Grote verbazing bij onderzoekers: deze voorlopers van de dino’s wisten de helse omstandigheden van de ‘dead zone’ te overleven

De dead zone in het Vroege Trias was een gebied dat – de naam zegt het al – volkomen ongeschikt was voor leven. Tenminste dat dachten wetenschappers altijd. Nu blijkt dat de voorlopers van de dino’s het toch klaarspeelden om in die regio te overleven.

Zo rond de 250 miljoen jaar geleden, net na de grote massa-extinctie aan het eind van het Perm, was het bloedheet op aarde. In de tropen kon de temperatuur oplopen tot 60 graden en het water was wel 40 graden heet. Veel te warm voor het meeste leven. Niet voor niets werd dit gebied de ‘dode zone’ genoemd.

Niet bang voor een beetje hitte
Maar nu hebben onderzoekers van de Universiteit van Birmingham en de Universiteit van Bristol ontdekt dat het gebied toch een stuk minder doods is dan gedacht. Met een nieuwe methode voor geografische analyse konden ze achterhalen hoe heel oude reptielen, bekend als archosauromorfen (Grieks voor ‘heersende hagedisvormen’), zich verspreidden na de massa-extinctie waarbij meer dan de helft van de landdieren en 80 procent van het zeeleven omkwam. En zij bleken zich dus niets aan te trekken van de verzengende hitte van de tropen. Ze migreerden met het grootste gemak naar de andere kant van de wereld.

Er werd altijd aangenomen dat deze archosauromorfen, die overigens stukken kleiner waren dan de veel bekendere dinosaurussen, alleen konden overleven in bepaalde delen van de wereld vanwege de extreme hitte in de tropen.

Door de nieuwe modelleringstechniek op basis van landschapsreconstructies en evolutionaire stambomen, hebben de onderzoekers echter aanwijzingen gevonden over hoe deze reptielen zich tijdens het Trias toch over de wereld verspreidden.

Duizenden kilometers door de dode zone
De archosauromorfen die de uitsterving overleefden, kregen een prominente plaats in vele ecosystemen op aarde. Het leidde uiteindelijk tot de evolutie van de dinosauriërs. Het team stelt nu dat hun latere succes deels te danken was aan hun vermogen om zeker 15.000 kilometer door de tropische dode zone te migreren om toegang te krijgen tot nieuwe ecosystemen.

Dr. Joseph Flannery-Sutherland van de Universiteit van Birmingham legt uit: “Te midden van de ergste klimaatramp in de geschiedenis van de aarde, waarbij meer soorten uitstierven dan in welke periode dan ook, bleef het leven toch voortbestaan. We weten dat archosauromorfen als groep deze ramp hebben overleefd en in het Trias een van de belangrijkste spelers werden in het leven daarna.”

Helse omstandigheden
Maar hoe dat kon, bleef lang onduidelijk. “Hiaten in hun fossielenbestand beginnen ons nu steeds meer te vertellen over wat we niet zagen als het gaat om deze reptielen. Met behulp van ons modelleringssysteem hebben we een beeld kunnen vormen van wat er met de archosauromorfen tijdens deze hiaten gebeurde en hoe ze zich over de oude wereld verspreidden.”

De studie kwam tot opmerkelijke bevindingen. “Onze resultaten laten zien dat deze reptielen veel beter dan gedacht bestand waren tegen het extreme klimaat van de tropische dode zone van Pangea en in staat waren om deze helse omstandigheden te doorstaan om de andere kant van de wereld te bereiken. Het is waarschijnlijk dat dit vermogen om de onherbergzame tropen te overleven hen een voordeel heeft opgeleverd waardoor ze konden gedijen in de Trias-wereld”, aldus de onderzoeker.

Nieuwe techniek
“De evolutie van het leven wordt niet zelden bepaald door de omgeving”, zegt hoofdonderzoeker professor Michael Benton van de Universiteit van Bristol tot besluit. “Maar het was moeilijk om onze beperkte kennis over het oude landschap te integreren met de gebrekkige informatie over de ecologie van uitgestorven soorten. Door de fossielen te combineren met gereconstrueerde kaarten van de oude wereld en evolutionaire stambomen hebben we een manier gevonden om deze uitdagingen te overwinnen.”

En zo kwamen de onderzoekers er dus achter dat die dode zone een stuk levendiger was dan gedacht.