‘Get in, loser, we gaan boodschappen goedkoper maken’, zegt Jesse Klaver in een van de vele TikTok-filmpjes die politici plaatsen

2 dagen geleden 5

In het Rotterdamse restaurant Nafoura stond dit weekend, met schort om, latexhandschoenen aan en mes in de hand, CDA-leider Henri Bontenbal voor een grote gloeiende dönerspies. Zoals te zien in het campagnefilmpje dat werd geplaatst op zijn TikTok- en Instagramaccount, maakt hij bij Nafoura zijn eigen kapsalon – Bontenbals „favoriete late night snack”. Het filmpje doet het goed op sociale media: na enkele dagen is het op TikTok ruim honderdduizend keer bekeken, op Instagram bijna tweehonderdduizend keer. De meeste van zijn filmpjes worden hoogstens enkele (tien)duizenden keren bekeken.

Onder het bericht op Instagram reageerde D66-leider Rob Jetten: „Ik weet wel wie de midnight snacks mag verzorgen tijdens ellenlange vergaderingen de komende jaren.” De SP gebruikte de beelden voor een meme die op de eigen kanalen werd gedeeld. Op de dönerspies staat ‘De zorg’ en boven de snijdende hand van Bontenbal ‘-€7,3 miljard’. Daaronder de tekst: „‘Fatsoenlijke’ miljardenbezuinigingen op de zorg bestaan niet. Onze ouderen, jongeren, zieken en gehandicapten verdienen goede en betaalbare zorg. Kies voor de zorg, stem SP.”

In de online wereld gaat de politieke campagne dag en nacht door. En waar tot voor kort tv-debatten en krantenartikelen de toon zetten in campagnetijd, vormen sociale media inmiddels een minstens zo belangrijke arena van de verkiezingsstrijd.

TikTok

Achteraf is de terugkeer van partijen naar TikTok, nadat ze het platform in aanloop naar de verkiezingen van 2023 juist hadden verlaten, een voorbode geweest van de cruciale rol die online formats en platforms deze campagne spelen. In 2023 verlieten veel partijen het Chinese platform vanwege principiële bezwaren over privacy en datatoegang. Inmiddels zijn vrijwel alle partijen er actief.

Rob Jetten zei over de terugkeer van zijn partij naar TikTok: „Het is belangrijk dat je alle ideeën en perspectieven kunt zien, en niet de hele dag in dezelfde bubbel met dezelfde informatie zit. Daarom zijn wij terug op TikTok, om ons verhaal te vertellen en bij jullie input op te halen.”

Op sociale media valt voor politieke partijen iets belangrijks te halen: de stem van de jonge kiezer. Jongeren halen in grote mate hun nieuws van sociale media, en vormen daar ook hun beeld van de politiek. Een stevige online aanwezigheid van partijen of lijsttrekkers kan net het beslissende zetje geven, vooral bij kiezers die vatbaarder zijn voor de invloed van wat zij online zien.

De zichtbaarheid van partijen varieert van korte video’s en samenwerkingen met influencers tot . Zoals Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) achter het stuur van een bestelwagen van Picnic, in een filmpje waarin hij zegt: „Get in, losers, we gaan boodschappen goedkoper maken!”

Het fragment, niet officieel gesponsord, speelt in op de dynamiek van het algoritme door een herkenbaar merkbeeld (de Picnic-bezorgauto) te combineren met een populaire internetmeme (‘get in loser’). Factoren die helpen bij het verspreiden van content via het algoritme. Net als de kapsalon van Bontenbal. Alledaagse, ‘authentieke’ beelden en dito persoonlijkheden zorgen ervoor dat mensen langer kijken, filmpjes liken, delen of een reactie achterlaten. En dat alles zorgt er weer voor dat de filmpjes aan meer mensen worden aanbevolen.

Want het algoritme beloont (alleen) wie het meest betaalt, maar vooral wie de meeste interactie uitlokt. Partijen zijn zich daar al langer van bewust, al ver vóórdat het politieke advertentieverbod op Meta en Google inging eerder deze maand. Sindsdien mogen partijen en politici nog wel aanwezig zijn op de platforms, maar geen politieke advertenties meer inkopen. Dus voor online zichtbaarheid moeten ze de spelregels van algoritmegedreven platforms volgen en zich gedragen zoals influencers. Zo wordt politiek online véél persoonlijker – en ook minder politiek.

