Chinese lange arm reikt tot in Britse universiteit

China en academische vrijheid blijft ook buiten het land zelf een moeilijk huwelijk. Onder druk van Chinese autoriteiten legde een Britse universiteit een invloedrijk onderzoeksproject naar schendingen van mensenrechten in het land ruim acht maanden stil, berichtte deze week The Guardian. De universiteit van Sheffield Hallam gaf in februari een vooraanstaande hoogleraar op het gebied van mensenrechten te verstaan dat zij haar onderzoek naar dwangarbeid onder de verdrukte minderheid van de Chinese Oeigoeren in moest staken.

Nadat de hoogleraar, Laura Murphy, dreigde met een rechtszaak wegens aantasting van haar academische vrijheid krabbelde de universiteit in oktober terug. Murphy kreeg excuses en kon haar werk hervatten, na een hiaat van acht maanden. Ze blijft, zei ze tegen The Guardian, „op mijn hoede”. Haar werk tot dusver heeft een rol gespeeld in de internationale strijd tegen dwangarbeid en het uitbannen van producten die onder zulke omstandigheden zijn gemaakt.

De Britse universiteit zegt dat Murphy’s onderzoek (eerder geprezen als „baanbrekend”) werd stopgezet uit zorgen om de veiligheid van onderzoekers in China en uit financiële noodzaak. Na een klacht van een Chinees bedrijf dat in het onderzoek wordt genoemd, heeft de verzekeraar van de universiteit aangekondigd de kosten van mogelijke smaadzaken niet meer te dekken. De instelling ontkent Murphy’s beschuldiging dat haar werk werd stopgezet uit commerciële afwegingen, om de universiteit te verzekeren van toegang tot de Chinese markt voor onderzoekscontracten.

Bezoek van veiligheidsagenten

De onderzoeksafdeling van Murphy ligt al jaren onder vuur van de Chinese autoriteiten, die het een „voorhoede van anti-Chinakrachten” noemen. De website van de universiteit (die zo’n 73 studenten uit China telt, nog geen 2 procent van het totaal aantal internationale studenten) werd in 2022 door de Chinese overheid geblokkeerd. Een kantoor van de universiteit in Beijing kreeg in april 2024 bezoek van veiligheidsagenten, die het personeel volgens een verslag „op dreigende toon” ondervroegen.

Sindsdien lijkt de instelling conflicten met de Chinese autoriteiten zoveel mogelijk uit de weg te willen gaan. Vorig jaar trok Sheffield Hallam zich al terug uit een voorgenomen onderzoek naar wantoestanden in de Chinese mijnbouw in opdracht van een ngo, de Global Rights Compliance. De universiteit stortte het geld terug dat het voor de studie had ontvangen.

Chinese universiteiten spelen wereldwijd een steeds grotere rol in onderzoek en projectfinanciering.  Ook probeert het land gunstig onderzoek over het land te stimuleren en kritiek tegen te gaan. In Nederland leidde dat onder het laatste kabinet-Rutte tot zorgen om kennisveiligheid en over academische vrijheid.

De Vrije Universiteit in Amsterdam sloot begin 2022 een centrum dat studie deed naar een ‘niet-westerse’ invulling van mensenrechten, toen door berichtgeving van de NOS duidelijk werd dat het drie jaar lang tussen de 250.000 en 300.000 euro had ontvangen van  de Chinese Southwest University of Political Science and Law.