Denisovamens plantte zich voort met een mysterieuze vroege mensensoort

Voor de tweede keer hebben paleontologen het genoom van een denisovamens tot hun beschikking. Daaruit blijkt dat er meer populaties van deze vroege mensensoort waren dan tot nu toe gedacht.

Een 200.000 jaar oude tand bevatte genoeg DNA om het volledige genoom van een denisovamens te achterhalen, een uitgestorven groep mensachtigen die in Azië leefde. Archeologen vonden de tand in een grot in Siberië.

Uit het genoom blijkt dat er minstens drie populaties van denisovamensen waren, elk met hun eigen voorgeschiedenis. Het laat ook zien dat vroege denisovamensen zich hebben voortgeplant met een onbekende mensensoort. Ook papten ze aan met een tot nu toe onbekende groep neanderthalers.

LEES OOK

Wassen voor gebruik kan kruisbandimplantaat verbeteren

Een implantaat dat een gescheurde voorste kruisband repareert, takelt vaak snel af. Even wassen kan dat voorkomen.

Het vakgebied van de paleontologie reageert enthousiast. ‘Dit is een sensationeel artikel’, zegt paleobioloog David Reich van Harvard-universiteit in de Verenigde Staten. ‘Dit onderzoek heeft mijn begrip van de wereld van de denisovamens echt vergroot’, zegt Samantha Brown van het Nationaal Onderzoekscentrum voor Menselijke Evolutie in Spanje.

Vingerkootje

Denisovamensen waren de eerste uitgestorven mensachtigen die op basis van alleen DNA aan het licht kwamen. Een klein deeltje van een vingerkootje uit de Denisovagrot in Siberië bevatte DNA dat verschilde van dat van zowel de moderne mens (Homo sapiens) als van de neanderthalers uit West-Eurazië. Uit het genoom bleek dat de denisovamens zich mengde met de moderne mens: hedendaagse mensen in Zuidoost-Azië, waaronder de Filipijnen en Papoea-Nieuw-Guinea, dragen denisova-DNA met zich mee.

Sinds de eerste vondsten in 2010 zijn een handvol andere denisovamensen aan het licht gekomen, allemaal in Oost-Azië. In juni bleek uit DNA-onderzoek dat een schedel uit Harbin, in China, van een denisovamens was. Dit werk onthulde voor het eerst hoe deze mensachtige eruitzag.

Hoewel verschillende vondsten stukjes DNA hebben opgeleverd, was dat eerste vingerkootje nog steeds de enige met een goed leesbaar genoom. Nu is er een tweede vondst waarvoor dat geldt. Het team van paleontoloog Stéphane Peyrégne van het Max Planck-instituut voor Evolutionaire Antropologie in Duitsland vond in 2020 een enkele kies van een mannelijke denisovamens in de Denisovagrot. Uit het DNA kon het team een volledig genoom optekenen.

Vroege vogel

Het team schat dat dit individu ongeveer 205.000 jaar geleden leefde. De onderzoekers kwamen op dat getal op basis van het aantal mutaties in het genoom en vergelijkingen met andere oude mensachtigen. De grond waarin de tand lag, is gedateerd op 170.000 tot 200.000 jaar geleden, dus dat komt redelijk overeen met die schatting.

Het eerdere genoom was van een denisovamens die 55.000 tot 75.000 jaar geleden leefde. Het nieuwe genoom werpt dus licht op een veel vroeger stadium van de geschiedenis van de denisovamens.

Op basis van vergelijkingen met andere overblijfselen uit de Denisovagrot zegt het team dat er zeker drie afzonderlijke denisovapopulaties zijn geweest. De man van deze tand hoorde bij de oudste groep. Deze maakte plaats voor een tweede groep die duizenden jaren later de Denisovagrot bewoonden.

‘Inzicht in hoe vroege denisovamensen werden vervangen door latere denisovamensen belicht een belangrijke gebeurtenis in de menselijke geschiedenis’, zegt archeoloog Qiaomei Fu van het Instituut voor Vertebratenpaleontologie en Paleoantropologie in China.

De derde groep is niet in de grot gevonden. Deze plantte zich voort met moderne mensen, zo blijkt uit DNA-onderzoek. Kortom, al het denisova-DNA dat we in hedendaagse mensen aantreffen, is afkomstig van een populatie waar we weinig tot niets over weten.

Onbekende partners

Het nieuwe genoom laat zien dat denisovamensen zich meermaals voortplantten met neanderthalers. Die leefden soms in of nabij de Denisovagrot. Belangrijk is dat het genoom sporen bevat van een neanderthalergroep die 7000 tot 13.000 jaar vóór de denisovaman leefde. De sporen komen niet overeen met een bekend neanderthalergenoom, dus de denisovamensen hebben zich vermengd met een groep neanderthalers die nog niet bekend was.

Ook hebben de denisovamensen zich voortgeplant met een nog onbekende groep mensachtigen. Deze individuen leefden honderdduizenden jaren lang afgezonderd van de denisovamens en Homo sapiens. Mogelijkheid gaat het om de Homo erectus: de eerste mensachtige die Afrika verliet en zich verspreidde tot op Java, in Indonesië. Er is echter nog geen DNA van de Homo erectus gevonden, dus dit kan niet worden getest. ‘Het blijft eindeloos fascinerend dat we steeds weer nieuwe populaties ontdekken’, zegt Brown.