‘De strafbaarstelling van illegalen vinden we een probleem. Voor God is een mens niet illegaal’

Het is donderdagavond 3 juli, vlak voor het zomerreces. Na een lang en chaotisch Kamerdebat over de asielwetten neemt ChristenUnie-leider Mirjam Bikker het woord. Bikker, zichtbaar aangeslagen, zegt: „Voorzitter, in wat voor staatsrechtelijke modderpoel zijn we vandaag beland?” Direct volgt geroffel op de Kamertafeltjes, vanuit meerdere fracties die haar ongenoegen delen.

Het ging in de Kamer die hele dag over een amendement van de PVV op de zogeheten ‘asielnoodmaatregelenwet’, om illegaliteit strafbaar te stellen. De Tweede Kamer stemde voor, maar partijen als NSC en SGP beseften pas achteraf welke gevolgen dat had. Ook hulp aan mensen die ‘illegaal’ verblijven in Nederland, bijvoorbeeld door vrijwilligers in de kerk die mensen een kopje soep geven, zou strafbaar worden.

De partijen kregen spijt en wilden dat minister van Justitie David van Weel (VVD) een uitzondering voor deze hulp zou toezeggen. Die zou de Raad van State nog eens om advies vragen. Inmiddels is dat gegeven en heeft de minister beloofd de wet te repareren.

Waarom was u zo ontstemd?

„Ik zag bij partijen vooral verkiezingsretoriek, maar daarmee maken ze het wetgevingsproces in de Kamer kapot. Ik ben jurist, ik hou van goede wetten en ik merk dat het me raakt. Op deze manier kom je uit op de 4 procent van de Nederlanders die nog vertrouwen heeft in de politiek. Oud-PvdA-senator Willem Witteveen zei: de wet is een kunstwerk. Daar hoor je zorgvuldig mee om te gaan, hij moet inherent kloppen. Het lijkt wel alsof dat helemaal niet meer telt.”

Wat zegt dat chaotische asieldebat over de Haagse politiek van dit moment?

„Het is geen incident, maar een patroon dat we bij deze coalitie vanaf het begin zagen. Terwijl de kiezer juist dacht: nu gaat er iets gebeuren. Het tegenovergestelde is waar, er is geen enkele oplossing gekomen. Ik had gehoopt dat de ‘staatsrechtelijke modderpoel’ een kantelpunt was, maar inmiddels is het kabinet nog een keer gevallen, en komt er niets meer uit hun handen. Het is diep tragisch.”

De SGP stemde voor het omstreden amendement over illegaliteit. Is die partij nog wel een staatsrechtelijke bondgenoot?

„Ik heb Chris Stoffer er wel op aangesproken. Laten we hopen dat het eenmalig was en de SGP op het staatsrechtelijk pad blijft dat haar altijd kenmerkte.”

Mirjam Bikker (1982) is sinds 2023 fractievoorzitter van de ChristenUnie. Ze volgde Gert-Jan Segers op, nadat de ChristenUnie aan de kabinetten-Rutte III en IV had deelgenomen. Bikker kan scherp zijn in het debat, maar valt ook op door haar constructieve houding.

In Kamerdebatten begint u uw inbreng vaak met complimenten aan de ander. Waarom doet u dat?

„Dat is wie ik ben. Ik heb in Utrecht, in mijn tijd als raadslid, geleerd dat je iemand met wie je fundamenteel van mening verschilt, niet als persoon hoeft af te schrijven. Dus realiseer ik me, als ik tegenover Wilders sta, dat hij veel inlevert als het gaat om zijn beveiliging. Dan vind ik het terecht dat ik dat soms benoem.”

Normaliseert u niet de PVV door ook Geert Wilders te complimenteren?

„Nee, want ik zal altijd vurig aangeven waar ik verschil met Wilders. Bij het laatste Kamerdebat, over het vertrek van NSC, was ik de eerste die opstond om te zeggen dat Wilders NSC de maat kon nemen, maar dat hij de afgelopen tijd zelf de grootste prutser was.”

De ChristenUnie heeft zich constructief opgesteld tegenover het kabinet-Schoof, heeft u daar spijt van?

