „weer een Egyptische leugen”, lezen de reacties.

Omdat er op vragen aan het ministerie geen antwoord komt, blijft het onduidelijk of het hier om misleiding, een verdienmodel of conservering gaat. In 2024 werd de tombe van koningin Nefertari gesloten „om die te beschermen tegen mogelijke schade door hoge bezoekersaantallen”, aldus de overheid. Daarvoor kostte een bezoek tientallen euro’s. Ook sommige andere tombes zijn gesloten uit bescherming.

Door de hoge luchtvochtigheid die bezoekers veroorzaken, ontstaat zoutuitbloeiing. Dat tast muurschilderingen aan. De tombe van Amenhotep III was voor de restauratie in slechte staat.

Amenhotep III

Het koningsgraf van Amenhotep III werd in 1799 door Fransen ontdekt. Op het deksel van de sarcofaag na was de tombe geplunderd. De media-ophef rondom de opening nu heeft onder meer te maken met de nalatenschap van de farao, vertelt Daniel Soliman. Soliman, die ook verbaasd is dat de tombe niet volledig toegankelijk is, is egyptoloog bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. „Amenhotep III is een koning die we goed kennen”, vertelt hij.

De farao (c.1391-1354 voor Christus), ook bekend als Amenhotep de Grote, is de negende farao van de achttiende dynastie en de grootvader van Toetanchamon. Zijn heerschappij is goed gedocumenteerd. Hij was farao tijdens een welvarende periode, waardoor hij veel bouwde. De beroemde Kolossen van Memnon, nabij Luxor, staan bij zijn Dodentempel. „En hoe meer je bouwt, hoe meer documentatie overblijft”, zegt Soliman.

De tombe zelf is relatief eenvoudig. Een meterslange corridor die naar de grafkamer leidt, is niet gedecoreerd. Toch noemen Japanse onderzoekers het in een wetenschappelijke publicatie „een van de meest opmerkelijke thebaanse monumenten uit het Nieuwe Rijk”, vanwege de muurschilderingen in de grafkamer. Die zijn „zeer verfijnd”, zegt ook Soliman.

De schilderingen bevatten daarnaast unieke iconografie. Zo zou het de eerste keer zijn dat een koning op een muurschildering wordt afgebeeld met zijn zogeheten Ka, dat het idee van levenskracht symboliseert.

In onder meer de grafkamer is het gezicht van de koning uit sommige muurschilderingen gehakt. Een typische 19de-eeuwse praktijk, volgens Soliman. „In die tijd zagen Europese onderzoekers dit soort destructieve verzamelpraktijken als onderdeel van hun bestudering.” Onder meer het Louvre in Parijs heeft een paar van deze ‘portretten’ in bezit.

Toerisme-impuls

Een maand na de opening van de tombe opende net buiten Caïro het Grand Egyptian Museum (GEM). De bouw van dat complex, het grootste archeologische museum ter wereld, duurde ruim twintig jaar.