Het waterschap is fel tegen een hoogspanningstation pal naast de Google- en Microsoft-hyperscales in de Wieringermeer, meters onder zeeniveau

Dijkgraaf Remco Bosma staat met een printje van de kaart van Noord-Holland voor de camera van de videobelverbinding in vergaderruimte ‘de Zandzak’. Dat kaartje vertelt het in één keer. Het rood op zijn kaartje, dat zijn de toppen van de duinen bij Schoorl, 47 meter boven zeeniveau. Groen, dat is alles net onder zeeniveau. En dat stuk diepdonkergroen daar, dat is de Wieringermeerpolder, waar de hyperscale-datacenters van Google en Microsoft staan. Dat is het allerdiepste punt van Noord-Holland, meer dan vijf meter onder zeeniveau. Die polder, zegt de dijkgraaf van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, is de slechtst denkbare plaats voor vitale infrastructuur.

Toch sorteren de provincie Noord-Holland en het gros van de gemeenten in de regio voor op díé plek voor een nieuw hoogspanningsstation om het overbelaste elektriciteitsnet in Noord-Holland te ontlasten. „Het voelt ongemakkelijk om als waterschap zo stelling te nemen”, zegt bestuurder Marjan Leijen, die ook aan de vergadertafel zit in het kantoor van het waterschap in Heerhugowaard. „Wij zijn erg van: u vraagt, wij draaien. Maar nu moeten we ons wel uitspreken, want dit gaat over veiligheid. Wij maken ons grote zorgen. We krijgen zeespiegelstijging, zwaardere regenbuien die de gemalen niet aankunnen. Als in dat station straks storing is, zitten 1,2 miljoen mensen zonder stroom.

De provincie Noord-Holland, 25 gemeenten en twee waterschappen brengen dinsdag hun zwaarwegende advies uit over de grootste en meest kostbare aanpassing aan het Nederlandse elektriciteitsnet van dit moment: een nieuw 380.000 volts-hoogspanningstracé in Noord-Holland met twee nieuwe stations. Het hete hangijzer: een 24 hectare groot hoogspanningsstation dat moet verrijzen op het agrarisch-industriële bedrijventerrein Agriport in de Wieringermeerpolder, pal naast de serverhallen van Google en Microsoft. over de route van het tracé naar demissionair minister Sophie Hermans (VVD) van Klimaat en Groene Groei.

Locatie van hoogspanningstation

Dat het Noord-Hollandse stroomnet ontlast moet worden, weerspreekt niemand. Het net zit tjokvol. Eind vorig jaar kondigden beheerders Tennet en Liander aan dat bedrijven en particulieren er de komende tien jaar niet op moesten rekenen dat ze zomaar aangesloten zouden worden. Zij moeten op een wachtlijst.

Maar over waar de nieuwe hoogspanningslijnen en stations in Noord-Holland moeten verrijzen is volop discussie, want alle opties doen pijn. Komen de palen in Unesco-gebied? In vogelbroedgebieden, dwars door de Beemster, in beschermde landschappen met cultuurhistorische waarde? In veel plaatsen voeren burgers fel verzet.

We krijgen zeespiegelstijging, zwaardere regenbuien die de gemalen niet aankunnen. Als er straks storing is, zitten 1,2 miljoen mensen zonder stroom

Ook de locatie van het noordelijke hoogspanningsstation is controversieel. Provincie en gemeenten willen dat het op Agriport komt. Daar is ruimte, daar staat al een hoogspanningstation waaraan het nieuwe station gekoppeld moet worden, en daar valt het niet op tussen de kassen en de megahallen van Google en Microsoft. Maar het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, verantwoordelijk voor bodem, water en dijken in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal, is mordicus tegen. De locatie ligt te diep om er toekomstbestendig te kunnen bouwen. Leijen: „We missen echt een langetermijnvisie hier. De risico’s en de gevolgen van uitval zijn nog helemaal niet goed in kaart gebracht. Er is geen tijd, horen we steeds. Alles moet met stoom en kokend water.”

