Tweede Kamer stemt in met gevoelige verruiming van Embryowet

In zijn achterban bestaat „verschil van inzicht” over het wetsvoorstel, zei CDA-fractievoorzitter Henri Bontenbal. Zijn Kamerfractie „worstelde met de zwaarte van de keuze”. En dus stemde het CDA in de Tweede Kamer dinsdag verdeeld over het gevoelige voorstel om de Embryowet te verruimen; twaalf CDA’ers stemden voor (onder wie Bontenbal zelf), zes tegen.

Met de steun van het CDA haalde het voorstel een ruime meerderheid, 90 tegenover 59; ook enkele JA21-Kamerleden stemden voor. Bij de meeste partijen gelden medisch-ethische onderwerpen als een vrije kwestie: Kamerleden mogen zelf beslissen of ze voor of tegen stemmen.

Het draait om het initiatiefwetsvoorstel van Jan Paternotte (D66) en Harry Bevers (VVD) om het verbod op kweken van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek op te heffen. Het onderzoeken van embryo’s in de eerste dagen moet de kans op succesvolle ivf-behandelingen vergroten. Slechts 25 procent van de behandelingen is nu succesvol. Daarnaast zou onderzoek ook kennis kunnen opleveren over het aanpakken van bijvoorbeeld erfelijke ziekten of ernstige genetische afwijkingen.

Alleen restembryo’s

Volgens de Embryowet uit 2002 mag nu alleen onderzoek worden gedaan op overgebleven embryo’s die niet gebruikt worden door wensouders na een ivf-traject. Maar die embryo’s zijn drie tot vijf dagen oud; daarmee te oud voor goed onderzoek naar het prille begin van de bevruchting, stellen Paternotte en Bevers.

De Embryowet ging ervan uit dat het kweekverbod tijdelijk zou zijn en zou worden opgeheven als er maatschappelijk draagvlak voor is. Er volgden de afgelopen decennia drie wetsevaluaties, alle drie kwamen ze tot de conclusie dat het verbod van tafel kon, maar dat gebeurde niet.

Vooral binnen het CDA ligt het voorstel van Paternotte en Bevers, dat nog wel door de Eerste Kamer moet, gevoelig. Intern moet de partij deze discussie nog voeren, zeggen critici, maar de stemming van dinsdag kwam daar al tussendoor. Overigens zei Bontenbal dinsdag in zijn stemverklaring dat de interne discussie binnen de partij wel al is gevoerd.

Lees ook

Ethicus en CDA-lid Theo Boer: ‘CDA moet verruiming Embryowet niet aan een meerderheid helpen’

Invloed op formatie

De stemming over de Embryowet gaat over meer dan alleen de gevoeligheid van de wet zelf; de uitkomst is ook van betekenis voor de onderhandelingen van de formerende partijen D66, VVD en CDA. De kans is groot dat die drie straks naar rechts kijken voor steun voor hun plannen. Het radicaal-rechtse JA21 zou dan – als coalitiegenoot of door gedoogsteun – in elk geval nodig zijn, maar dan nog tellen de zetels van die vier partijen slechts op tot 75. Steun van een kleinere partij is dan nodig om tot een meerderheid te komen.

De kleine christelijke partijen SGP (drie zetels) en ChristenUnie (ook drie) liggen dan voor de hand, maar juist die partijen zijn nu boos over de steun van de formerende partijen voor de verruiming van de Embryowet. Eerder waren ze ook al not amused over de aangenomen VVD-motie over de botsing tussen artikel 1 (gelijke behandeling) en artikel 23 (de vrijheid van onderwijs) van de Grondwet. De VVD-motie vraagt om te onderzoeken of artikel 1 boven artikel 23 kan worden geplaatst.

Lees ook

Bontenbal (CDA) in Nieuwsuur ondervraagd over vrijheid van onderwijs en omstreden bedrijfsopvolgingsregeling

‘Riskant’

Beide besluiten vallen slecht bij SGP en ChristenUnie. Vooral de SGP is uiterst kritisch, bleek vorige week in een debat over het eindverslag van de informateur. Kamerlid Diederik van Dijk noemde het „riskant om nu, zonder veel rekening te houden met minderheden, een aantal controversiële voorstellen erdoorheen te drijven terwijl je in de toekomst afhankelijk bent van breed draagvlak in de Kamer”. Aan VVD-leider Dilan Yesilgöz vroeg hij of ze wel goed begrijpt „dat wij niet positief gaan meewerken aan dergelijke dossiers als met de andere hand bijvoorbeeld de klassieke vrijheden of de bescherming van het ongeboren leven worden afgebroken”.

Ook ChristenUnie-fractievoorzitter Mirjam Bikker wees erop dat „met experimenten met de onderwijsvrijheid en het oprekken van medische ethiek het fundament van brede steun uit de Kamer wordt aangetast”. In een opinieartikel in De Telegraaf klaagden Van Dijk en Bikker in november ook al over de slechte timing van dit „controversiële en riskante voorstel”.

Bezuinigingen op zorg

Als SGP en ChristenUnie de daad bij bij woord voegen, lijken er weinig partijen over die de mogelijk nieuwe coalitie kunnen steunen. Voor de steun van een alternatieve partij, 50Plus, ligt een ander struikelblok: bezuinigingen op de zorg. De drie onderhandelende partijen willen allemaal miljarden bezuinigen op de zorg, onder meer om hogere defensie-uitgaven te kunnen betalen. De ouderenpartij wil juist helemaal geen geld weghalen bij de zorg. Zo wil 50Plus bijvoorbeeld het eigen risico niet houden op 385 euro (zoals D66) of verhogen naar 440 euro (zoals VVD, CDA), maar juist verlagen. Ook wil de partij structurele investeringen in ouderenzorg en verpleeghuizen.

CDA-leider Bontenbal zei vorige week in het debat tegen de boze SGP en ChristenUnie dat het „goed” zou zijn om op gevoelige onderwerpen – zoals medische-ethiek – afspraken te maken. Dat gold blijkbaar dus nog niet voor de verruiming van de Embryowet. Volgens Bontenbal is er in de Kamer een „uitgebreid en zorgvuldig debat” over dit voorstel geweest.

Lees ook

Steun CDA is cruciaal bij gevoelig wetsvoorstel over kweken van embryo’s voor onderzoek