Droog je uit van koffie en thee?

Drink geen koffie of thee om je dorst te lessen, zei mijn oma altijd: „Want je droogt ervan uit.” Door de cafeïne in deze dranken gaan je nieren namelijk extra water uitscheiden: cafeïne heeft een zogeheten diuretisch effect. Netto krijg je er dus meer dorst van, suggereert ook een arts in The Guardian. Maar klopt dat eigenlijk wel?  

Koffie bevat gemiddeld zo’n 90 milligram cafeïne per kop, thee zo’n 40 mg. Meer dus dan cola (35 mg), maar energiedrank bevat dan weer 80 tot wel 200 mg per portie. Die cafeïne heeft inderdaad een diuretisch – dus vochtafdrijvend – effect, aldus een Britse studie in het Journal of Human Nutrition and Dietetics. Máár: alleen als je snel twee tot drie koppen koffie achter elkaar drinkt, of vijf tot acht koppen thee, én als je al een tijdlang geen cafeïne hebt gehad. Met andere woorden, als je lichaam gewend is aan cafeïne, dan is dat diuretische effect er niet.

Hoe werkt dat effect eigenlijk? Lange tijd werd gedacht dat het hormoon ADH er iets mee te maken heeft. ADH staat voor anti-diuretisch hormoon. Het gaat vochtafdrijving juist tegen: het zorgt ervoor dat water uit de ‘voorurine’ in de nieren weer terugstroomt naar het bloed. Dat maakt onderdeel uit van de normale vochtregulatie: je verliest daardoor niet onnodig veel water. Het idee was dat cafeïne de werking van ADH afremt, en daardoor zorgt dat je te veel water uitplast. Maar al in 1990 liet Zwitsers onderzoek zien dat cafeïne helemaal niets doet met de werking – of de aanwezigheid – van ADH.

Andere mechanismen blijken belangrijker te zijn voor het diuretische effect van cafeïne. Cafeïne blokkeert bijvoorbeeld bepaalde receptoren in de niercellen die normaal helpen bij de terugwinning van water. Maar bij mensen die elke dag cafeïne drinken, compenseert het lichaam hiervoor door meer van die receptoren aan te maken.

Vrouwelijke cyclus

Daarnaast is het natuurlijk zo dat koffie en thee grotendeels uit water bestaan. Dat water compenseert ruimschoots voor een eventueel diuretisch effect. Dat bleek ook uit een Britse studie die uitzocht wat beter is voor je vochtbalans: water drinken of zwarte thee. Het bleek helemaal niets uit te maken. Hetzelfde geldt voor koffie, aldus een andere Britse studie: „Deze data suggereren dat koffie, wanneer met mate geconsumeerd door mannen die gewend zijn aan cafeïne, dezelfde hydraterende eigenschappen heeft als water.” Jammer dat de Britten alleen mannen onderzochten. Ze wilden wellicht effecten van de vrouwelijke cyclus uitsluiten.

Zijn die er dan? Ja, aldus een Amerikaanse studie in het Journal of Caffeine Research. Vrouwen ondervinden grotere schommelingen in hun bloeddruk na cafeïnegebruik dan mannen. Waarschijnlijk hangt dat samen met geslachtshormonen zoals estradiol. En bloeddruk speelt een rol bij urineproductie. Maar een recente Poolse studie die rechtstreeks het effect van cafeïne op de urineproductie vergeleek tussen mannen en vrouwen, vond geen significant verschil. Die studie vond overigens wel dat vooral mannen positieve effecten ervaren van cafeïne, en vooral vrouwen negatieve.

Kortom, voor je vochtbalans maakt het dus niet uit of je koffie of thee drinkt, of water. Tenminste, voor gematigde en regelmatige cafeïnegebruikers. Maar cafeïne heeft natuurlijk wel ándere negatieve effecten: het verhoogt bloeddruk en hartslag, houdt je ’s avonds langer wakker en kan hoofdpijn, maagproblemen en onrust veroorzaken.

Toch maar vooral water drinken dus, om de dorst te lessen. In dat opzicht had oma gewoon gelijk.