En dat heeft alles te maken met de snelheid waarmee de stroomvraag in Noord-Holland is geëxplodeerd, en met de uitbreidingsplannen van de grootste verbruikers, de datacenters van Google en Microsoft – een thema waarover nauwelijks een publiek debat wordt gevoerd en waarover veel harde cijfers ontbreken.

Veertiende en vijftiende hal

Bezoekers van de informatiebijeenkomst van Microsoft in De Meerhoeve aan de Cultuurweg in Middenmeer krijgen bij binnenkomst een zakje Bee Flower Mixture, het ‘insectvriendelijke’ zaad dat het Amerikaanse techbedrijf naast het nieuwe datacenter gaat inzaaien. Er staan informatieborden over , voor het bergen van regenwater. Buiten zijn de helverlichte noodaggregaten van concurrent Google aan de andere kant van de A7 te zien.

Deze 3 december houdt Microsoft een bijeenkomst voor omwonenden over de uitbreiding van de nu al gigantische . Die is nodig om te voldoen aan de alsmaar groeiende vraag naar clouddiensten. De die Microsoft op Agriport bouwt zijn net goed en wel af, en deze avond kondigt de Amerikaanse techgigant de alweer volgende zes nieuwe hallen aan, elk zo’n tweehonderd meter lang.

Er zijn petitfour-gebakjes met het logo van Microsoft, Minecraft-keycords en een standje met stukken zware stroomkabel die de bezoeker kan optillen. Over het energieverbruik gaat het niet. En ook niet over de relatie tussen de bouwwoede op Agriport en het nieuwe hoogspanningsstation dat vlak naast de nieuwe datacenters moet verrijzen.

Twee maanden eerder hield techbedrijf Google een vergelijkbare sessie voor omwonenden over een tweede Google-hyperscale op Agriport, in precies dezelfde feestboerderij. Het techbedrijf toonde toen opbeurende slides met stroken „natuurinclusief landschap” rondom de datahallen, plaatjes van „vogelvriendelijke bomen” en „biodiverse bosjes” en het „community investment program”. Over het toekomstige stroomverbruik en de koppeling met het nieuw te bouwen hoogspanningstracé wilde Google weinig kwijt.

Zo zijn er twee werkelijkheden ontstaan in de Kop van Noord-Holland. Die van lokale bedrijven, zwembaden en bouwprojecten die nog jaren in de rij moeten staan voor een stroomaansluiting. En die van de grootverbruikers Google en Microsoft, wier nieuwe hyperscales met het stroomverbruik van elk een kleine stad soepel worden aangesloten op het hoogspanningsnet.

Het tweede datacenter van Microsoft op het bedrijventerrein Agriport ten westen van de A7.

Foto Olaf Kraak/ANP

Vraag en aanbod dichter bij elkaar

Timing is een verklaring. Toen de techgiganten zo’n 15 jaar geleden hun oog lieten vallen op Agriport, speelden de stroomtekorten niet en werden hun aanvragen zonder problemen gehonoreerd door Tennet. In de Elektriciteitswet staat dat de netbeheerder de plicht heeft om de aangevraagde stroom te leveren en de bijbehorende infrastructuur aan te leggen.

Maar komt de nieuwe hoogspanningslijn er nu speciaal voor Google en Microsoft? Breiden de techbedrijven uit omdat er pal naast hun datacenters een groot hoogspanningsstation is ingetekend? De provinciale stukken en studies zijn hier omfloerst over. Die noemen de datacenters een van de redenen voor het vollopen van het net in Noord-Holland, naast elektrificatie van huizen en fabrieken, laadpalen, warmtepompen en geplande omschakeling van de grote kassen in het gebied op stroom.

