Na 11 minuten met 10 man tegen PSV, wat doe je dan? Met dit noodplan kwam AZ nog even dichtbij

Maarten Martens, coach van AZ, zoekt even naar de juiste omschrijving. Het is zaterdagavond, in de persruimte van het stadion van AZ. Zijn ploeg heeft net met 2-1 verloren van titelverdediger PSV. Hij probeert uit te leggen wat hun noodplan was. Want wat kan je nog doen, na 11 minuten met 10 man tegen het in de Eredivisie oppermachtige PSV?

Het moment duurt nog geen seconde – maar zal de rest van de avond bepalen. Linksback David Møller Wolfe dekt de diepgaande PSV-middenvelder Guus Til aan de buitenkant, waar in de jeugd al wordt geleerd dat je dat aan de binnenkant moet doen. Noa Lang geeft een steekpass, niet perfect op maat op Til, maar goed genoeg om Møller Wolfe aan het twijfelen te brengen. De jonge Noorse verdediger pakt Til even bij zijn bovenlichaam, de PSV’er gaat makkelijk naar de grond: rood Møller Wolfe.

Bij AZ keken ze uit naar dit duel. Hoewel drie keer op rij verloren, bestond er een „goed gevoel” in de spelersgroep, vertelt AZ-aanvoerder Jordy Clasie later op de avond. „We wilden ons revancheren.” Ze kiezen voor een defensieve aanpak: vijf verdedigers, bij balbezit van PSV. En in de omschakeling wil AZ profiteren van de ruimte achter de aanvallend ingestelde backs van PSV. Het duel, de koploper tegen de nummer drie, geldt als de eerste serieuze test voor PSV in de competitie.

Zoals vorig seizoen FC Twente-uit, in november 2023, ook werd gezien als de eerste grote krachtmeting. Toen kwam PSV na 25 minuten tegen tien man te staan en won het eenvoudig. Nu gaat het ongeveer ook zo: na 22 minuten leidt PSV met 0-2. „Met tien man, duurt een wedstrijd dan nog heel erg lang”, zegt Clasie.

Dit scenario is getraind

Toch is dit scenario getraind bij AZ, in de voorbereiding op dit seizoen: wat doen ze als ze een rode kaart krijgen? Er zijn zaterdag dan ook weinig aanwijzingen nodig vanaf de zijkant. De speelwijze wordt automatisch omgezet naar 4-4-1: vier verdedigers, vier middenvelders en één aanvaller. Compact en dicht op elkaar, en dan af en toe uitbreken via de snelle buitenspelers Ruben van Bommel en Ernest Poku – is het idee.

De praktijk is lastiger. AZ is in die eerste fase slecht georganiseerd: PSV slaat twee keer toe in de tien minuten na de rode kaart. AZ verdedigt te „passief”, volgens Clasie. Bij de 0-1 staat PSV-spits Luuk de Jong tussen drie AZ-spelers, maar volleert simpel binnen, via het bovenbeen van middenvelder Sven Mijnans. Die wordt kort daarop gewisseld voor verdediger Denso Kasius, die links achterin de positie van Møller Wolfe opvult. Dat kan niet voorkomen dat opnieuw Til te veel ruimte krijgt, voorafgaand aan de 0-2 van Lang.

PSV-aanvaller Noa Lang viert zijn 0-2. Foto Maurice van Steen / ANP

Hoe zorg je als trainer nog voor geloof en energie in een wedstrijd die al gespeeld lijkt? De oplossing van AZ-coach Martens is niet alledaags, namelijk: door de tegenstander „in slaap te wiegen”. Doel van AZ is: het tempo eruit halen.

Als ze agressieve druk op PSV zouden gaan zetten, hebben zij „te veel” kwaliteit om te profiteren van de ruimtes die dan vrijkomen. „Dan is de kans heel groot dat ze de derde goal maken.” Met hoge intensiteit spelen, zou fysiek ook lastig zijn. „Omdat we in eerste helft al 35 minuten veelal achter de bal hebben aangerend.”

Houd het achterin zo lang mogelijk dicht, zegt Martens in de rust tegen zijn ploeg. Probeer in de wedstrijd te blijven ‘hangen’. Het klinkt misschien vreemd, maar Martens wil niet té snel de aansluitingstreffer maken, legt hij na afloop uit. „Want dan hebben zij nog veel tijd om weer te gaan versnellen.”

Deel twee van zijn plan, is om pas in het laatste deel van de wedstrijd om te schakelen van de defensieve 4-4-1-formatie naar het aanvallendere 4-3-2. „En dan in de eindfase toeslaan”, zegt Martens. Clasie: „Proberen ergens een gelukje mee te pikken”.

AZ-middenvelder Jordy Clasie (op de voorgrond) in duel met Mauro Junior van PSV. Foto Maurice van Steen / ANP

Rommelig PSV

Wat AZ helpt, is het rommelige spel van PSV. Martens staat in de 55ste minuut fanatiek te klappen, waar PSV-coach Peter Bosz boos is over een onzorgvuldige pass van verdediger Olivier Boscagli op invaller Ivan Perisic. Bosz ergert zich kapot over het gebrek aan intensiteit in de tweede helft. „Laag tempo, alles ging terug”, zegt hij na afloop. „Ik vond het niks.” Precies wat Martens wil – de energie uit het duel halen.

Al creëert zijn ploeg nauwelijks iets. Tot de 90ste minuut – dat ene momentje waar AZ op hoopt. Johan Bakayoko heeft net een kans op 0-3 gemist, als invaller Kasius zomaar kan opstomen over de linkerflank. Via de onderkant van de rechtervoet van Armando Obispo, schiet hij raak. Drieënhalve minuut is er dan nog te spelen – wat de meest opwindende van de wedstrijd zullen worden.

De tribunes zijn al voor een deel leeggelopen, als fans ‘alles of niets’ zingen. De lange, 20-jarige verdediger Maxim Dekker gaat mee naar voren als stormram. „Misschien kan je toch nog voor stress zorgen bij hun achterin”, zegt hij later.

Martens stuurt ook keeper Rome-Jayden Owusu-Oduro naar het front als AZ mag ingooien. Het zal toch niet gaan gebeuren? Maar het blijft 1-2. Beschroomd zal Møller Wolfe op tv nog excuses aanbieden aan zijn ploeggenoten en de fans van AZ.