Fatma Hassona, fotograaf van het dagelijks leven in Gaza, wilde een ‘luidruchtige dood’

„Mijn camera is mijn wapen, mijn kogels zijn geheugenkaarten.” Fotograaf Fatma Hassona zag die kaarten als haar manier om zichzelf te beschermen, om de wereld te laten zien wat er in Gaza met haarzelf en anderen gebeurde. „Met dit wapen verdedig ik mezelf en zorg ik ervoor dat mijn familie niet vergeten wordt.”

Ze vertelt het in een interview met Quds News, een Palestijnse omroep voor jongeren, net nadat elf van haar familieleden omkwamen bij een Israëlische luchtaanval in januari van 2024. Afgelopen woensdag kwam Hassona zelf om het leven – ook bij een Israëlische luchtaanval, op haar huis in Gaza-Stad. Samen met Hassona overleden negen van haar familieleden.

Sinds 7 oktober 2023 documenteerde Hassona de realiteit van Israëlische aanvallen op de Gazastrook: mensen die tussen verwoeste gebouwen door lopen, die tapijten gebruiken om de gebroken ramen van hun huizen af te dekken, de geblakerde gevel van het Al-Shifa-ziekenhuis in Gaza-Stad – foto’s die ze plaatste op haar Instagram-pagina, begeleid door Dust van Hans Zimmer.

Maar ze liet ook zien hoe het dagelijks leven van Palestijnen doorgaat. Met een portret van de pottenbakker die tussen de bombardementen door zijn kommen glazuurt. Jongens die voetballen op straat, vrouwen die uit het raam naar de zonsondergang kijken, een bezoek aan de markt. Lachende mensen die tijdens het bestand met Israël terugkeerden naar hun huizen in het noorden van de Gazastrook.

Hassona wordt in berichten over haar overlijden ‘The eye of Gaza’ genoemd – degene die alles zag op een plek waar journalisten schaars zijn. Omdat Israël buitenlandse verslaggevers niet toestaat verlag te doen, en omdat het voor journalisten in de Gazastrook levensgevaarlijk werk is. Sinds oktober 2023 kwamen in Gaza meer dan honderdzeventig journalisten om het leven. De foto’s die ze maakte kwamen op haar eigen sociale media-kanalen, maar ook in internationale media waaronder The Guardian terecht.

Fatima Hassouna

Foto uit de documentaire Put your soul on your hand and walk van Sepideh Farsi

Documentaire op Cannes

Foto’s die Hassona op haar Instagram-pagina deelde vóór 7 oktober 2023 laten iets zien van haar eigen leven. Ze deelt portretten van familieleden, van de trouwerijen en verlovingen die ze als jonge vrouw al fotografeerde. Hoe ze een boek leest op de campus van een technische hogeschool in Gaza-Stad waar ze studeerde. Ze deelde foto’s van haar afstuderen, in juli 2023.

Haar persoonlijke benadering behoudt ze wanneer ze plotseling oorlogsfotograaf wordt. In mei 2024 plaatst ze een video die gemaakt is op het dak van haar huis, een plek waar ze altijd graag zat. „Ik zat hier tussen de vele prachtige gebouwen en groene gebieden die mijn ogen rust gaven. Vandaag zit ik hier en overal om me heen is verwoesting. Het groen is grijs geworden, maar dat is oké. Ik kan blijven zitten zolang mijn ziel hier is”, schrijft ze erbij.

Hassona is het onderwerp van de documentaire Put your soul on your hand and walk van de Frans-Iraanse regisseur Sepideh Farsi. Een dag voor Hassona’s overlijden belde Farsi haar op met het nieuws dat de film op het filmfestival in Cannes vertoond zou worden in mei. De documentaire is gebaseerd op videogesprekken tussen Farsi en Hassona, waarin de fotograaf laat zien hoe haar leven in Gaza eruit ziet.

Huwelijk in april

Tijdens hun laatste telefoongesprek had Farsi Hassouna uitgenodigd om naar Cannes te komen, vertelde ze donderdag aan de Amerikaanse nieuwssite Deadline. „Ze zei: ‘Ik wil wel komen, maar ik moet terug naar Gaza. Ik wil Gaza niet verlaten’.” Toen het Israëlische leger de bewoners van het noorden van de Gazastrook had opgedragen om te evacueren, had Hassona geweigerd te vertrekken.

Farsi vertelt over Hassona’s zus, die zwanger was. „Twee dagen geleden liet ze me in een videogesprek nog haar buik zien.” De documentairemaker zegt dat Hassona zich een paar maanden geleden had verloofd. Eind april zou ze trouwen.

Het Israëlische leger zegt dat het huis van Hassona gebombardeerd werd omdat er een Hamas-lid woonde. „Onzin”, zegt Farsi. „Het is helemaal onwaar. Ik kende de hele familie.”

Op haar Facebook-pagina, waarop ze dagboekstukjes schreef over vrienden, passages over de dood bij haar foto’s van nabestaanden die huilen, schreef Hassona vorige zomer ook over haar eigen dood, „die onvermijdelijk is”. „Als ik sterf, wil ik een luidruchtige dood”, staat er. „Ik wil geen nieuwsflits zijn, of een nummer in een groep. Ik wil een dood waarvan de wereld zal horen, een nalatenschap die voor altijd blijft bestaan – dat het verstrijken van de tijd mijn foto’s niet kan begraven.”