In de winter kom je extra veel aan van vet eten. Dit is de reden

Als de dagen korter worden en de kou inzet, grijpen veel mensen automatisch naar een warme chocomel, chips en pepernoten. Maar volgens een nieuwe Amerikaanse studie moet je uitkijken met deze ‘winterse snackdrang’. Het brengt je lichaam op een dwaalspoor en heeft als je niet uitkijkt blijvende negatieve gevolgen voor je vetverbranding en gewicht.

Wetenschappers van de University of California, San Francisco (UCSF) stellen dat verzadigd vet – het soort vet dat veel voorkomt in bewerkte snacks, vlees, zuivel en gebak – een onverwacht signaal afgeeft. Ons lichaam wordt erdoor in de zomerstand gezet. “Vanuit het perspectief van het lichaam vertelt verzadigd vet dat de zomer eraan komt”, legt onderzoeksleider Louis Ptacek uit. “Het lichaam krijgt het signaal dat er een overvloed is aan voedsel en dat het tijd is om energie op te slaan voor de magere wintermaanden.” Met andere woorden: een dieet rijk aan verzadigde vetten zorgt ervoor dat ons lichaam denkt dat het tijd is om vet te bewaren in plaats van te verbranden.

PER2

Dit bijzondere effect wordt gestuurd door een eiwit genaamd PER2, dat zowel onze vetstofwisseling als onze biologische klok reguleert. Bevat het dieet meer verzadigde vetten, dan brengt PER2 de boodschap over aan het lichaam om vet op te slaan. Bij meer onverzadigde vetten, zoals te vinden in zaden, noten en plantaardige oliën, schakelt PER2 juist over naar standje vetverbranding. “Zowel voeding als de lengte van de dag hebben invloed op ons seizoensgedrag, dat is begrijpelijk”, zegt Ptacek. “Een beer die merkt dat de dagen korter worden, maar nog steeds volop bessen vindt, blijft eten zolang het kan.”

Muismodel

Het onderzoek is uitgevoerd door labmuizen maandenlang bloot te stellen aan verschillende lichtschema’s. De seizoenen zijn nagebootst door het daglicht geleidelijk van 20 uur per dag licht (zomer) naar 20 uur donker (winter) te veranderen. In het midden van de gefingeerde lente en herfst kregen de knaagdieren evenveel licht als donker op hun bolletje. En wat gebeurde er? De muizen die een normaal dieet kregen, pasten zich moeiteloos aan. Bij het langer worden van de nachten, was duidelijk te zien dat de nachtdieren actiever werden, zodra het donker werd. Maar de muizen die veel vet aten, reageerden heel anders. Ze raakten gedesynchroniseerd en dwaalden af van hun natuurlijke ritme. Pas uren na zonsondergang werden ze actief.

De neurologen kwamen erachter dat vooral gehydrogeneerde vetten – dit zijn plantaardige oliën die onder andere in koekjes, chips en fastfood voorkomen – verantwoordelijk zijn voor dit effect. “Deze vetten zorgen ervoor dat muizen de langere nachten van de winter niet meer aanvoelen”, vertelt onderzoeker Dan Levine. “En dat roept de vraag op of hetzelfde gebeurt bij mensen die veel (ultra)bewerkte snacks naar binnen werken.”

Constante overvloed

Volgens de onderzoekers raakt onze natuurlijke seizoensbalans niet alleen verstoord door vetrijke voeding, maar ook door het moderne leven zelf. Tegenwoordig gaan we niet meer met de kippen op stok. Elektrisch licht maakt het nooit echt donker en supermarkten liggen het hele jaar vol met calorierijke producten. Helaas is ons biochemische systeem niet meegeëvolueerd. Omdat onze voorouders juist moesten eten in tijden van overvloed om de winter te overleven, is ons lichaam nog steeds ingesteld op dat oude patroon. “Eten alsof het zomer is, wordt een probleem wanneer de overvloed nooit ophoudt”, zegt Levine.

Verstoringen van onze biologische ritmes worden al langer in verband gebracht met slaapproblemen, obesitas, diabetes en stemmingsstoornissen. De onderzoekers denken dat ontregeling van ons seizoensritme daar ook een rol in speelt. We kunnen mogelijk die natuurlijke balans herstellen, bijvoorbeeld door minder verzadigd vet te eten, de avondverlichting te dimmen of meer daglicht op te zoeken. Dit kan helpen om het energieniveau, de slaapkwaliteit en stofwisseling te verbeteren.

Nog één koekje dan

De effecten zijn subtiel. Een klein beetje vetrijke voeding kan al een seizoenssignaal afgeven. “Die ene boterkoek kan de volgende dag twee gevulde koeken worden, omdat je je biologische klok hebt misleid. Je lijf denkt dat het zomer is en dat het moet hamsteren voor de winter”, waarschuwt Levine.

Hoewel de studie is uitgevoerd bij muizen, denken de onderzoekers dat de resultaten ook voor mensen relevant zijn. Ze hopen dat vervolgonderzoek gaat leiden tot nieuwe behandelplannen om obesitas en diabetes aan te pakken. Het draait volgens de neurologen er allemaal om de biologische seizoensritmes weer in balans te brengen. Tot die tijd is hun advies simpel maar doeltreffend: wees matig met vetrijke winterkost, eet zo min mogelijk verzadigde vetten. Een beetje comfortfood kan geen kwaad, maar houd je biologische klok niet voor de gek.