„Nee. Ik ga er altijd van uit dat politici hun verantwoordelijkheid nemen. Maar vorig najaar heb ik te veel uren doorgebracht op de kamer van Geert Wilders om over de onderwijsbegroting te spreken. Dat had op kabinetsniveau moeten gebeuren. Niet met coalitiefractievoorzitters die – het spijt me om te zeggen – weinig kennis van zaken hadden. Bij de uitwerking, hoe we het gingen betalen, schreven ze de verkeerde cijfers op. De hele zorg was in paniek. Dat doen we niet nog een keer.”

Ik was de eerste die opstond om te zeggen dat Wilders NSC de maat kon nemen, maar dat hij zelf de grootste prutser was

Was uw houding niet verwarrend: scherpe kritiek op het kabinet en toch onderhandelen?

„Ik wil niet alleen roeptoeteren, maar bijdragen aan oplossingen. Als ik toekijk hoe het kabinet tegen de vangrails rijdt en als prinzipienreiter vertel wat er niet deugt aan de ander, ben ik geen knip voor de neus waard.”

Terwijl u constateert dat het kabinet niets presteerde en u in de oppositie zat, weet de ChristenUnie daar in de peilingen niet erg van te profiteren. Was uw houding wel effectief?

„Dat hangt ervan af wat je effectief vindt. We zijn niet opgericht om vijftig zetels te halen. We hebben altijd tussen de drie en zes zetels gescoord, en worden gewaardeerd door veel meer mensen. In de trein word ik bijna elke dag aangesproken door mensen die zeggen: ik ben niet van uw partij, maar ga zo door!”

Lees ook

Als oppositiepartij klinkt de ChristenUnie kritischer in het verkiezingsprogramma

Dat moet frustrerend zijn, zoveel sympathie en toch weinig stemmen.

„Natuurlijk hoop ik dat we groeien, maar het begint niet bij zetels, maar bij idealen.”

Inhoudelijk is jullie positionering niet makkelijk, met de SGP op rechts en het CDA dat nu ook weer wat linkser is. Wat maakt de CU onderscheidend?

„Ik vind het helemaal niet erg dat het CDA van Bontenbal meer lijkt op de ChristenUnie dan het CDA van Wopke Hoekstra. Bijvoorbeeld bij volkshuisvesting zie ik dat het CDA zich nu ook kan vinden in onze standpunten rond de betaalbaarheid van woningen. Maar als je een spade dieper gaat, dan zie je verschillen. Bijvoorbeeld in het Kamerdebat over embryokweek deze week, daar gaan wij niet in mee, omdat het pril leven een geschenk is van God. Het CDA maakt een andere afweging.

„En als het om rechtsstatelijkheid gaat, zie ik ook een verschil – ook met de SGP. Niet alleen het strafbaar stellen van hulp aan illegalen vinden we een probleem, ook de strafbaarstelling van illegalen zelf. Wij luisteren goed naar de politie, de gemeenten, die zeggen: doe ons dit niet aan. Het is eerder geprobeerd en het werkt niet. Als mensen niet terug kunnen, hebben zij er niet voor gekozen om hier illegaal te zijn. Voor God is een mens niet illegaal.”

Het CDA scoort met eerlijke politiek en fatsoen. Denkt u dan niet: verdorie, Bontenbal is er met mijn thema vandoor?

„Nee hoor. Ik zeg wel: je kunt ook bij het origineel terecht. We gaan zien of de veranderingen bij het CDA, dat een lange geschiedenis heeft, standhouden. Het CDA is altijd een partij geweest die dingen meer vanuit het compromis dan vanuit het ideaal aanvliegt. Denk ook aan gezinshereniging, kinderen horen bij hun ouders. Daar houden wij onze rug recht.”

Een onderwerp dat al lange tijd voor onrust in de achterban van de ChristenUnie zorgt, is de oorlog in Gaza. Steun voor Israël was binnen de partij decennialang vanzelfsprekend, maar door de verwoesting in Gaza is een deel van de leden, waaronder jongerenpartij Perspectief, kritischer geworden. Dat geldt ook voor de toon van de ChristenUnie-fractie richting de regering-Netanyahu, maar de partij aarzelt over zware sancties.

