Deze symptomen zijn een voorbode van spataderen

Heb je vaak last van koude voeten of een zwaar gevoel in je benen? Dan heb je meer kans op spataderen, blijkt uit een grote studie. Volgens de onderzoekers wordt gevoeligheid voor kou vaak onderschat, omdat het een subjectief symptoom is.

Spataderen komen veel voor, vooral bij vrouwen. Klachten zijn onder andere een zwaar gevoel, pijn, jeuk, rusteloze benen, vochtophoping, zwelling, spierkrampen en – in ernstige gevallen – beenzweren.

Spataderen
Spataderen (officieel varices) ontstaan wanneer de kleppen in je aderen niet goed werken. Die kleppen zorgen er normaal voor dat het bloed maar één kant op stroomt: terug naar het hart. Als ze niet goed sluiten, zakt het bloed terug in de benen. Daardoor stijgt de druk in de aderen, zetten ze uit en worden ze zichtbaar als kronkelende, blauwe of paarse lijnen onder de huid. Tussen de 2 en 30 procent van de volwassenen heeft spataderen. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De kans neemt toe met de leeftijd, vooral na je 50ste. Oorzaken zijn zwangerschap, lang staan, overgewicht, hormonen, weinig bewegen en erfelijke factoren.

Eerder onderzoek wees al op een verband tussen kougevoeligheid en spataderen, zeggen de onderzoekers. Om dat verder te onderzoeken, analyseerden zij gegevens uit de Taiwan Biobank – de grootste genetische bevolkingsdatabank van Taiwan – tussen 2008 en 2020.

Bijna 9000 deelnemers
Er waren 8782 deelnemers tussen de 30 en 70 jaar met matige tot ernstige spataderen. Zij kregen vragen over kougevoeligheid in de voeten en over hoe zwaar hun benen aanvoelden. Daarnaast werd informatie verzameld over mogelijke risicofactoren zoals geslacht, leeftijd, dieet (vegetarisch of niet), roken, alcoholgebruik, lichaamsbeweging, BMI, opleidingsniveau, beroep (voornamelijk staand of zittend werk), en de aanwezigheid van diabetes of hoge bloeddruk.

Van alle deelnemers zeiden 5888 mensen dat ze niet kougevoelig waren. Van hen had maar 6 procent spataderen. Van de overige deelnemers waren er 1535 matig kougevoelig, iets meer dan 9 procent had spataderen. Nog eens 1359 mensen waren extreem kougevoelig; bij hen had ruim 14 procent last van de kwaal. Matige tot ernstige kougevoeligheid bleek gepaard te gaan met 49 tot 89 procent meer kans op spataderen dan bij mensen zonder kougevoeligheid. Ook bleek dat mensen met spataderen vier keer zo vaak zware benen hadden als mensen zonder de aandoening. Het beroep had ook invloed: mensen met staand werk hadden 45 procent meer kans op spataderen.

Gevoelig voor kou én zware benen
Het verband tussen kougevoeligheid en zware benen bleek sterk. Bij mensen zonder kougevoeligheid, maar mét zware benen, was de kans op spataderen zeven keer groter dan bij mensen zonder zware benen. Bij mensen die wél kougevoelig waren én zware benen hadden, was de kans nog hoger. Bij matige kougevoeligheid ging het risico met 90 procent omhoog. Bij extreme kougevoeligheid was het zelfs ruim drie keer zo hoog. Vergeleken met mensen zonder kougevoeligheid en zonder zware benen, was de kans op spataderen bij matige kougevoeligheid 80 procent hoger. Bij ernstige kougevoeligheid verdubbelde het risico zelfs.

De onderzoekers benadrukken dat het om een observationele studie gaat. Wat oorzaak is en wat gevolg is dus niet onderzocht. Bovendien is er gebruikgemaakt van zelfrapportage, niet van medische diagnoses. Er was ook geen informatie beschikbaar over de behandeling van spataderen.

Onderschat probleem
Toch zeggen de onderzoekers: “Zorgverleners onderschatten vaak de ernst en de gevolgen van spataderen, waardoor deze klachten vaak worden genegeerd. Er is meestal onvoldoende inzicht in het brede scala aan bijbehorende symptomen. In de klinische praktijk krijgt het gevoel van koude benen meestal weinig aandacht tussen de vele symptomen van spataderen. Dat komt doordat het subjectief is en daardoor gemakkelijk over het hoofd wordt gezien. Onze studie laat echter zien dat matige tot ernstige kougevoeligheid in de benen een onderschat symptoom is dat duidelijk samenhangt met spataderen. Opvallend is het belang van het gelijktijdig voorkomen van zware benen en koude voeten. Als beide klachten samen optreden, is de kans op spataderen aanzienlijk groter dan bij mensen zonder deze symptomen.”