In een pak documenten dat de provincie onlangs vrijgaf na een beroep op de Wet open overheid (Woo), staat de noodzaak van de verzwaring van het net en een station bij Agriport duidelijker beschreven. Dat moet volgens een concept van het regioadvies bij Middenmeer komen, om „vraag en aanbod” van elektriciteit bij elkaar te brengen. De „grootste elektriciteitsvraag” is nou eenmaal van „datacenters / Agriport”. En netbeheerder Tennet beschrijft hoe „bij Middenmeer een groot knelpunt” is ontstaan „door economische activiteiten rondom Agriport A7”. Over tien jaar pakt Agriport een derde van alle stroom in de Kop van Noord-Holland, is de verwachting.

En zo hebben Microsoft en Google, die zich vanaf 2013 meldden bij de gemeente Hollands Kroon met ambitieuze plannen voor de Wieringermeerpolder, de komst van de nieuwe hoogspanningslijn op z’n minst versneld, zo niet afgedwongen. Niets doen aan het net is geen optie meer. op Agriport dus. En daar blijft het niet bij. Het nieuwe hoogspanningstracé zal ook weer nieuwe datacenters aantrekken. In het conceptadvies:

Red de Wieringermeer

Is dat dan de bedoeling? Nog meer stroom voor nog meer datacenters? Niemand die het weet.

Gemeenteraadsleden en Statenleden die hebben vergaderd over het regioadvies, hebben niet in kaart hoe groot het beslag van de techgiganten op het net precies is, en ook niet of zij nog meer gaan bouwen. Harde cijfers zijn niet openbaar. Er is vrijwel geen publieke discussie over de vraag hoe de miljardeninvesteringen van Tennet zich verhouden tot de baten voor de techgiganten. Niet in de Tweede Kamer, noch in de provincie of de betrokken gemeenten.

Blijkbaar vindt het provinciebestuur haar eigen agenda belangrijker. Zo neem je je eigen burgers natuurlijk niet serieus

Lokale activisten van ‘Red de Wieringermeer’, die zich hard maken voor het behoud van het karakter van hun polder, snakken naar zo’n debat. Ze proberen al jaren grip te krijgen op het stroomverbruik in het gebied, maar lopen voortdurend achter de feiten aan.

Ook nu weer. De provincie Noord-Holland organiseert dinsdagavond samen met Tennet en het ministerie van Klimaat en Groene Groei een online informatiebijeenkomst voor inwoners over „de geplande uitbreiding van het stroomnetwerk naar de Kop van Noord-Holland”. Maar dat is een paar uur nádat het provinciebestuur haar standpunt heeft bepaald over het regioadvies. „Blijkbaar vindt het provinciebestuur haar eigen agenda belangrijker. Zo neem je je eigen burgers natuurlijk niet serieus”, zegt Jan Meijles van Red de Wieringermeer.

Weerbaarheid

Bij het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier hebben ze andere bezwaren. Want wat als minister Sophie Hermans straks de kritiek van het waterschap opzij schuift en Agriport aanwijst als bouwlocatie voor het station, 5 meter onder NAP? Moeten dan de dijken worden verhoogd, of moet het station op een hoge terp in het vlakke grasland komen – plannen die in de geopenbaarde stukken alvast worden geopperd.

Het wordt wel geroepen, maar het is allemaal niet onderzocht, zegt bestuurslid Marjan Leijen. Het bouwen van een berg op de bodem van een polder is absurd, en bovendien reuze kostbaar. Idem voor nieuwe dijken. „Het gaat om giga-investeringen, waarvoor de ingezetenen van onze regio betalen via de waterschapsheffingen. En wat denken verzekeraars er van, willen die dit soort risico’s wel dragen?”

Haar oproep aan Hermans: kies niet voor Agriport als bouwlocatie. Overweeg hoger gelegen locaties. Dijkgraaf Bosma: „Het gaat om weerbaarheid van onze vitale infrastructuur. Dat gaat over klimaatbestendigheid, maar ook over of je in deze tijd van onwelwillende buitenlandse actoren wel op zo’n gevoelige plek wil bouwen.”