Zorgen bij minister Bruins over indringende vragenlijsten van Amerikaanse overheid aan Nederlandse onderzoekers

„Ik ben bezorgd over het beleid dat de Verenigde Staten voert als het gaat om federale financiering van onderzoek”, antwoordt Bruins op vragen van de fracties van NSC, PvdA/GL en D66. Dinsdag debatteert de Tweede Kamer over academische vrijheid in Nederland.

Zorgen in Kamer over Amerikaanse druk op Nederlandse onderzoekers

De Kamerleden uitten hun zorgen over eventuele Amerikaanse druk op Nederlandse onderzoekers. Sinds zijn aantreden gaat Amerikaans president Donald Trump met een zeis door de financiering van universiteiten en onderzoeksinstellingen.

Zijn beleid heeft internationaal gevolgen en raakt ook de Nederlandse wetenschap. Enerzijds proberen diverse Europese landen te profiteren van het beleid. Zo kondigde Bruins twee maanden terug aan een fonds op te zetten om internationale topwetenschappers, die wegvluchten uit Amerika, naar Nederland te trekken.

Vragenlijst Wageningse onderzoekers

Anderzijds zijn er ook negatieve ontwikkelingen. In maart werden onderzoekers in Nederland gewaarschuwd voor een vragenlijst afkomstig van de Amerikaanse Geologische Dienst (US Geological Survey, USGS). Een week erna verscheen in NRC een artikel waaruit bleek dat Wageningse onderzoekers die vragenlijst hadden gekregen.

Ze werkten samen met het Amerikaanse instituut in een onderzoeksproject dat met satellieten de conditie van bossen monitoren. De lijst met vragen kwam in opdracht van de Amerikaanse overheid.

Werkt uw organisatie samen met groeperingen die gelieerd zijn aan communistische, socialistische of totalitaire partijen? Kunt u bevestigen dat dit geen klimaat- of milieurechtproject is? Neemt dit onderzoeksproject gepaste maatregelen om vrouwen te beschermen en te verdedigen tegen de gender-ideologie?

Dat is een greep uit de tientallen politieke vragen die wetenschappers ontvingen. Universiteiten adviseerden medewerkers om de vragen niet te beantwoorden.

Nog niet genoeg reden om in te grijpen

Naast Wageningen waren meerdere Nederlandse universiteiten de dupe. Ook universiteiten in andere landen ondergingen hetzelfde, laat Bruins weten. De NSC-bewindsman maakt zich zorgen, omdat het om projecten gaat waarbij het onderzoek ook deels door de VS gefinancierd wordt. „Het is mij niet bekend of en zo ja, in hoeverre de beantwoording van de vragen leidt tot verandering in de voorwaarden van financiering.”

Vooralsnog ziet de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) niet genoeg reden om in te grijpen. Dat komt omdat een onderzoeksfinancier de ’rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid’ van het geld mag controleren, stelt Bruins. Maar het stellen van vragen mag niet leiden tot beperkingen in de academische vrijheid of tot schendingen van wetenschappelijke integriteit.

Vinger aan de pols

De minister blijft in contact met Universiteiten van Nederland (UNL), de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) om een vinger aan de pols te houden.

Mocht uit de monitoring blijken dat Amerika de academische vrijheid in Nederland onder druk zet, wil Bruins eerst in gesprek gaan met Amerikaanse vertegenwoordigers.

Bron: Telegraaf