Theater in een TBS-kliniek: ‘Het tuig zit tussen jullie in. Hoe voelt dat nou?’

Voordat de theaterbezoekers zich tussen de rest van het publiek kunnen mengen in de TBS-kliniek de Rooyse Wissel in het Noord-Limburgse Oostrum, moeten ze door een controle die strenger is dan die op Schiphol. Ieder paspoortnummer wordt bij binnenkomst bij de forensische psychiatrische instelling genoteerd en later bij vertrek weer afgevinkt. Schoenen en riemen gaan door een aparte scan, geld of andere betaalmiddelen mogen niet mee naar binnen en in de uitnodiging stond de tip om geen beugel-BH’s met metaal te dragen, om een persoonlijke scan te voorkomen.

De streng beveiligde toegang past naadloos in het script van theatervoorstelling In mijn dromen lukt het, waarmee de Rooyse Wissel haar 25-jarig jubileum viert. Maar de veiligheidsmaatregelen zijn echt. Zoals ook de TBS-kliniek zelf, het toneeldecor, echt is. Net als de TBS’ers, begeleiders, en omwonenden die het toneelstuk spelen echt zijn én de verhalen over het leven in de TBS-kliniek waarop het script gebaseerd is.

Aan bod komen niet alleen verhalen van de TBS’ers die hun tijd doden, werken aan hun herstel of zich voorbereiden op een overplaatsing naar een levenslange ‘Long Stay’-kliniek. Het gaat ook over de begeleiders die een band opbouwen met de TBS’ers, maar het soms zelf ook niet meer trekken. „Van patiënten weten we het, maar nu heb ik regelmatig ook een kort lontje”, verzucht ‘begeleidster’ Jolien, „Adem in, adem uit.”

Vooroordelen worden benadrukt door ‘omwonenden’ – „Zet ze op een eiland!” – of worden juist ontkracht met cijfers. Daaruit blijkt dat het recidive-gevaar bij TBS’ers vele malen lager ligt dan bij reguliere gevangenen: in 0,007% van de verloven gaat het mis.

Het Bloemenmeisje en Opa Achterdocht in de voorstelling ‘In mijn dromen lukt het’. Foto ANGY PhotoDesign

Welkom, erkende criminelen

In het kale decor op het sportveld binnen de hekken van de kliniek is de afstand tussen acteurs en publiek letterlijk tot een minimum beperkt. „Welkom lotgenoten, erkende criminelen, beter bekend als uitschot of tuig”, zegt ‘TBS’er’ Willem aan het begin van de voorstelling, terwijl zijn blik het publiek scant: „Ze zitten tussen jullie in. Ik tel er zeker tien, twaalf. Hoe voelt dat nou? Beetje vreemd hè.”

Ongeveer de helft van de ruim twintig acteurs is zelf TBS’er. Ze spelen zichzelf of een fictieve TBS’er, een begeleider, psychiater, de directeur van de kliniek, of een van de bezorgde omwonenden. Echte begeleiders en omwonenden acteren op hun beurt eveneens de rol van zichzelf, of juist die van een TBS-patiënt.

De verwarring die de rolverwisselingen veroorzaakt is precies de bedoeling en het werkt. Het confronteert je met het vooroordeel dat TBS’ers toch anders zijn dan ‘gewone’ mensen. Het gevolg is dat bij iedere mannelijke acteur die ten tonele verschijnt de onvermijdelijke vraag opkomt: is hij een ‘echte’ TBS’er?

Tijdens de voorstelling verplaatsen publiek en acteurs zich van het sportveld naar de centrale hal van de kliniek, waar na afloop iedereen mixt tijdens een borrel – alcoholvrij. Het biedt de gelegenheid eindelijk te cheken wie wie is. Dan blijkt een ‘TBS’er’ die ik voor ‘echt’ aannam, in werkelijkheid een omwonende acteur. Een andere ‘TBS’er’, waar ik tijdens de voorstelling eventjes een begeleider in dacht te ontwaren, bleek zichzelf te spelen en zit al twaalf jaar achter de tralies in verschillende gevangenissen en forensische klinieken. Hij mag binnenkort met verlof, als mens.

De voorstelling In mijn dromen lukt het is t/m donderdag 3/7 te zin in de Rooyse Wissel in Oostrum. Info: derooysewissel.nl