Dit is hoe slecht zonnebanken écht zijn voor je huid

Dat zonnebanken slecht zijn voor je huid, weten de meeste mensen inmiddels wel. Maar hoe slecht precies en waarom bleef lang onduidelijk. Nieuw onderzoek toont nu aan wat er gebeurt met het DNA in de huidcellen van mensen die regelmatig onder de zonnebank liggen. De conclusie is niet mals.

Onderzoekers van de Universiteit van Californië in San Francisco hebben de medische dossiers van ongeveer zesduizend mensen doorgespit. De helft had een geschiedenis van zonnebankgebruik, de andere helft had er nog nooit onder gelegen.

Bij de zonnebankgebruikers werd in 5,1 procent van de gevallen melanoom vastgesteld, de dodelijkste vorm van huidkanker. Bij de controlegroep was dat slechts 2,1 procent. Na correctie voor factoren zoals leeftijd, geslacht en familiegeschiedenis bleek het risico zelfs nog hoger met een 2,85 keer hoger risico op melanoom. Dat is bijna een verdrievoudiging vergeleken met de controlegroep.

Mutaties op onverwachte plekken

Een opvallende bevinding was dat zonnebankgebruikers vaker melanoom kregen op plekken die normaal gesproken beschermd zijn tegen de zon, zoals de onderrug en de billen. Dat was een belangrijke aanwijzing dat zonnebanken andere schade aanrichten dan natuurlijk zonlicht.

Dat zette de wetenschappers aan om verder onderzoek te verrichten. Dat deden ze door naar het DNA van individuele cellen te kijken. Ze namen voor dit tweede onderzoek huidcellen af bij elf patiënten met een lange geschiedenis van zonnebankgebruik, negen patiënten die nooit een zonnebank hadden gebruikt en zes overleden donoren als extra controlegroep.

In totaal analyseerden ze 182 melanocyten. Dat zijn de pigmentproducerende cellen waarin melanoom ontstaat. De resultaten: huidcellen van zonnebankgebruikers bevatten bijna twee keer zoveel mutaties als die van de controlegroep. Erger nog: de mutaties waren van het type dat geassocieerd is met melanoom.

Je hele huid als doelwit

Bij een normale blootstelling aan zonlicht krijgt maar een beperkt aandeel van je huid de volle lading, namelijk op je gezicht, armen en benen. De rest blijft relatief goed beschermd.
Bij zonnebankgebruikers vonden de onderzoekers dezelfde gevaarlijke mutaties echter over vrijwel het hele huidoppervlak. Dat komt doordat je in een zonnebank doorgaans met je hele lichaam onder de lampen ligt. Zelfs op plekken waar geen moedervlekken zaten, vonden de onderzoekers DNA-veranderingen die worden beschouwd als voorlopers van melanoom.

Waarom dit zo gevaarlijk is

Ultraviolette straling heeft genoeg energie om de chemische bindingen in je DNA kapot te maken. Normaal gesproken repareert je lichaam deze schade maar soms gaat er iets mis en ontstaat er een permanente fout. Gefeliciteerd: je hebt een mutatie.

De meeste mutaties zijn onschuldig of worden opgeruimd door je immuunsysteem. Superkrachten geven ze je helaas ook niet. Maar sommige mutaties treffen genen die de celgroei reguleren. Als genoeg van deze cruciale genen beschadigd raken in dezelfde cel, kan die cel ongecontroleerd gaan delen. Dat is het begin van kanker.

Beperkingen van het onderzoek

Zoals bij elk wetenschappelijk onderzoek zijn er kanttekeningen. Het tweede deel van de studie is uitgevoerd bij slechts een kleine groep. Slechts 26 mensen gaven huidcellen. Grotere studies zijn hoe dan ook nodig om de resultaten te verifiëren.

Daarnaast is het onderzoek retrospectief, wat betekent dat de onderzoekers terugkeken naar mensen die al zonnebankgebruiker waren of niet. Een ideale studie zou mensen willekeurig toewijzen aan wel of niet zonnebanken (maar dat zou uiteraard onethisch zijn).

Tot slot komt de studiepopulatie voornamelijk uit de Verenigde Staten, waar zonnebankgebruik en andere zaken kunnen verschillen van andere landen. Of dit veralgemeenbaar is naar andere bevolkingsgroepen in andere landen, valt uit deze studie dus niet af te leiden.

We schreven vaker over dit onderwerp, lees bijvoorbeeld ook Zonnebank verhoogt kans op huidkanker en Nieuw bewijs dat UV-straling verslavend kan werken. Of lees dit artikel: Eindelijk meer duidelijk over waarom sporten de kans op kanker verkleint.

Uitgelezen? Luister ook eens naar de Scientias Podcast: