Romeinse soldaten in Brittannië kampte waarschijnlijk massaal met darmparasieten

Romeinse soldaten in het noorden van Engeland hadden niet alleen last van kou en modder: waarschijnlijk waren ook ernstige buikproblemen aan de orde van de dag.

Onderzoekers onderzochten oud slib uit een rioolafvoer die hoorde bij een gemeenschappelijke latrine in een badplaats uit de derde eeuw na Christus. Die waren onderdeel van het fort Vindolanda. In dat slib vonden ze eitjes van drie parasitaire wormsoorten: rondworm, zweepworm en Giardia duodenalis.

Dat is een kleine parasiet die hele heftige diarree kan veroorzaken. Alle drie verspreiden ze zich via slechte hygiëne, bijvoorbeeld als voedsel, drinkwater of handen besmet raken met menselijke ontlasting. Het onderzoek is te vinden in Parasitology.

Muur van Hadrianus

Vindolanda lag vlak bij de Muur van Hadrianus, die de Romeinen in de vroege tweede eeuw bouwden om de provincie Britannia te beschermen tegen aanvallen vanuit het noorden. De muur liep van de Noordzee naar de Ierse Zee en bestond vooral uit een lange reeks forten en wachttorens.

Het fort Vindolanda is beroemd geworden doordat er in de natte bodem veel organisch materiaal bewaard is gebleven. Er zijn bijvoorbeeld meer dan duizend houten schrijftabletten gevonden met inktschrift over het dagelijks leven, en ook duizenden leren schoenen. Het nieuwe onderzoek richtte zich niet op die bekende vondsten, maar op iets dat meestal minder aandacht krijgt: wat er door de afvoer verdween.

Afvoerkanaal

De onderzoekers namen vijftig monsters uit het slib van een latrine-afvoerkanaal. Dat kanaal voerde het afval van de latrine af naar een beekje ten noorden van de vindplaats. In die afvoer lagen, naast uitwerpselen, ook allerlei andere voorwerpen, zoals kralen, stukken aardewerk en dierenbotten.

De verzamelde monsters werden verdeeld over laboratoria in Cambridge en Oxford. Daar keken wetenschappers met microscopen naar resten van parasieten. Ze zochten vooral naar eitjes van parasitaire wormen die mensen (en dieren) kunnen besmetten. In 28 procent van de monsters vonden ze eitjes van rondworm of zweepworm.

Eén monster bleek resten van beide wormsoorten te bevatten. Dat monster werd daarna extra onderzocht met een biochemische test, genaamd ELISA. Daarbij gebruiken onderzoekers antistoffen die zich vasthechten aan de eiwitten van een ziekteverwekker. Zo kun je sporen vinden die je niet makkelijk met het blote oog of alleen met een microscoop ziet. Met die test vonden ze ook sporen van Giardia duodenalis.

Ondervoeding en diarree

Afdelingshoofd Marissa Ledger van de University of Cambridge licht toe: “De drie parasieten die we vonden hebben waarschijnlijk geleid tot ondervoeding en diarree bij sommige Romeinse soldaten.” Volgens Ledger konden die problemen best hardnekkig zijn: “De Romeinen wisten wel dat darmwormen bestonden, maar artsen konden weinig doen om zo’n infectie te behandelen. Klachten konden dus lang aanhouden en zelfs veel erger worden.” Het onderzoek wijst erop dat rondwormen wel 20 tot 30 centimeter lang kunnen worden en zweepwormen ongeveer 5 centimeter.

Leestip: De paringsdans van de rondworm op een rottende appel: vooral de mannetjes zijn kieskeurig

Teamlid Piers Mitchell wijst vooral op het risico van Giardia duodenalis. Mitchell: “Sommige soldaten konden in de zomer ernstig ziek worden door uitdroging tijdens Giardia-uitbraken. Dat soort uitbraken kan tientallen mensen tegelijk treffen.”

Rioleringssysteem niet genoeg

Ook zo’n infectie kan lang aanhouden als deze niet wordt behandeld. Mitchell: “Onbehandelde infecties kunnen wekenlang aanhouden en zorgen voor extreme vermoeidheid en gewichtsverlies. Als dit soort voorkombare infecties vaak voorkwamen is het waarschijnlijk dat andere darmziekten waarschijnlijk ook aanwezig waren.”

Teamlid Patrik Flammer vult aan: “Ondanks het feit dat Vindolanda dus wel een badplaats en een rioleringssysteem had beschermde dat de soldaten niet tegen het doorgeven van deze parasieten.”

Afdelingshoofd Adrian Smith van de University of Oxford wijst op het bredere belang van het onderzoek. Smith: “Door oude parasieten te bestuderen leren we welke ziekteverwekkers onze voorouders besmetten, hoe dat samenhing met hun manier van leven en hoe dat door de tijd veranderde.”

We schreven vaker over dit onderwerp, lees bijvoorbeeld ook Onderzoekers onthullen techniek achter eeuwenoud zelfhelend Romeins beton en De Romeinen kapten Europa kaal, maar de natuur gaf niet op . Of lees dit artikel: Bijzondere vondst in Nederland: een Romeins legerkamp dat net niet in het voormalige Romeinse Rijk ligt .

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
Ook elke dag vers het laatste wetenschapsnieuws in je inbox? Of elke week?
Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief!

Uitgelezen? Luister ook eens naar de Scientias Podcast: