Hongkongse dissident en krantenuitgever Jimmy Lai schuldig aan ‘samenspanning’ en ‘opruiing’

2 dagen geleden 4

De Hongkongse mediaondernemer en dissident Jimmy Lai heeft zich schuldig gemaakt aan „samenspanning met vreemde mogendheden” en „publicatie van opruiend materiaal”. Dat heeft het Hooggerechtshof van Hongkong maandag bepaald in een vonnis waarop al sinds augustus werd gewacht. Welke straf Lai (78) daarvoor krijgt, wordt later bepaald. Op de vergrijpen waarvoor hij is veroordeeld, staat maximaal levenslang.

Met het vonnis tegen Lai kwam voorlopig een einde aan een slepende rechtszaak die als geen andere symbool stond voor de gestage inperking van vrijheden en burgerrechten in Hongkong sinds de overdracht van de voormalige Britse kroonkolonie aan China in 1997. Lai kan nog wel in beroep tegen de uitspraak.

Het vonnis volgt op het besluit van de leden van Hongkongs Democratische Partij, zondag, om zich op te heffen. De DP, die in het verleden steun van Lai kreeg, was ooit de grootste democratische partij in de stad, maar speelt geen rol van betekenis meer sinds alleen nog ‘patriottische’ kandidaten mogen meedoen aan de verkiezingen. „De ontbinding van de Democratische Partij tekent het verval van Hongkong van een vrije, liberale samenleving tot een autoritaire”, zei voormalig partijleider Yeung Sum op een persconferentie.

Het lot van Lai trok de aandacht van activisten, diplomaten en politici wereldwijd. Eind oktober, in een ontmoeting met de Chinese leider Xi Jinping, kaartte de Amerikaanse president Donald Trump de kwestie nog aan. Ook de Britse premier Keir Starmer noemde de vrijlating van Lai „een prioriteit”; Lai heeft een Brits paspoort.

Apple Daily

Lai, rijk geworden in de textielhandel, ontwikkelde zich als mediaondernemer tot een voorname prodemocratische stem in Hongkong. Zijn krant Apple Daily werd met een curieuze mix van sappig misdaadnieuws en entertainment, maar ook steeds meer kritische politieke verslaggeving en scherpe commentaren, al snel na de oprichting in 1995 een van de populairste kranten van de miljoenenstad. „Als ik informatie lever, lever ik vrijheid”, zei Lai er zelf over in een interview.

De krant koos nadrukkelijk de kant van de demonstranten toen Hongkong in 2014 en in 2019 en 2020 massaal de straat opgingen tegen het gezag van Beijing. Ook Lai zelf nam deel aan de protesten.

Nadat China in juni 2020 een Nationale Veiligheidswet aan Hongkong oplegde die zware straffen zet op vaag omschreven delicten als „samenspanning met vreemde mogendheden” en „ondermijning”, viel voor Lai en zijn krant al snel het doek. Nog geen zes weken later werd hij op grond van de nieuwe wet gearresteerd, en voor draaiende camera’s geboeid over de redactie van zijn krant geleid.

Het laatste nummer van Apple Daily werd in juni 2024 in een recordoplage van een miljoen exemplaten gedrukt.

De krant zelf sneuvelde niet veel later: bij een nieuwe inval werden medewerkers opgepakt en computers en andere apparatuur in beslag genomen. Banktegoeden van Apple Daily werden bevroren vanwege een ‘fraudeonderzoek’, zodat het bedrijf zijn verplichtingen niet meer kon nakomen. In juni 2021 rolde het laatste nummer – in een recordoplage van een miljoen exemplaren – van de pers.

Lai zelf zat toen allang in de gevangenis, niet alleen in afwachting van zijn proces maar ook vanwege de eerste twee veroordelingen in een lange reeks, tot twee celstraffen van veertien maanden vanwege zijn deelname aan demonstraties in 2019. Drie jaar geleden kwam daar een straf van vijf jaar en negen maanden bovenop omdat hij zou hebben gerommeld met een huurcontract van het bedrijfspand van de uitgever van Apple Daily.

Opruiende columns

Maar de belangrijkste zaak, waarin nu vonnis is gewezen, draaide om de beschuldiging dat Lai in zijn kranten zou hebben opgeroepen tot de instelling van internationale sancties tegen China vanwege de steeds verdere inperking van burgerlijke vrijheden in Hongkong. Ook zou hij financiële steun hebben gegeven aan een prodemocratische groepering die in het buitenland lobbyde voor zulke strafmaatregelen.

Daarnaast vonden de aanklagers ten minste 161 artikelen in Apple Daily „opruiend”, waaronder 33 opiniecolumns die Lai zelf had geschreven. Daarvoor werd Lai niet vervolgd op basis van de Nationale Veiligheidswet, maar op grond van oudere wetgeving uit de Britse koloniale tijd.

In het proces was er veel aandacht voor de contacten die Lai met buitenlandse politici had. Zo ontmoette hij ten tijde van de protesten onder meer de toenmalige Amerikaanse vicepresident Mike Pence en minister Mike Pompeo van Buitenlandse Zaken.

Lai ontkende niet dat hij tot sancties heeft opgeroepen, maar hij deed dat naar eigen zeggen niet meer nadat de Nationale Veiligheidswet dat verbood. „Dat zou zelfmoord zijn.” De wet wordt officieel niet met terugwerkende kracht toegepast, maar verschillende berichten uit 2019 van Lai op Twitter, inmiddels X, werden door de politie als bewijs ingebracht in de zaak tegen hem.

Martelaarschap

Op de rechtsgang was meer kritiek. De zaak werd, zoals alle processen op grond van de Nationale Veiligheidswet, niet behandeld door een jury, maar door drie door het Hongkongse bestuur aangewezen rechters. Ook werd de vaste advocaat van Lai, de Brit Tim Owen, verboden hem bij te staan.

Medestanders van Lai, onder wie zijn in het buitenland wonende kinderen, maken zich ernstige zorgen over de gezondheid van hun vader. Die zou onder meer kampen met diabetes en hartproblemen en in eenzame opsluiting sterk zijn vermagerd. Ze roepen op tot zijn vrijlating. „Als mijn vader in de gevangenis sterft, wordt hij een krachtig symbool van vrijheid en martelaarschap voor je overtuigingen”, waarschuwde zoon Sebastien Lai de autoriteiten dit najaar nog.

Lai zelf was zich in een interview kort na zijn arrestatie al bewust van de lange straf die hem mogelijk boven het hoofd zou hangen. „Het is haast zeker dat ze me in de gevangenis zullen stoppen. Maar het zou zo saai zijn om gewoon een zakenman te zijn. Ik wilde mijn leven betekenisvoller en interessanter maken, en daarom heb ik nu deze problemen. Eerlijk gezegd ben ik blij dat ik ze heb.”