Ineens zit het CDA van Henri Bontenbal in de verdediging

‘Hebben we er zin in?”, roept Henri Bontenbal over de markt in het centrum van Den Bosch. Een grote groep CDA’ers, in groene jassen en met groene sjaals met daarop het partijlogo, juicht. Bontenbal krijgt een krat worstenbroodjes in zijn handen gedrukt die mag hij uitdelen. Hij wikkelt ze in CDA-folders met zijn eigen gezicht erop. In nog geen uur tijd gaan er vijf kratten en een veelvoud aan selfies met Bontenbal doorheen.

Maar achter de opgewekte vrolijkheid leven er vier dagen voor de verkiezingen ook zorgen bij de CDA’ers. In twee peilingen achter elkaar, zowel die van Maurice de Hond (vrijdag) als Ipsos I&O (zaterdag) zien de christendemocraten hun partij wegzakken. En omdat een groot deel van de kiezers nog twijfelt tussen partijen, kan het verlies doorzetten. Kiezers geven er bij Ipsos I&O een duidelijke reden voor: de opvattingen van Henri Bontenbal over de vrijheid van onderwijs.

De CDA-leider verdedigde deze week bij Nieuwsuur artikel 23, het wetsartikel dat onder meer religieus onderwijs borgt. In het tv-programma kreeg hij een fragment te zien van een oud-leerling van een reformatorische school die vertelde hoe beknellend het was om homoseksueel te zijn op een school die dat afwees.

Bontenbal had zich daarna weinig empathisch getoond. Hij had betoogd dat religieus onderwijs mocht botsen met het gelijkheidsbeginsel. En hij had gezegd: „Een leerling kan ook naar een andere school.”

Later kwam hij daar bij Vandaag Inside op terug: hij vond dat hij te technocratisch was geweest. Hij verlegde zijn boodschap van het verdedigen van artikel 23 naar de plicht voor scholen om een veilige omgeving voor leerlingen te scheppen.

„Ik ben een mens, ik heb me ongelukkig uitgedrukt en ik ben erop teruggekomen”, zegt Bontenbal zaterdag in Den Bosch tegen NRC. En als hij het opnieuw had kunnen doen bij Nieuwsuur, dan had hij zich, zegt hij, „zorgvuldiger uitgedrukt”. Maar dat lijkt voor mensen die overwogen op het CDA te stemmen niet genoeg.

CDA was zaterdag op campagne in Den Bosch.

Uit kiezersonderzoek van Ipsos I&O blijkt deze zaterdag dat 78 procent van de kiezers het oneens is met de stelling dat religieuze scholen de vrijheid moeten houden om kinderen te leren dat je als homo geen partner mag hebben. Van de kiezers die zeggen CDA te stemmen is dat 80 procent. De christendemocraten raken er virtuele zetels door kwijt aan de niet-confessionele partijen D66, VVD en GroenLinks-PvdA.

Winnen en verliezen

Tot het optreden van Bontenbal bij Nieuwsuur voerde het CDA regie over de eigen campagne. Het ging de partij voor de wind, met een grote plus in de peilingen en Henri Bontenbal als meest gewaardeerde lijsttrekker.

In het staartje van de campagne lijkt dat te draaien: Bontenbal kan niet meer vooral zijn eígen verhaal vertellen, hij moet uitleg geven, zich steeds weer verantwoorden en ook steeds weer zeggen dat hij het bij Nieuwsuur anders had moeten doen. Op vrijdagavond zat Bontenbal bij het tv-programma Café Kockelmann met Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA en Dilan Yesilgöz van de VVD, de twee partijleiders waar een deel van zijn kiezers nu naar zegt te willen overlopen. Zij willen artikel 23 moderniseren en spraken hun onbegrip uit dat Bontenbal niet aan het wetsartikel wil tornen. De CDA’er moest zich weer verdedigen.

In het virtuele succes van het CDA in de peilingen zat al vanaf het begin een risico: van alle partijen werd het CDA het meest gewaardeerd vanwege de lijsttrekker, bleek steeds uit cijfers van Ipsos I&O. Hij werd gezien als fatsoenlijk en verbindend. Dat het christendemocratische verhaal ook conservatisme in zich draagt, lijkt tot een deel van die potentiële kiezers nu pas door te dringen.

In Den Bosch zegt Bontenbal tegen NRC dat hij „optimistisch” blijft, óók na de dalende peilingen. „En als we op twintig zetels uitkomen, vind ik dat ook schitterend.”  Ook als het CDA niet de grootste wordt? „We waren er nooit op uit om de grootste te worden, we wilden de beste versie van onszelf op tafel leggen.”