Heb je het gevoel dat de wereld in brand staat? Dat is ook zo, toont onderzoek aan

Zoveel oorlog en ellende in de wereld, voor je gevoel is het nog nooit zo erg geweest. Dat klopt ook: volgens nieuw onderzoek waren er in 2024 meer gewapende conflicten dan ooit.

Mensen denken vaak met weemoed terug aan de ongecompliceerde jaren 90, een tijd waarin oorlog een ver-van-je-bed-show was en de economie maar bleef boomen. Dit is niet zomaar een nostalgisch verlangen, in de huidige tijd zijn er ook echt meer conflicten.

Dat blijkt uit nieuwe gegevens van het Uppsala Conflict Data Program (UCDP) van de Universiteit van Uppsala. Dit is ’s werelds meest gebruikte databron voor georganiseerd geweld en de langst lopende dataverzameling voor burgeroorlogen. De UCDP-definitie van gewapend conflict is de wereldwijde standaard geworden.

Het UCDP registreerde in 2024 61 actieve conflicten waarbij ten minste één staat betrokken was, een stijging ten opzichte van 59 in het jaar ervoor en het hoogste aantal sinds het begin van de statistieken in 1946. Elf conflicten bereikten het niveau van oorlog, gedefinieerd als een conflict dat in een jaar tijd ten minste duizend doden veroorzaakte. Dit is het hoogste aantal sinds 2016.

Minder dodelijke slachtoffers
Klein lichtpuntje: hoewel het aantal conflicten en oorlogen sterk toenam, is het totaal aantal oorlogsslachtoffers licht gedaald. In totaal zijn naar schatting bijna 160.000 mensen omgekomen door georganiseerd geweld vorig jaar.

“Het is niet zo dat de wereld vreedzamer is geworden. We zien meer oorlogen en meer conflicten dan voorheen, maar met iets minder doden dan in het uitzonderlijk bloedige jaar 2022. 2024 was het op drie na gewelddadigste jaar sinds de genocide in Rwanda in 1994”, vertelt Shawn Davies van UCDP.

Meeste doden in Oekraïne
De oorlog in Oekraïne blijft het dodelijkste conflict ter wereld met ongeveer 76.000 doden in 2024. In het Midden-Oosten droegen de oorlogen van Israël in Gaza en tegen Hezbollah in Libanon bij aan de hoge sterftecijfers, vooral onder burgers. UCDP registreerde ongeveer 26.000 doden in deze twee conflicten, van wie 94 procent burgers of onbekende personen waren.

“Het is steeds moeilijker geworden om onderscheid te maken tussen burgers en leden van gewapende groeperingen, terwijl er in veel gebieden juist meer informatie beschikbaar is gekomen in de afgelopen 15 jaar. Het is vooral een uitdaging in situaties waarin de grens tussen burgers en strijders vaag is of waarin willekeurig geweld, zoals luchtbombardementen, wordt gebruikt in dichtbevolkte gebieden”, zegt Therese Pettersson van UCDP.

“In de oorlog in Gaza kon slechts 2 procent van de doden worden beschouwd als lid van een strijdende partij, terwijl 48 procent als burger stond geregistreerd. De rest wordt door UCDP geclassificeerd als mensen met een onbekende identiteit. Betrouwbare informatie over wie er wordt gedood is belangrijk voor het onderzoeken van vermoedelijke oorlogsmisdaden, zodat de internationale gemeenschap adequaat kan optreden en weet wat de behoeften van de samenleving zijn nadat een conflict is beëindigd”, legt Pettersson uit.

Toename van geweld tegen burgers
Expliciet geweld tegen burgers is in 2024 aanzienlijk toegenomen. In totaal registreerde UCDP 13.900 burgerslachtoffers bij dit soort gerichte aanvallen, 31 procent meer dan een jaar eerder. Voor het tiende achtereenvolgende jaar was de islamitische terreurgroep IS de dodelijkste terreurgroep, verantwoordelijk voor ongeveer 3800 burgerslachtoffers, van wie de meeste in de Democratische Republiek Congo.

Een decennium van conflicten
Sinds 2010 is het aantal conflicten waarbij staten betrokken zijn bijna verdubbeld en is het totaalaantal doden vervijfvoudigd. Tegelijkertijd zijn de spanningen tussen staten aanzienlijk toegenomen.

“In het afgelopen decennium hebben we een toename gezien van het aantal interstatelijke conflicten, met in 2024 het hoogste aantal sinds 1987”, zegt Davies. “Conflicten waarbij staten actief gewapende groeperingen in andere landen steunen, zijn in deze periode ook vaker voorgekomen. Dit is een zorgwekkende trend die kan leiden tot hogere sterftecijfers. We leven in een nieuw tijdperk met meer, intensere en complexere conflicten, wat hogere eisen stelt aan internationale conflictoplossing en vraagt om betere bescherming van burgers. Het is ook belangrijk om te blijven documenteren wat er in de conflicten in de wereld gebeurt”, besluit de onderzoeker.