Promotieonderzoek naar live-festivals in digitale tijdperk ontvangt Boekman Dissertatieprijs

Er live bij zijn: hoe we live-events beleven met media’, is de titel van het winnende proefschrift van mediawetenschapper Esther Hammelburg (46). Donderdagochtend ontving ze de Boekman Dissertatieprijs 2025 voor haar onderzoek naar de verandering van live-ervaringen door digitale media. De prijs wordt toegekend aan het beste Nederlandse proefschrift op het snijvlak van kunst, cultuur en maatschappij. Hammelburgs onderzoek laat zien dat digitale media, en in het bijzonder de smartphone, de manier waarop we live-evenementen ervaren fundamenteel veranderen.

Voor haar werk, waar ze in 2021 op promoveerde, ontvangt Hammelburg een geldbedrag van 10.000 euro en wordt het volgende themanummer van het tijdschrift Boekman gewijd aan haar werk. De jury noemt het proefschrift „innovatief en praktijkgericht” en prijst de manier waarop Hammelburg „de werking van kunst en cultuur plaatst in de hedendaagse sociale context van concertbezoekers en festivalgangers.”

Hybridisering

Ook schrijft de jury dat Hammelburg laat zien dat digitale media tegenwoordig onlosmakelijk verbonden zijn met live-ervaringen, met name de smartphone. Voor haar veldwerk bezocht ze ‘pre- corona’ de evenementen Oerol op Terschelling, 3FM Serious Request in Apeldoorn en de Pride in Amsterdam. Tijdens haar schrijfproces nam het concept van hybride-evenementen een toevlucht door de coronapandemie. Dit zijn evenementen die tegelijkertijd fysiek en online bij te wonen zijn voor bezoekers.

„Ik denk dat alle events eigenlijk al hybride waren en nog steeds zijn, omdat digitale mediatechnologieën zo vervlochten zijn met ons leven en onze leefwereld”, vertelt Hammelburg aan de telefoon na de uitreiking. Die verwevenheid noemt ze hybridisering. Hammelburg: „Mijn onderzoek gaat over evenementen en festivals, maar in bredere zin hybridiseert onze hele leefwereld. Mijn doel is om mensen te laten zien dat dit gebeurt. Ik vind het belangrijk dat mijn onderzoek in de praktijk wordt gebruikt en niet ergens in de kast belandt. Daarom heb ik de inzichten uit mijn proefschrift vertaald naar de tien ontwerpprincipes.”

Deze principes zijn gericht op het vormgeven van een „krachtige hybride livebeleving”. ‘Sta stil bij herinnering: hoe wil je dat mensen dit moment beleven en herinneren?’, ‘Beschrijf hoe mensen fysiek gaan voelen dat ze er live bij zijn. Welke zintuigen worden aangesproken?’ en ‘Benoem punten waarop het event raakt aan de identiteit van bezoekers’ zijn onderdeel van de tien principes.

Volgens Hammelburg is het belangrijk vanaf het begin bewust na te denken over hoe fysieke ruimtes en mediatechnologie samenkomen bij het organiseren van een evenement. „Als organisator kun je bijvoorbeeld al vooraf online iets uitzetten, zodat mensen zich al voorafgaand aan het evenement betrokken voelen. Ook tijdens het evenement kun je keuzes maken: wil je alles livestreamen en publiek toegankelijk maken, of kies je er juist voor om telefoons te verbieden en de media op afstand te houden? Het draait erom dat je hier bewust in stuurt, zodat je uiteindelijk mensen effectiever bereikt.”

Momenteel richt Hammelburg zich op bredere maatschappelijke thema’s, zoals polarisatie en de invloed van digitale platforms op het wereldbeeld van mensen. Volgens Hammelburg beïnvloedt hybridisering ook de manier waarop we andere gebeurtenissen en situaties in de wereld ervaren. „Onze beleving, interpretatie en het begrip van de wereld om ons heen worden steeds sterker gevormd door digitale mediatechnologie. Ik onderzoek hoe informatie zich verspreidt en hoe mensen de wereld waarnemen op basis van wat ze online tegenkomen. Daarbij kijk ik ook naar hoe de platforms die we gebruiken passen binnen een democratische samenleving, en hoe sociale media zich kunnen ontwikkelen op basis van publieke in plaats van commerciële waarden”, vertelt Hammelburg.

Selectieproces

De Boekman Dissertatieprijs wordt sinds 2009 elke drie jaar uitgereikt. Voor de editie van 2025 stelde de zeskoppige jury uit de 25 inzendingen een longlist van tien op, gevolgd door een shortlist van drie genomineerden. Naast Hammelburg maakten Pieter Bots, met zijn onderzoek naar artistieke kwaliteit binnen het Nederlands cultuurbeleid, en Kirsten Schipper, die het architectuurbeleid van de Rijksoverheid onderzocht, kans op de prijs.

De prijs is een initiatief van de Boekmanstichting en het domein van Sociale en Geesteswetenschappen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelik Onderzoek (NWO). De organisaties streven ernaar met de uitreiking vernieuwend cultuuronderzoek breder onder de aandacht te brengen.

De Boekmanstichting is een onafhankelijk kenniscentrum voor kunst, cultuur en beleid in Nederland. Met onder andere de Boekmanprijs zet de stichting zich in om de maatschappelijke waarde van kunst en cultuur duidelijker zichtbaar te maken.