Er is een groot mondiaal overschot aan olie aan het ontstaan, schrijft de Wereldbank. Maar de oliesector ziet nog volop kansen

Kan dan níets de olieprijs weer een beetje omhoog krijgen?

Anderhalve week geleden kondigden de Verenigde Staten sancties aan tegen twee grote Russische oliebedrijven, Rosneft en Lukoil. Een daling van de Russische olieproductie tekende zich af – en vanwege dat verwachte kleinere aanbod schoot de wereldwijde olieprijs eventjes omhoog. Een vat Brent-olie steeg met meer dan 5 procent in prijs, naar zo’n 67 dollar. Maar die prijs daalde al snel opnieuw, naar de 64 dollar. Deze maandag was er een nieuw plusje, van krap 1 procent naar zo’n 65 dollar. Dat was omdat het oliekartel Opec+ aankondigde zijn productie niet te zullen verruimen in het eerste kwartaal van 2026. Maar ook dit effect was kortstondig: de winst verdampte binnen enkele uren weer. Maandagmiddag stond de olieprijs op 64,6 dollar.

De onderliggende trend in de wereldwijde olieprijzen is heel duidelijk: naar beneden. Vorig jaar kostte een vaatje Brent nog gemiddeld 81 dollar, dit jaar zal de prijs 68 dollar per vat bedragen, schrijft de Wereldbank in een maandag gepubliceerd rapport over de grondstoffenmarkten. Volgend jaar zet die trend door: dan zal de 60 dollar per vat worden bereikt, aldus de Commodity Markets Outlook.

Dalende vraag, ook vanuit China

De achtergrond van de dalende olieprijs is dat het aanbod sneller groeit dan de vraag. Dit jaar groeit de wereldwijde productie van olie met krap 3 procent naar 106 miljoen vaten per dag – een nieuw record, schrijven de Wereldbankeconomen in het rapport. Volgend jaar groeit de olieproductie naar hun verwachting door naar meer dan 108 miljoen vaten per dag.

Tegelijk is de wereld niet bepaald hongerig naar olie. De wereldeconomie, zo bleek onlangs uit ramingen van het Internationaal Monetair Fonds, groeit naar historische begrippen traag (met zo’n 3 procent per jaar). Lage economische groei uit zich traditioneel in lage olieprijzen. In China – de laatste twee decennia een grote bron van vraag naar olie – is de groei van de vraag nu nog „zeer zwak”, staat in het Wereldbankrapport. Dat komt niet alleen door de afkoelende Chinese economie, maar ook door de snelle opmars van elektrische en hybride auto’s in het land.

Op de mondiale oliemarkt is zich, al met al, een „aanzienlijk overschot” aan het vormen, aldus het Wereldbankrapport. Het gaat om een verwacht surplus van 4 miljoen vaten per dag in 2026 – méér dan toen de coronapandemie uitbrak in 2020.

Deze olieramingen van de Wereldbank zijn omgeven met onzekerheid: geweld in het Midden-Oosten of escalatie van de oorlog in Oekraïne kunnen de olieprijs plots opdrijven, zo merkt de ontwikkelingsbank op in het rapport.

Op de langere termijn valt de ontwikkeling van de olieprijs niet te voorspellen. Op een grote conferentie van de oliesector, maandag in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), overheerste optimisme over de olieprijs, schrijft persbureau AP. De opmars van AI en de groei van de luchtvaart zullen de vraag naar olie opdrijven, zo was daar de verwachting.

‘AI vraagt om energie’

Krap twee jaar geleden vond, in ditzelfde olieland, de internationale klimaattop COP28 plaats, waar met veel moeite een geleidelijk afscheid van fossiele brandstoffen werd afgesproken. Dat was inmiddels allemaal vergeten, schrijft AP. „Er is geen energietransitie. Er is alleen de toevoeging van energie”, zei de Amerikaanse minister van Binnenlandse Zaken Doug Burgum, tevens voorzitter van een adviesraad van president Trump voor Nationale Dominantie in Energie. Hij zei dat de „vrije wereld” niet de wereldwijde AI-race mag verliezen en daarom energie nodig heeft.

Bij de ontwikkeling van de oliemarkt staat er met name voor de grote olieproducerende landen veel op het spel. De grootste olieproducent zijn de VS, gevolgd door Saoedi-Arabië en Rusland. Die laatste twee landen domineren de ‘Opec+’-groep (het traditionele Opec-kartel plus, sinds 2016, Rusland en enkele andere olielanden). Al hebben de Opec+-landen te lijden onder zware concurrentie van de Amerikaanse schalieolie-industrie. Ze moeten laveren tussen het behouden van marktaandeel (waarvoor een hoge productie nodig is) en het niet te ver laten dalen van de olieprijs (waarvoor juist lagere productie nodig is). Het besluit van Opec+ maandag om de verhoging van de productie begin volgend jaar drie maanden stil te leggen, past in het zoeken naar het juiste evenwicht.

Met name Rusland heeft bij verdere daling van de olieprijs veel te verliezen. De Russische staatsbegroting, waaruit de oorlog tegen Oekraïne wordt betaald, is momenteel voor zo’n kwart afhankelijk van belastingen op olie-en gasexport, waarbij olie het belangrijkst is. Door westerse sancties kan Rusland de olie alleen tegen kortingen van zo’n 10 dollar per vat kwijt aan zijn belangrijkste klanten, China, India en Turkije. Daalt de wereldwijde marktprijs verder, dan voelt het Kremlin dit versterkt in de portemonnee.

Aanvallen op raffinaderijen Rusland

De Russische oliesector staat bovendien onder druk door Oekraïense aanvallen op olieraffinaderijen en door de Amerikaanse sancties tegen Lukoil en Rosneft. Indiase klanten van deze Russische bedrijven zoeken vanwege deze jongste sancties naar verluidt naar nieuwe leveranciers. Het uiteindelijke effect van deze sancties is lastig in te schatten, mede vanwege twijfels over de handhaving ervan.

Volgens de Wereldbank zal de verwachte verdere daling van de olieprijzen ook voelbaar zijn voor de Amerikaanse schaliesector. Het aanboren van nieuwe schalieoliebronnen zal waarschijnlijk afnemen, denkt de bank: dat wordt financieel minder aantrekkelijk. Maar de olieprijzen liggen nog „ver boven het niveau” dat nodig is om bestaande schalievelden lucratief te houden.

Ook elders op de wereld blijft oliewinning nog volop lucratief. De Amerikaanse oliereus ExxonMobil maakte vorige week bekend meer winst te hebben gemaakt in het derde kwartaal dan verwacht, mede door bronnen voor de kust van Guyana die in 2015 werden ontdekt. Ook Brazilië – waar over een week de klimaattop COP30 begint, in de stad Belém – gaat nieuwe olievelden voor de kust aanboren.