Tieten

Ook bij D66 speelt de campagne zich in toenemende mate online af, laat de partij weten. Niet alleen op de ‘socials’; het aantal uitnodigingen voor online talkshows en podcasts is ook „significant toegenomen” ten opzichte van de vorige verkiezingen. Hetzelfde geldt voor CDA en voor GroenLinks-PvdA, die „erg veel sociale mediaverzoeken” ontvangt.

VVD-leider Dilan Yesilgöz schoof recent aan bij DumpertReeten om, volgens de online talkshow, „gewoon wat lollige filmpjes te bekijken”. De eerste minuut van de half uur durende video bekijken de presentatoren en Yesilgöz vier keer dezelfde video: een jonge vrouw in een wit topje snijdt vol overgave bleekselderij waarbij haar borsten op en neer bewegen.

De presentator wil weten waarom Yesilgöz niet meer van dit soort filmpjes maakt. „Denk je dat dit helpt in de verkiezingen?”, vraagt ze. De video werd binnen een week ruim 90.000 keer bekeken. Ter vergelijking: naar op YouTube keken 150.000 mensen.

Dit soort ogenschijnlijk apolitieke bezoekjes zorgen voor herplaatsingen en lokken reacties uit op andere platforms. Satirisch nieuwsplatform De Speld plaatste naar aanleiding van het bezoek aan DumpertReeten een eigen Instagrambericht: „Sommige kiezers bereik je niet zomaar”, zegt Yesilgöz hierin zogenaamd. „Het is belangrijk om reaguurders HenkSpermatank1969 en Berend_Balhaar te bereiken door te kijken naar virals, tieten en virals met tieten.”

De Speld plaatst ook video’s over : de Partij tegen de Burger. Een partij die zich richt op het omverwerpen van de democratie met als slogan: ‘Minder U, Nu!’ Politici als Diederik Boomsma (JA21), Jan Paternotte (D66) en Lisa Westerveld (GroenLinks-PvdA) worden geïnterviewd door de ‘lijsttrekker’ van de partij. De politici geven in meer of mindere mate serieus antwoord op vragen als: „Is Hengelo nodig?” of „Iedereen verdient een eerlijke kans, zelfs John Heitinga?”

Vincent Karremans (VVD) lijkt dit spel het beste te begrijpen, zijn interview werd in één dag. Aan het eind van het interview krijgt hij een baan aangeboden bij de Partij tegen de Burger. Zijn reactie: „Ik wil minimaal een ton.” Ter vergelijking: de video met SP-leider Jimmy Dijk werd 12.000 keer geliket, die met Jan Paternotte 17.000 keer.

Het TikTok-account Voetbalzone (80.000 volgers) interviewde een groot aantal lijsttrekkers over voetbal. Politici van Stephan van Baarle (Denk) tot Laurens Dassen (Volt) worden door de presentator getest op hun voetbalkennis. Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) pakt haar VV Katwijk-sjaal erbij en vraagt de presentator, die voor Vitesse is, of ze daar willen stoppen met die levende adelaar door het stadion te jagen. Alle lijstrekkers komen goed geïnformeerd en sympathiek over. Over politiek wordt nauwelijks gesproken.

Podcasts

Toch is er ook online ruimte voor politieke inhoud. Vooral podcasts bieden volgens de partijen daarvoor de ruimte, meer nog dan televisie dat doet. „Je kunt er echt de diepte in. Dat is in campagnetijd heel fijn”, zegt de woordvoerder van Rob Jetten. CDA vindt dat „podcasts zich meer lenen voor een verdiepend gesprek”, en dat dat „precies past bij de politieke stijl van Henri Bontenbal”.

In de podcast Brabant Kiest van 17 oktober vertelt Jimmy Dijk over zijn ambitie om een kabinet te vormen met CDA, D66 en GroenLinks-PvdA, maar ook over zijn voormalig werk in een strokartonfabriek.

Daags na het RTL-debat van 12 oktober schoof GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans aan bij de podcast Dijkhoff & Segers. Daar keek hij terug op het incident van een dag eerder, toen hij tijdens een interview met RTL Nieuws op een terras door een groepje mannen agressief werd benaderd en uitgescholden. In de podcast bespreekt hij hoe het is om aan het roer te staan van een partijfusie, en wat hij verwacht van de formatie na 29 oktober. „We moeten voorkomen dat we weer gaan kwartetten, maar met alle democratische partijen eerst samen een punt op de horizon zetten.”

Toch ontkomt ook de podcast niet aan de wetten van het internet. De lange gesprekken worden in korte stukjes geknipt en de losse citaten komen terecht op TikTok en Instagram.