Mijn dochter noemt iedereen ‘hij’

Moeder: „Mijn dochter (3) noemt iedereen ‘hij’ en ziet het verschil niet tussen jongens en meisjes, mannen en vrouwen. Laat staan alles wat daar tussenin valt. En als ik het haar wil leren kom ik zelf niet verder dan lange of korte haren, piemel of vagina. Maar dat is natuurlijk heel achterhaald. Hoe leer ik haar wie mensen zijn, zonder haarbrein meteen te laten wennen aan aannames op basis van uiterlijk, of klein te denken in piemel dus man, vagina dus vrouw?”

Naam en woonplaats zijn bij de redactie bekend. 

De rubriek Opgevoed is anoniem, omdat moeilijkheden in de opvoeding gevoelig liggen. Wilt u een dilemma in de opvoeding voorleggen? Stuur uw vraag of reacties naar opgevoed@nrc.nl

Neutraal spreken

Joyce Endendijk: „De meeste kinderen kunnen vanaf ongeveer twee jaar oud onderscheid maken tussen een ‘hij’ en een ‘zij’. Als kinderen in een omgeving opgroeien waar daar weinig nadruk op wordt gelegd, maken ze dat onderscheid wat later.”

„In de Nederlands taal is een ‘mannelijke vooringenomenheid’ zichtbaar waarbij de woorden ‘hij’ en ‘zijn’ vaak gebruikt worden als we verwijzen naar iets of iemand van wie het geslacht niet direct duidelijk is. ‘Male bias’ noemen we dat: de vaak onbewuste voorkeur om mannen als standaard te zien.”

„Alseen personage in een kinderboek voorkomt waarvan niet helder is of het een man of een vrouw is, bijvoorbeeld een beer, wordt er eerder ‘hij’ dan ‘zij’ gebruikt. Klinken de termen ‘arts’ of ‘architect’, wordt er snel gezegd ‘hij’. Die voorkeur draagt bij aan het in stand houden van genderongelijkheid. Onderzoek toont dat kinderen hieruit opmaken dat bepaalde activiteiten of rollen niet voor hen zijn weggelegd.”

„Uw dochter laat in haar taal een vroege vorm van deze male bias zien. Om die te verminderen kunt u proberen zo neutraal mogelijk te zijn in uw taalgebruik. Bijvoorbeeld door genderneutrale woorden te gebruiken als ‘de beer die’. Of te zeggen ‘iemand’ in plaats van ‘man’ of ‘vrouw’, ‘die persoon’, ‘dat kindje’.”

„Ook kunt u als ze wat ouder is uitleggen dat er een verschil is tussen het biologische geslacht, onderdeel daarvan is wat er tussen de benen zit, en genderidentiteit, dat wil zeggen: hoe mensen zichzelf ervaren. U kunt hiervoor gebruikmaken van de website de ‘Genderbread Person’.”

Uitleggen kan later nog

Stefan Ramaekers: „‘Hoe leer ik mijn dochter wie mensen zijn?’ Wat een fantastische en grote vraag. Het is niet zo dat als u maar het juiste zegt, uw dochter het juiste over mensen zal leren. Ze maakt deel uit van de wereld. Opa’s en oma’s, school, sociale media zullen allemaal invloed uitoefenen op hoe zij mensen leert zien. U hoeft het gelukkig niet te vernauwen tot de een-op-een-relatie die u met haar heeft.”

„We weten niet wat uw dochter bedoelt met ‘hij’. Ze moet zich de nuances van de taal nog eigen maken. Kinderen op die leeftijd noemen soms elke viervoeter nog een poes of een hond.”

„U bent gevoelig voor het hedendaagse genderdebat en vindt het belangrijk niet in strakke heteronormatieve denkbeelden te blijven hangen. Maar als u niet goed weet wat te zeggen, hoeft dit niet het moment te zijn om dat allemaal uit te leggen, dat kan ook later nog.”

„Als ouder kunt u alleen maar voorleven waar u zelf voor staat. Wie er poetst, kookt, hoe mensen zich kleden, dat kunt u allemaal genderneutraal voordoen. U kunt zoeken naar woorden die passen bij wat u hier over wilt zeggen, want u komt nog woorden tekort.”

„Maar de greep die dit op de vorming van uw dochter heeft zal beperkt blijken, gezien de grotere context waarin zij vertoeft. We nodigen kinderen uit onze blik op het leven te delen, maar ze zal daarin zelf wegen wat voor haar van waarde is.”

Joyce Endendijk doet als universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht onderzoek naar genderontwikkeling van kinderen. Stefan Ramaekers is hoogleraar wijsgerige pedagogiek aan de Katholieke Universiteit Leuven.