Nooit raakte Ajax-trainer John Heitinga verlost van de geest van voorganger Farioli

2 uren geleden 1

John Heitinga, de donderdag ontslagen Ajax-coach, heeft een hekel aan terugblikken. Hij vindt het „verspilde energie” om stil te staan bij gebeurtenissen die zijn geweest, zei hij kort na zijn terugkeer bij de club. Hij kan er immers toch niets meer aan veranderen. Natuurlijk zou hij ook in zijn nieuwe rol „obstakels” treffen, maar die wilde hij zo snel mogelijk achter zich laten. „Ik wil vooral vooruit.”

Heitinga (41) begon erover omdat hij meteen iets wilde „tackelen”. Bij zijn eerste publieke optreden na zijn benoeming, begin juli op een trainingskamp van Ajax in Zeist, moest het niet gaan over de vórige keer dat hij trainer was van de club, voorjaar 2023, als vervanger van de ontslagen Alfred Schreuder. Niet over de sportieve prestaties toen, niet over wat hij destijds had geleerd, en ook niet over zijn gedwongen vertrek na amper vijf maanden.

Zoals het die middag ook niet moest gaan over zijn voorganger, de Italiaan Francesco Farioli, die Ajax in één seizoen vanuit een diepe sportieve crisis had teruggebracht tot de rand van het landskampioenschap. Dat was een „groot compliment” waard, vond Heitinga. „Alleen: ik wil vooruit, ook hierin.” Dus was hij niet met Farioli gaan zitten om hem uit te horen over spelers, zijn aanpak of zijn bevindingen. Bij een vervolgvraag: „Ik hoor hier veel de naam Farioli, maar die is er nu niet meer.”

Heitinga was juist gehaald om Farioli te overvleugelen, legde Marijn Beuker, de directeur voetbal, tijdens datzelfde trainingskamp uit op de clubkanalen. De Italiaan had de „organisatie” teruggebracht bij Ajax, maar kreeg ook veelvuldig het verwijt dat zijn speelstijl te defensief was, niet ‘des Ajax’. Aan zijn opvolger de taak om naast stabiel ook móói te voetballen. Het moest iets „vaker sprankelend”, aldus technisch directeur Alex Kroes in dezelfde video.

In plaats van vooruit heeft Ajax onder Heitinga een flinke stap terug gezet

Maar in plaats van vooruit heeft Ajax onder Heitinga een flinke stap terug gezet. Verdedigend is de ploeg uitermate kwetsbaar, aanvallend oogt het regelmatig machteloos. In de Champions League bungelt de ploeg na vier duels puntloos onderaan in de groep, in de Eredivisie heeft de ploeg al dertien verliespunten.

Het vertrouwen dat Heitinga daarvoor nog een oplossing gaat vinden, is inmiddels verdampt. Donderdagmiddag, een dag na de 3-0 thuisnederlaag tegen Galatasaray, kwam het onvermijdelijke nieuws: Ajax zet Heitinga per direct op non-actief. Zijn contract, dat liep tot medio 2027, wordt beëindigd. Van assistent-trainer Marcel Keizer wordt ook afscheid genomen. Fred Grim, onlangs als assistent toegevoegd om Heitinga te helpen, neemt voorlopig waar. In de tussentijd zoekt Ajax naar een nieuwe hoofdtrainer.

„We zien te weinig ontwikkeling en we hebben onnodig punten verspeeld”, zegt technisch directeur Alex Kroes in een persbericht. Het afscheid van Heitinga betekent ook het exit van Kroes zelf. Hij stelt zijn positie per direct beschikbaar, maar de overige directieleden en de raad van commissarissen hebben hem volgens het statement „met klem” verzocht om „ten behoeve van de continuïteit de komende tijd aan te blijven”. Het contract van Kroes loopt eind dit seizoen af.

Aanvallend voetbal

Vanaf zijn eerste dagen was goed zichtbaar hoezeer Heitinga het anders wilde doen dan zijn voorganger. De nieuwe trainer wilde „intens” zijn, zei hij bij zijn eerste publieke optreden. Daarmee bedoelde hij: anders dan Farioli hoog druk zetten in verdediging, de bal veroveren dichtbij het doel van de tegenstander. En in balbezit meteen de aanval zoeken, met lef, snelle combinaties en hoogstandjes het veld over steken.

Toch slaagde Ajax daar zelden in. Het pressievoetbal dat Heitinga wilde spelen vereist timing, spelinzicht en loopvermogen. Als een aanvaller doorjaagt, moet ook de rest van het team doordekken. Maar bij Ajax stokte dat vaak, waardoor tegenstanders eenvoudig onder de druk konden uitspelen, en het verdedigend helemaal open lag. Een kwestie van „patronen”, die tijd kosten om in te slijten, aldus de trainer.

Ook in balbezit was Heitinga na vier maanden nog altijd zoekende, naar een manier om grip te krijgen op het middenveld. Vooral de invulling van ‘de zes’, de controlerend middenvelder waar de opbouw begint, bleef een probleem. Heitinga probeerde het met onder meer Davy Klaassen, Jorthy Mokio, Youri Regeer en James McConnell en Kian Fitz-Jim. Geen van allen slaagde erin te overtuigen zoals Jordan Henderson, die deze zomer vertrok.

Lees ook

Vier duels, vier nederlagen: in Europa bungelt Ajax kansloos onderaan

Spelers van Galatasaray vieren de 0-1 van Victor Osimhen.

In de eerste wedstrijden kreeg de oud-voetballer nog het voordeel van de twijfel, maar al snel keerde de opinie zich tegen hem. Omdat hij zich in persconferenties moeizaam uitdrukte, zelden erin slaagde zijn ideeën uit te leggen. Wat niet bijdroeg aan het vertrouwen, waren de soms ronduit onhandige slippertjes. Zoals toen hij in het Europese duel tegen Inter vleugelaanvaller Raúl Moro het veld instuurde, maar de Spanjaard niet vertelde op wélke flank hij moest spelen.

Maar het kwetsbaarst bleek Heitinga misschien nog wel op momenten dat hij tijdens wedstrijden iets moest aanpassen. Zijn voorganger Farioli leek dat bijna als een exacte wetenschap te benaderen: naast een strijdplan dacht hij vooraf na over alle mogelijke aanpassingen die zijn tegenstander tijdens wedstrijden zou kunnen doen. Altijd had hij een antwoord klaar. Heitinga’s aanpak beperkte zich veelal tot de ene speler vervangen door een andere.

Losgelaten was ook de ambitie om nog ‘des Ajax’ te voetballen. In de eigen Arena wilde Ajax er tegen Galatasaray alles aan doen om Europees eindelijk van die „akelige nul” af te komen, zei Heitinga vooraf. Maar eenmaal op het veld was van de belofte van mooi, aanvallend voetbal weinig meer te zien. Zoals Ajax zich een paar dagen eerder ook tegen SC Heerenveen liet inzakken tot diep op de eigen helft.

Veelzeggend was de reactie van aanvoerder Davy Klaassen, kort na de 3-0 nederlaag, voor de camera’s van Ziggo Sport. De patronen en vastigheden waarnaar de trainer en zijn elftal zocht, ze waren er na al die maanden nog „onvoldoende”, vond hij. „We krijgen het niet voor elkaar om ons spel te verbeteren. Je ziet ons soms een kwartier of half uur goed spelen, maar dat is niet goed genoeg.”