Europese Commissie stuurt aan op extra eurobonds, Nederland wacht zware strijd

De Europese Unie moet vaker gemeenschappelijke schulden kunnen aangaan om haar plannen te financieren. De Europese Commissie gaat daarvoor pleiten in de onderhandelingen over de nieuwe EU-begroting, die deze maand beginnen.

Dat idee zal direct op verzet stuiten. Nederland en Duitsland verafschuwen zulke eurobonds en ook enkele andere landen hebben grote twijfels. „Een no-go”, noemt een diplomaat uit een van de kritische landen het voornemen van de het dagelijks bestuur van de EU.

De EU-begroting, waarvan vormgeving en omvang in één keer voor zeven jaar worden vastgesteld, is altijd voer voor discussie. De volgende gaat in per 2028. Het eerste voorstel met ideeën van de Europese Commissie, geleid door Ursula von der Leyen, geldt als startschot voor de onderhandelingen met de lidstaten en het Europees Parlement.

Met dat voorstel, dat ze half juli presenteert, wil de Europese Commissie dus debat ontketenen met haar pleidooi voor eurobonds. Bronnen in Brussel vertellen dat aan NRC, naar aanleiding van berichtgeving donderdag in de zakenkrant Financial Times . Door zelf te gaan lenen op de kapitaalmarkt, met de eigen begroting en nationale begrotingen als onderpand, kan de Commissie landen leningen met een lage rente aanbieden, of het geld zelf uitgeven.

Eurobonds zijn al vaker uitgegeven, onder meer voor het coronaherstelfonds en sinds kort voor de grote Europese defensieopgave, maar dat gebeurde altijd op eenmalige basis. Het idee dat nu op tafel ligt, is dat de EU eurobonds alleen in crisissituaties kan aanwenden. Daarmee zou het leenmechanisme wel een permanent karakter krijgen.

Al maanden wordt in Brussel gesproken over de grote verbouwing die de Europese Commissie in de nieuwe begroting voor ogen heeft. Zo heeft Von der Leyen meermaals gezegd meer gebruik te willen maken van het principe dat landen pas in aanmerking komen voor bepaalde Europese subsidies na economische hervormingen. Ook de vorm van de landbouwsubsidies, goed voor een derde van het budget, wordt onder de loep genomen.

Crisissituaties

Voor de Commissie zijn eurobonds gunstig. Vanuit de markt is veel vraag naar obligaties waarvoor de hele EU garant staat. De kans op terugbetaling wordt zeer hoog geacht, vanwege de schaal van de Unie en de hoge kredietwaardigheid van landen als Nederland en Duitsland, landen met een lage staatsschuld. Daardoor kunnen zulke obligaties relatief voordelig worden uitgegeven.

Extra leningen aangaan is bovendien een uitkomst voor de Commissie. Nu wordt de EU-begroting geheel gefinancierd uit de nationale begrotingen. Het jaarlijkse budget staat gelijk aan 1 procent van de omvang van de gehele Europese economie, en veel landen hebben geen zin hun bijdrage te verhogen. Tegelijkertijd zet de defensieopgave extra druk op de begroting en moeten de kosten van het coronaherstelfonds worden terugbetaald.

De critici zijn vooral te vinden in de kredietwaardige landen, die bovendien meer aan de begroting afdragen dan ze aan subsidies ontvangen. Zij zijn bang dat zij in het slechtste geval opdraaien voor de rekening, terwijl minder zuinige landen dankzij de gunstige leenvoorwaarden van de EU kunnen wegkomen met onverantwoorde begrotingen.

Lees ook

Klaas Knot (DNB): Nederlandse politiek ‘hyperventileert’ over eurobonds

Hangen en wurgen

Tegenstanders van het Commissie-plan vrezen ook dat te makkelijk een beroep op eurobonds voor crisissituaties wordt gedaan. Een sceptische diplomaat: „Is een bosbrand in Galicië dan straks ook een crisis?” Daarnaast wordt gewezen op de juridische houdbaarheid van zo’n permanent mechanisme. Het coronaherstelfonds kwam pas met hangen en wurgen langs het Duitse Grondwettelijk Hof en kreeg alleen goedkeuring vanwege het eenmalige karakter.

„Het kabinet is geen voorstander van het aangaan van gemeenschappelijke schulden voor nieuwe Europese instrumenten”, schreven de ministers Eelco Heinen (Financiën, VVD) en Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) dit voorjaar, in een brief aan de Tweede Kamer waarin ze een voorschot namen op de onderhandelingen. Ook van Duitsland en Zweden is bekend dat ze fel tegen elke vorm van gemeenschappelijk lenen zijn.

Bij andere landen die eerder in het ‘zuinige kamp’ zaten is juist wel iets veranderd. Denemarken en Finland hebben hun felste verzet tegen gemeenschappelijke schulden gestaakt, al is onduidelijk hoe ver ze willen gaan.

De Commissie houdt de kaarten voor de borst tot de officiële presentatie half juli. Uiteindelijk is de begroting pas rond als alle landen akkoord zijn, én het Europees Parlement. Fel debat is gegarandeerd.