Wat moet nog gebeuren in Gaza voordat de ChristenUnie nationale sancties tegen Israël steunt?

„Wij zijn niet tegen nationale sancties, wel voor de meest effectieve. Daarom zeggen wij: trek in Europees verband op. We steunen de kopgroep die minister Brekelmans nu wil vormen. Dat werkt beter dan dat Nederland in z’n eentje de vinger opsteekt.”

Ook sancties met een kopgroep kosten tijd, terwijl de nood in Gaza zo hoog is.

„Dit houdt mij ook bezig, ik zie de foto’s van mensen in Gaza die lijden, die verhongeren… daar is hulp nodig en wel nu. Daarom waren wij een van de eerste partijen die zeiden: doe mee met die voedseldroppings, ook al is dat niet het meest ideale middel. En tot mijn verdriet is de motie niet aangenomen die vraagt om kinderen uit Gaza die medische hulp nodig hebben naar Nederland te brengen.”

Foto Frank Ruiter

Vindt de ChristenUnie inmiddels dat sprake is van een genocide in Gaza?

„Israël is gehouden aan het internationale recht en uitspraken over genocide moeten bij het Internationaal Gerechtshof worden gedaan. Je ziet dat experts verschillende opvattingen hebben. Dan vind ik het lastig om dit met drie zetels vanuit Nederland te beoordelen. Voor je het weet gaat het alleen maar over de lading van dat woord. Dus wij zeggen steeds, vanaf 8 oktober 2023 trouwens: Israël moet zich houden aan het oorlogsrecht, waar Hamas dat op 7 oktober voor geen meter deed trouwens. We hebben gezien dat de regering-Netanyahu dat op verschillende momenten ook niet deed, bijvoorbeeld bij de aanval op het medisch konvooi. Daar spreken we Israël op aan.”

Zelfs bij de dreiging van genocide moet je volgens het Genocideverdrag ‘al het mogelijke’ doen als land. Dat doen Nederland en ook de ChristenUnie toch niet?

„We proberen ervoor te zorgen dat humanitaire hulp daadwerkelijk in Gaza komt, hebben voor het beperken van wapenleveranties gestemd en hebben het ook gesteund dat Israëlische ministers die vreselijke uitspraken doen over de verdrijving van Palestijnen Nederland niet meer in komen.”

Dat is toch niet al het mogelijke?

„Wij willen een weg naar vrede in plaats van een verharding van het conflict. Dat is iedere dag wegen, en we kijken steeds wat verder mogelijk is.”

Uw liefde voor Israël is groot. Is het dan extra moeilijk om te zien wat Israël nu aanricht?

„Als de ChristenUnie in de Knesset – het Israëlische parlement – zou zitten, zouden wij een stevige oppositiepartij zijn, dat is heel helder. De regering-Netanyahu is de eerste regering die ik zie die niet uit is op vrede en dat is ontzettend pijnlijk. Maar ik voel wel mee met de tienduizenden Israëliërs die iedere dag op straat staan en die vragen de oorlog te beëindigen en de gijzelaars vrij te laten.”

Maar ik voel mee met de Israëliërs die iedere dag op straat staan en die vragen de oorlog te beëindigen en de gijzelaars vrij te laten

Het CDA is de afgelopen tijd kritischer geworden als het om Israël gaat.

„Er is inderdaad een verschil, het CDA wil de Palestijnse staat erkennen. Wij staan ook achter het zelfbeschikkingsrecht van het Palestijnse volk, maar wij gaan niet eenzijdig vanuit Nederland een Palestijnse staat erkennen, dat moet onderdeel zijn van het vredesproces. We hebben nu nog geen idee wat er na Hamas zal volgen, die moeten eerst nog ontwapend worden. Daarom is dit een stap die ik nu nog niet wil zetten.”

Terug naar de verkiezingen: wil de ChristenUnie na een periode in de oppositie graag weer regeren?

„De ChristenUnie moet groeien, willen we in een coalitie gaan. Met vijf Kamerzetels werd al het uiterste gevraagd van een kleine partij om coalitiedeelname te kunnen dragen. Met drie zetels is kabinetsdeelname niet aan de orde, dan past bescheidenheid.”

SerieInterviews met lijsttrekkers