Onderzoekers maken met klassieke technieken ramsteven van Romeins schip na

Tijdens een grote zeeslag in 241 v.Chr. brachten Romeinse oorlogsschepen tientallen Carthaagse schepen tot zinken, door ertegenaan te beuken met hun bronzen ramsteven. Onderzoekers hebben vastgesteld hoe ze deze ramstevens destijds maakten.

Oude Griekse en Romeinse oorlogsschepen waren uitgerust met bronzen ramstevens om daarmee hard tegen vijandige schepen op te botsen en deze te laten zinken. Een team van archeologen heeft zo’n ramsteven nagebouwd. Ze publiceerden hun ondervindingen in wetenschappelijk tijdschrift Journal of Archaeological Science. Ze zijn van plan om het wapen te testen op nagemaakte oorlogsschepen, zodat ze kunnen beoordelen hoe effectief ramstevens waren tijdens zeeslagen.

‘Dit onderzoek kan ons helpen om de evolutie van grote oorlogsschepen te begrijpen, van de vloten van de opvolgers van Alexander de Grote tot de schepen die de maritieme heerschappij van de Romeinen veilig stelden’, zegt maritiem archeoloog Stephen DeCasien van de Technische Universiteit Dalian in China, die de onderzoeksgroep leidt.

LEES OOK

Ontdekking zet de regels van tijd en ruimte in een computer op de kop

Computerwetenschappers staan versteld over hoe tijd en geheugencapaciteit in computers aan elkaar gerelateerd zijn.

Archeologische vondsten

Bronzen ramstevens waren in de klassieke oudheid een belangrijk onderdeel van de oorlogsvoering op zee. Duikers en onderwaterarcheologen hebben tot nu toe 32 van zulke ramstevens teruggevonden, waarvan sommige tekenen vertonen dat ze tijdens frontale botsingen uit elkaar zijn gesprongen.

De meeste van de ramstevens vonden archeologen voor de westkust van Sicilië, tussen wrakstukken van de Slag bij de Egadische Eilanden. Dit was een belangrijke zeeslag tussen Rome en Carthago in 241 v.Chr. tijdens de Eerste Punische Oorlog, zegt DeCasien.

‘Deze verzameling biedt ongeëvenaarde inzichten in de maritieme oorlogsvoering in de klassieke oudheid. Ze onthult details over de bouw van oorlogsschepen, gevechtstactieken en de productie van ramstevens’, zegt hij.

Voorbeeld van een gevonden scheepsram. Beeld: Sb2s3, CC BY-SA 4.0.

Tijdens de Punische oorlogen, die zich afspeelden over een periode van meer dan honderd jaar vanaf 264 v.Chr., waren ramstevens relatief klein, met een gewicht van rond de 160 kilogram. Latere ramstevens wogen mogelijk tot wel 2000 kilogram. Dit blijkt uit een monument dat de eerste Romeinse keizer Augustus – die destijds als Octavianus bekend stond – liet bouwen om zijn maritieme overwinning op Marcus Antonius en Cleopatra in de Slag bij Actium in 31 v.Chr. te vieren. Hoewel de ramstevens die ooit dit monument versierden verloren zijn gegaan, laten de plekken waar ze zaten nog wel zien dat ze gigantisch waren.

Replica

Archeologen weten niet zeker hoe ramstevens in de klassieke oudheid gemaakt werden. DeCasien en zijn collega’s van de Texas A&M-universiteit denken dat ze met hun nieuwe onderzoek deze puzzel hebben opgelost.

Het onderzoeksteam bouwde een houten replica van de boeg van een Romeins oorlogschip. Op het oppervlak hiervan brachten ze lagen bijenwas aan, die ze boetseerden in de vorm van een ramsteven. Daarna verwijderden ze de bijenwas van het hout en gebruikten ze een techniek uit de klassieke oudheid, de verlorenwasmethode, om de ramsteven in brons te gieten. Vervolgens konden ze de afgemaakte ramsteven op de boeg van het nagemaakte oorlogschip schuiven, een beetje zoals hoe je een metalen vingerhoedje over je vinger schuift.

Romeinse ambachtslieden

Het eindproduct van dit geknutsel was een geslaagde reconstructie, die overeenkomt met de schipstevens die in de buurt van Sicilië gevonden zijn. ‘Elke schipsteven was uniek, en gemaakt om op de boeg van een specifiek oorlogsschip te passen’, zegt DeCasien. ‘Ambachtslieden kregen dit voor elkaar door de bijenwasmodellen rechtstreeks op het hout van de schepen te boetseren.’ Als ze over voldoende materialen beschikten, konden de Romeinen met drie of vier vakkundige arbeiders elke twee tot vier dagen één van deze ramstevens maken, zegt DeCasien.

‘De Romeinen bouwden bijna duizend oorlogsschepen tijdens de Eerste Punische Oorlog’, zegt historicus Michael Taylor van de University at Albany in de staat New York in de VS, die niet bij het onderzoek betrokken was. Alleen al honderd oorlogsschepen van een ramsteven voorzien, vereiste mogelijk bijna een ton bijenwas, zegt hij. ‘Het is ongelooflijk om te bedenken hoeveel duizenden bijenkorven en miljoenen bijen nodig waren om een oorlogsvloot tegen de Carthagers te water te laten.’ DeCasien hoopt de ramsteven in de toekomst in actie te laten komen en zo te testen of hij werkt. Daarnaast hoopt hij de gigantische ramstevens, die ooit het monument van Augustus versierden, na te maken.