Minister Van Weel over de aangepaste asielwet: ‘Er komen geen klopjachten op ongedocumenteerden’

7 uren geleden 2

De strafbaarstelling van illegaliteit is een stap dichterbij gekomen. In het Kamerdebat over de reparatie van de asielnoodmaatregelenwet heeft het CDA maandag laten blijken de aangepaste wet te steunen. Daarmee ontstaat een meerderheid voor het strafbaar stellen van mensen zonder verblijfspapieren, terwijl hulp aan deze groep blijft toegestaan.

De wet kwam afgelopen zomer op chaotische wijze tot stand. Op het laatste moment werd de strafbaarstelling toegevoegd aan een bredere wet met maatregelen. Sommige Kamerleden die voor hadden gestemd, realiseerden zich achteraf dat hierdoor zelfs het uitreiken van een kop soep aan een ongedocumenteerde strafbaar zou worden.

Er kan geen misverstand meer over bestaan: hulpverleners zijn niet strafbaar

Om de al aangenomen wet te ‘repareren’ heeft minister David van Weel (Asiel en Migratie, VVD) een wijziging opgesteld, waarin staat dat „deelname aan dit misdrijf (illegaal verblijf), anders dan als pleger niet strafbaar is”. De minister hoopt dat deze zin de onrust bij hulpverleners wegneemt.

„Er kan geen misverstand meer over bestaan: hulpverleners zijn niet strafbaar”, zei hij maandag. Een Kamermeerderheid ziet dat ook zo. „Niemand die een kop chocolademelk uitdeelt, hoeft vervolging te vrezen”, zei Diederik Boomsma (JA21). Dat Kamerlid opperde een informatiecampagne op te tuigen om het „misverstand” uit de wereld te helpen dat alle ongedocumenteerden en hun hulpverleners straks opeens vervolgd worden.

Kinderen

Over de reikwijdte van de wet bestaat echter nog steeds onduidelijkheid, ook na het commissiedebat van maandag. Volgens CDA-Kamerlid Bart van den Brink wordt slechts een beperkte groep geraakt door de wet: alléén uitgeprocedeerde asielzoekers die hun eigen terugkeer „actief frustreren”, handelen volgens hem strafbaar. En daar kan het CDA zich wel in vinden. Kamerlid Queeny Rajkowski (VVD) zei te hopen dat het debat de zorgen over de wet wegneemt. „Ik wil niet dat hulporganisaties geen hulp meer durven leveren. Want we zijn wel gewoon een netjes land.”

Tegenstanders stellen dat de wet een veel grotere impact heeft. Don Ceder (CU): „In het wetsartikel staat dat elke meerderjarige vreemdeling die onrechtmatig in Nederland verblijft, strafbaar is. Dat is veel breder dan alleen mensen die hun terugkeer frustreren.” Volgens Ceder treft de wet daardoor veel meer mensen. „Ik heb familieleden uit Suriname die nooit papieren hebben gehad. Ook op scholen zitten kinderen zonder papieren. Dit gaat niet alleen om mensen met een asielverleden: het gaat om een veel grotere groep.”

De VVD weersprak dat beeld. Rajkowski stelt dat de handhaving zich richt op „de groep die overlast pleegt” en op mensen die „niet meewerken aan hun terugkeer, maar wel terug kunnen”. In de toekomst, zei ze, ”kan het zich ook gaan richten op arbeidsmigranten die zich niet gedragen”.

„Aha, nu komt de aap uit de mouw”, reageerde Ceder. „Volgens mevrouw Rajkowski kan [de wet] zich ook richten op een vrouw uit de Filippijnen die hier al dertig jaar is en geen vlieg kwaad doet.”

Waarop Rajkowski antwoordde: „Nee. Mensen die niet terug kunnen, kun je niet gaan vervolgen.”

Ideologisch

Minister Van Weel stelde de wet voor als „extra instrument”. Met een gevangenisstraf krijgt de overheid een aanvullend „drukmiddel” om uitgeprocedeerden te bewegen tot terugkeer. Van Weel verwacht honderd tot driehonderd zaken per jaar. „Dit gaat niet leiden tot grootschalige klopjachten tegen ongedocumenteerden”, benadrukte hij meermaals. „Ons doel is niet om al die illegale vreemdelingen op te jagen.”

Jan Paternotte (D66) vroeg zich af waartoe de wet dan wel dient. Hij wees erop dat uitvoeringsorganisaties, onder meer de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V), waarschuwen dat de wet niet zonder meer leidt tot meer vertrek. Het aantal vrijwillige terugkeerders kan zelfs afnemen, omdat ze uit angst opgepakt te worden de autoriteiten mijden. „De DT&V zegt: dit leidt tot extra werk en minder aandacht voor daadwerkelijke terugkeer. Dat is als een hond die zijn eigen staart achterna zit en er vervolgens in bijt”, aldus Paternotte.

„Uiteraard is het onderbouwd met feiten en cijfers, maar er zit ook ideologie onder.”

Daar komt het cellentekort bij. „DJI [Dienst Justitiële Inrichtingen] zegt dat de komende vijf jaar geen plek is om deze vonnissen uit te voeren”, zei Paternotte. „Het afschrikwekkende effect is nagenoeg nul. Wat heeft het dan voor zin?”

„De cellencapaciteit moet worden opgehoogd”, zei Van Weel daarover.

Rajkowski noemde het expliciet een politieke keuze. „Het gaat ook om ideologie: hoe kijk je naar beleid voor mensen die niet naar Nederland mogen komen?” Toen Lisa Westerveld (GroenLinks-PvdA) vroeg of dit dan een ideologische wet is, antwoordde ze: „Uiteraard is het onderbouwd met feiten en cijfers, maar er zit ook ideologie onder.”

De Tweede Kamer stemt waarschijnlijk donderdag over de wet.