Strafbaarstelling van illegaliteit is voor het CDA een brug te ver. Met het intrekken van steun voor asielwetten loopt de partij een electoraal risico

Het CDA is voorstander van strenger asielbeleid, maar stemt donderdag tegen twee wetten die dit mogelijk moeten maken. „Ze hebben het ons onmogelijk gemaakt om voor beide wetten te stemmen”, zei CDA-leider Henri Bontenbal woensdag tijdens een persmoment in de Tweede Kamer. Hij doelt hiermee op een voorstel van de PVV dat dinsdag werd aangenomen waarmee illegaliteit, en ook mensen die illegaal verblijvende vreemdelingen helpen, strafbaar worden.

Steun van het CDA voor de ‘asielnoodmaatregelenwet’ en het wetsvoorstel tweestatusstelsel lijkt cruciaal voor hun definitieve invoering. In de Eerste Kamer komen de voormalige coalitiepartijen (PVV, VVD, NSC en BBB) tien zetels tekort voor een meerderheid. Het CDA heeft er zes. Zonder deze zetels is een meerderheid alleen nog mogelijk als alle kleinere fracties voor stemmen, een onwaarschijnlijk scenario.

Deze politiek laat zich al veel te lang gijzelen door één persoon

Onder Bontenbal toonde het CDA zich de afgelopen jaren voorstander van een strenger asielbeleid, maar niet zonder voorwaarden. Zo wilde de CDA-leider niet blind zijn voor zorgen vanuit de uitvoering en de rechtspraak, waar gevreesd wordt voor onuitvoerbare maatregelen en een nog hogere werkdruk.

Het CDA steunde wel maatregelen als het afschaffen van de permanente verblijfsvergunning en het verkorten van de tijdelijke vergunning van vijf naar drie jaar. Tot dinsdag was het CDA van plan om „zeker voor de asielnoodmaatregelen te stemmen”, zei Bontenbal woensdag. Dat is opvallend omdat het CDA het afgelopen jaar in asieldebatten steeds heeft gehamerd op inhoudelijke verbeteringen die er niet zijn gekomen.

Lees ook

Een verdeelde Kamer wil de asielwetten afzwakken én aanscherpen, en daarom blijft het spannend of de PVV nog voor zal stemmen

Criminalisering

Kort nadat dinsdag in de fractievergadering was besloten dat de ‘asielnoodmaatregelenwet’ op CDA-steun kon rekenen, stemde een nipte Kamermeerderheid voor een PVV-amendement waarmee illegaal verblijf in Nederland strafbaar wordt gesteld. Het amendement rept óók van criminalisering van mensen en organisaties die illegaal verblijvende vreemdelingen „helpen onder te duiken”. Specifiek het strafbaar stellen van mensen die anderen helpen, die daarvoor mogelijk zelfs in de gevangenis kunnen komen, gaat het CDA veel te ver. Bontenbal noemde het Leger des Heils als voorbeeld van een organisatie die gecriminaliseerd dreigt te worden.

In de Tweede Kamer bestaat eigenlijk geen meerderheid voor de strafbaarstelling van illegaal verblijf, maar door afwezigheid van een aantal linkse Kamerleden en fouten rond het zogenoemde ‘pairing’-systeem – waarbij voor- en tegenstanders bij iemands afwezigheid afspraken maken om een ongebalanceerde stemmingsuitslag te voorkomen – ontstond er toch een nipte meerderheid voor het amendement.

Lees ook

Onverwachtse aanscherping asielwetten maakt dat Wilders ze nu lijkt te kunnen steunen

Bontenbal neemt het vooral de VVD kwalijk voor het PVV-amendement te hebben gestemd. Die partij weet, zo stelde hij, dat strafbaarstelling van illegaliteit zwaar weegt voor het CDA. „Als je dan voor dat amendement stemt, breng je dus zelf ook die asielnoodmaatregelenwet in gevaar.” Nu het CDA tegen stemt, is de stem van NSC cruciaal voor de meerderheid in de Tweede Kamer. Deze partij wilde de wet graag steunen, maar is ook tegen de strafbaarstelling van illegaliteit. Een woordvoerder van NSC laat weten dat de fractie pas donderdag kort voor de stemmingen het definitieve standpunt kenbaar maakt.

Hoewel het CDA principieel voorstander is van het tweestatusstelsel, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen politieke vluchtelingen en mensen die voor oorlog en geweld vluchten, stemt de partij donderdag ook tegen die wet. Dit komt omdat een voorstel om de wet gelijktijdig met het Europese migratiepact in te laten gaan, niet werd aangenomen. Minister Mona Keijzer (Volkshuisvesting/Asiel, BBB) kwam het CDA eerder deze week nog wel tegemoet. Zij zegde toe bereid te zijn de stelselwijziging gefaseerd in te voeren, en zei dat de timing hiervan afhangt van een uitvoeringstoets die in september naar buiten moet komen. Bontenbal vindt het „vrij absurd” dat het kabinet de uitvoeringstoets niet voor het indienen van de wet heeft laten maken.

Lees ook

Minister Keijzer doet geste naar het CDA in hoop op steun voor asielwet: IND mag deel van tweestatusstelsel later invoeren

Wilders

Bontenbal betichtte de voormalige coalitie en het demissionaire kabinet woensdag meermaals van „amateurisme” en verwijt hen de constructieve opstelling van zijn partij „steeds niet beloond” te hebben.

Het meest boos is Bontenbal op de VVD en NSC die zich „al anderhalf jaar laten gijzelen door de politiek van Geert Wilders”. Het is zeer waarschijnlijk dat vooral Wilders de tegenstem van het CDA in de komende verkiezingscampagne maximaal zal uitspelen. De PVV-leider plaatste woensdag al een reeks berichten op X waarin hij de christen-democraten frontaal aanvalt. „CDA maakt Nederland kapot. Meer asiel. Meer geweld. Meer ellende. Meer azc’s. Meer illegalen. Bedankt Bontenbal (boze emoji)”.

Het besluit van het CDA om als voorstander van strenger asielbeleid tégen de strengere asielwetten te stemmen is electoraal zo vlak voor de verkiezingscampagne een gok. Bij Bontenbal en de rest van de fractie bestaat daar enige nervositeit over, zeggen bronnen rond de fractie. Toch zegt de CDA-leider zich niet meer te laten leiden door peilingen. „Ik ga me niet laten leiden door angst voor de PVV bijvoorbeeld. Of angst voor thema’s. Deze politiek laat zich al veel te lang gijzelen door één persoon. En ik ga daar niet aan meedoen.”